DATA HUB Қазақша

Қазақстандағы кәсіпқойлардың ең жас тобы айтишниктер болып шықты

2024 жылдың IV тоқсанында Қазақстанда ақпараттық технологиялар саласында 79,2 мыңға жуық кәсіби маман жұмыс істеді. ҚР СЖРА ҰСБ деректеріне сәйкес олардың орташа жасы – 35 жас, бұл ретте олардың жартысынан көбі – 54%-ы – 34 жастан аспағандар.

Контекст үшін мұнда «кәсіби мамандар» деген кімдер екенін бірден анықтайық. Бір жағынан, бұл басшылар тобына кірмейтіндер, ал екінші жағынан, бұл жіктемеде олар техник мамандар мен басқа да көмекші кәсіби қызметкерлермен салыстырылады.

Яғни, мысалы, біз қазір айтып отырған кәсіпқойлар тобына бағдарламалық жасақтама жасаушылар, оқытушылар, бухгалтерлер, дәрігерлер, ғалымдар, заңгерлер кіреді; бірақ техник мамандардың қатарына фельдшерлер, аудио-видео операторлар, инженерлердің көмекшілері, көлік қауіпсіздігі инспекторлары кіреді.

Бірақ деректердің өздеріне қайта ораламыз. Сонымен, өткен тоқсанда елде 2,2 миллион адамды құраған барлық кәсіби мамандар үшін орташа жас 40 жасты құрайды. Бұл топтағы айтишниктер, жоғарыда айтылғандай, айтарлықтай үлкен басымдықпен ең жас топ.

IT-кәсіпқойлардан кейін орта жасы 39-ды құрайтын бизнес және әкімшілендіру саласындағы кәсіпқой мамандар – бухгалтерлер, қаржылық талдаушылар, басқару мәселелері жөніндегі кеңесшілер келеді. Құқық, гуманитарлық салалар және мәдениет саласындағы мамандар тобының да орта жасы осындай. Содан кейінгі орында орта жасы 40-ты құраған білім беру саласы, ақыр соңында денсаулық сақтау саласындағы кәсіпқой мамандар (41 жас) бәрінен үлкен болып шықты.

Бұл ретте барлық кәсіпқой мамандардың орташа жасы 42 жасты құрайтын барлық жұмыспен қамтылған халықтың көрсеткішінен төмен болып шыққанын атап өтеміз. Ал егер қызметтің ірі топтары бойынша қарасақ, біліктілігі жоқ жұмысшылардың орташа жасы ең жоғары екен – 46 жас. Бұл топтың ішінде ауыл шаруашылығымен айналысатындар ерекшеленеді (49 жас, мұндағы әрбір оныншы адам – 65 жастан асқан).

@DataHub_KZ

Доллар қарашадан бері алғаш рет 500 теңгеден төмен түсті, еуро тамыздағы деңгейге дейін төмендеді

🇺🇸Ұлттық Банк ертеңгі күнге белгілеген американдық валютаның ресми бағамы 497,88 тг құрайды, бұл бүгінгі деңгейден 0,7%-ға төмен. Ертеңгі мәні - 2024 жылдың 22 қарашасынан бергі ең төменгі көрсеткіш, ал 500 теңгелік психологиялық межеден курс алғаш рет 28 қарашадан бері төмен түсіп отыр.

🇪🇺14 ақпандағы еуро бағамы 518,59 тг құрап, жаздан бергі ең төменгі деңгейге жетті, нақтырақ айтсақ, 5 тамыздан бері мұндай көрсеткіш болмаған. Бүгінгі деңгеймен салыстырғанда еуропалық валюта 0,3%-ға әлсіреді.

🇷🇺Ал рубль, керісінше, сыртқы саяси жағдайларға байланысты болуы керек, нығайып жатыр. Ертеңгі курс – 5,44 тг, бұл бүгінгіден 2,1%-ға жоғары. Ресей валютасының бұдан жоғары бағамы бізде соңғы рет қыркүйектің басында тіркелген еді.

Геосаяси фактор теңгенің нығаюына да әсер етті ме? Ұлттық экономика министрлігі бұл сұраққа нақты жауап берген жоқ, бірақ қарашада РФ-ға қарсы санкциялар енгізілгеннен кейін доллардың 530 тг дейін қымбаттауын эмоционалдық факторлардың әсері деп есептеді. Ал теңге бағамының қазіргі өсуін ведомствода сол кездегі серпілістен кейінгі "іргелі" деңгейіне оралуы деп түсіндіреді.

@DataHub_KZ

Сиыр еті соңғы үш жылға жуық уақыт ішіндегі ең жоғары қарқынмен қымбаттады

4-11 ақпан аралығында әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тізіміне кіретін сиырдың жауырын мен төс еті 1,2%-ға қымбаттады. Бұл – 2022 жылдың наурыз айының ортасынан бергі ең жоғары апталық өсім.

Жалпы, соңғы жылдарды қарасақ, бағаның бұлай өсуі сирек құбылыс: 2022 жылдың басынан қазіргі аптаға дейін бұл өнім бір апта ішінде тек аталған уақытта ғана, яғни екі рет 1%-дан жоғары қарқынмен қымбаттаған.

Өңірлер бойынша қарастырсақ, ең үлкен өсім қазір Өскеменде, бір аптада +4,4%, Көкшетауда (+4,1%), Жезқазғанда (+3,5%) тіркелді. Жалпы ҚР бойынша сиырдың жауырын мен төс еті қатарынан бесінші апта қымбаттап жатыр. Ал жыл басынан бері баға 3,9%-ға өсті.

Еттің қымбаттауы жайлы жақында Ауыл шаруашылығы министрлігі де пікір білдірді: ведомство бағаның өсуін Тәжікстан мен Өзбекстан тарапынан қазақстандық етке деген сұраныстың артуымен байланыстырады. Бұл елдер етті өңірлер бойынша сатып ала бастаған.

Ал осы саладағы порталдар қаңтардың соңында-ақ ет комбинаттары сиыр етінің қымбаттайтыны жайлы ескертіп жатқанын жазған еді. Мұны теңге бағамының төмендеуімен байланыстырды: шетелдік сатып алушылардың доллармен ұсынған бағасы біздің валютаға айналдырғанда қазақстандық фермерлер үшін тиімді бола түсті. Нәтижесінде жергілікті нарықта да бағаның өсуіне септігін етті.

Бұған қоса, басқа факторлар да әсер етуі мүмкін. Биыл фермерлерде жемшөп қоры жеткілікті болғандықтан, малды қысқа дейін соймай, көктемге дейін бордақылау мүмкіндігі пайда болды. Салдарынан сою көлемі азайды, оған қоса ет нарығындағы ұсыныстар қысқарды. Бұл бағаның өсуін жеделдетті.

ҚР СЖРА ҰСБ деректері

@DataHub_KZ

...Тағы аздап демография туралы: өткен жылы шамамен әрбір оныншы бала ұлтаралық одақтан дүниеге келген

2024 жылдың қаңтар-желтоқсан айларында ҚР-да 368,7 мың сәби дүниеге келді – және шамамен 9% жағдайда анасы мен әкесі әртүрлі ұлт өкілдеріне жазылған.

👶🏻Егер бір этностың әйелдеріне жылына кемінде 10 рет туу шақ келетін эпизодтарды алсақ, онда басқа ұлттың ер адамдарымен одақтардың ең жоғары, 100%-дық үлесі осетин әйелдеріне тиесілі. Олар туған 16 баланың барлығында әкесі осетин емес. Жалпы, таңқаларлық емес: егер сіздің этносыңыз ел ішінде аз болса (ал жыл басындағы жағдай бойынша кез келген жынысты осетиндер саны ҚР-да шамамен 1,8 мың адам болды), онда тіпті статистикалық тұрғыдан "сәйкес келетін" серіктесті кездестіру оңай емес.

🤱🏻Ал ұлты қазақ аналарда басқа этностың ер адамдарымен серіктестік құру өте сирек кездеседі. Бір жыл ішінде олар 295,3 мың бала туды және тек 2% жағдайда бұл балалардың әкелері басқа ұлт өкілдері деп көрсетілген. Айтпақшы, қазақтармен бірге елдегі ең ірі бестікке кіретін басқа этностар бойынша көрініс мынадай: өзбек аналардан туған 19 мың баланың 11% жағдайында әкесі басқа ұлттың өкілі, ұйғыр аналардан туған 5,6 мың баланың – 20% жағдайында, орыс аналардан туған 24,4 мың балада бұл көрсеткіш 35%-ға дейін жетеді, ал украин аналардан туған 2,6 мың нәресте жағдайында – 78%-ға дейін.

Сюжеттің соңында мынаны қоса айта кетеміз: егер динамикада қарасақ, соңғы онжылдықта этносаралық одақтан туылған балалардың жалпы үлесі плюс немесе минус қазіргі көрсеткіштің төңірегінде және 8-10% диапазонында қалуда.

ҚР СЖРА ҰСБ деректері

@DataHub_KZ

👶↘️Қазақстанда туу көрсеткіші 20 жылдағы антирекордты орнатты

2024 жылы халықтың әрбір 1000 адамына 18,29 тірі туылу шақ келді. Осы қатынасты білдіретін жалпы туу коэффициенті өткен жылмен салыстырғанда 0,95-ке төмендеп, 2004 жылдан бергі ең төменгі деңгейге жетті.

Туудың төмендеу үрдісі соңғы 10 жылда байқалады. Белгіленген кезеңде көрсеткіш тек үш рет өсті, ал соңғы екі жағдайда COVID-19 пандемиясына байланысты қатаң шектеулер аясында болды. Қалған уақытта – құлады. Сайып келгенде, 2015 жылмен салыстырғанда ол 4,42-ге немесе шамамен 20%-ға төмендеді.

Жағдай бүкіл Қазақстанда нашарлауда, және, бір қызығы, жалпы көрсеткішті ең қатты артқа тартатын өркендеген өңірлер екен. Атап айтқанда – Маңғыстау (24,47) және Атырау (21,43) облыстары, Шымкент (23,68). Жоғарыда аталған жағдайлардың әрқайсысында бір жыл ішінде көрсеткіш халықтың 1000 адамына шаққанда екі тірі тууға азайды.

Жалпы трендте Астана да болды деп айтуға болады. Елорданың көрсеткіші орташа республикалық деңгейден асып түсті, бірақ сонымен бірге өткен жылға қарағанда айтарлықтай төмендеді - 1,72-ге, 19,41-ге дейін. Сол арада сөзсіз көшбасшы Түркістан облысы салыстырмалы түрде қалыпты төмендеуді көрсетті – 1,13-ке, 25,05-ке дейін.

Бір қызығы, аутсайдер өңірлердегі жағдайдың нашарлауы ең аз қарқынмен жүреді. Мәселен, туудың ең әлсіз төмендеуі Шығыс Қазақстан облысында тіркелуде – 0,24-ке, 11,72 ж/ж дейін (туудың ең төмен мәндерінің бірі). Туу жағдайы әдеттегідей нашар Солтүстік Қазақстан облысында құлдырау салыстырмалы түрде қарапайым 0,72-ні құрады. Ағымдағы деңгей – 9,72.

Алматыға келетін болсақ, мұнда туу көрсеткіші орташа республикалық деңгейден төмен – 15,30. 2023 жылмен салыстырғанда ол тым қатты қысқарған жоқ, 0,87-ге ғана.

Тағы бір назар аударарлық факт: ауылдық жерлерде туу көрсеткіші қалалық жерлерге қарағанда жоғары деңгейде сақталуда – тиісінше 19,67 және 17,46. Алайда, қалалық жерлердегідей төмендеуде.

Қорытындылай келе, төмендеуге қарамастан, Қазақстанда туудың жалпы коэффициенті орташа әлемдік деңгейден асып түсетінін атап өтеміз. Ал Қазақстанның өзі тиісті әлемдік рейтингтің ортаңғы позициясын ұстап тұр.

ҚР СЖРА ҰСБ деректері

@DataHub_KZ

Қазақстаннан көшіп кеткендер саны еліміздің жаңа тарихындағы ең төменгі деңгейге жетті

2024 жылдың қаңтар-желтоқсан айларында ҚР-дан басқа мемлекетке тұрақты тұру үшін шамамен 12,8 мың адам көшіп кеткен. Бұл өткен жылға қарағанда 20%-ға аз. Қазіргі көрсеткіші – тәуелсіздік алғаннан бергі, яғни 1991 жылдан бергі ең төменгі деңгей.

Аталған кезеңде Қазақстанға тұрақты тұру үшін көшіп келгендер саны 29,9 мың адамнан асқан, өткен жылға қарағанда 18%-ға көп. Бұл тарихи рекорд болмаса да, мұндай жоғары көрсеткіш соңғы рет 2011 жылы тіркелген еді.

Осылайша миграция сальдосы – келгендерден кеткендер санын алғанда – екінші жыл қатарынан оң нәтиже көрсетіп отыр. Бұл жолы 17,2 мың адам шамасында болды. Бұл 2006 жылдан бергі ең жоғары көрсеткіш, дегенмен айта кету керек, 2012-2022 жылдар аралығында сальдо жыл сайын теріс мәнді көрсетті: Қазақстаннан тұрақты түрде тұруға көшіп кеткендер саны келгендерден асып отырды.

🔴 Өткен жылы адамдар қайда көшіп кетті? Көбісі Ресейге (10 адамның 7-еуі), сонымен қатар Германияға да белсенді түрде көшкен (16%).
🟢 Ал қайдан келді? Көбінесе Өзбекстаннан (10 адамның 4-еуі) және тағы да Ресейден (иммигранттардың 27%-ы). Қытай (7%) мен Моңғолиядан да (5%) белсенді түрде көшіп келген.

ҚР СЖРА ҰСБ деректері

@DataHub_KZ

Астанадағы жаңа пәтерлер 2022 жылдың күзінен бастап барынша қарқынды түрде қымбаттады

Қаңтар айының қорытындысы бойынша елордадағы бастапқы нарықтағы тұрғын үй құны желтоқсанмен салыстырғанда 1,7%-ға өсті. ҚР СЖРА ҰСБ деректеріне сәйкес, бұл екі жылдан астам уақыт ішіндегі – 2022 жылдың қараша айынан бергі бір айдағы ең елеулі секіріс.

Пәтерлерді қайта сату құны біршама өзгерді, +1,4% а/а, бұл желтоқсан айындағыдан баяу. Ал өткен жолы 6,1%-дық қарқынды айлық секірісті көрсеткен елордадағы пәтерді жалға алу құнының өсуі қаңтар айында қарапайымдау болғанымен, бәрібір елеулі қарқынмен өсуді жалғастырды: +3,4%.

Айтпақшы, бұл жолы Алматыда да жалға алу қымбаттады: +2% а/а. Жалпы, бұл 2023 жылдың тамызынан бергі ең елеулі секіріс, бірақ бұл жерде әңгіме негізінен бағаны қалпына келтіру туралы болып отыр: алдыңғы екі айда статистика жалдамалы тұрғын үй құнының төмендегенін көрсетті.

Алматы туралы әңгіме қозғалғандықтан айта кетейік: бастапқы нарықта а/а бағасы 1%-ға, қайталама нарықта – 1,5%-ға артты. Екі жағдайда да ерекше рекордтар мен ауытқулар байқалмайды.

@DataHub_FCBK

💰Ақтөбе облысы жалақының өсу қарқыны бойынша барлық өңірлерді басып озды

2024 жылы Қазақстандағы орташа жалақы* 402,6 мың тг құрады. Өткен жылға қарағанда 11,6%-ға өскен. Ал нақты өсу қарқыны, яғни инфляцияны қоса есептегенде, әлдеқайда аз — 2,7%. Мұндай деректерді ҚР СЖРА ҰСБ жариялады.

Нақты мәндегі орташа жалақының өсімі 20 өңірдің 18-інде байқалады. Бұл ретте ең жоғары өсімді Ақтөбе облысы көрсетіп отыр, көрсеткіш жылдан жылға 6,6%-ға артқан. Алайда абсолютті мәндегі көрсеткіш, салыстырмалы түрде, аса көп емес - 376,2 мың тг (республика бойынша орташа деңгейден 7%-ға төмен). Айтпақшы, Ақтөбе облысының көш бастауы күтпеген жағдай емес. Соңғы рет 2017 жылы көштің басында болған еді, сол кезде басқа өңірлердің көпшілігінде төмендеу байқалды.

Нақты мәндегі орташа жалақының өсу қарқыны бойынша екінші орынға Алматы орналасқан — 5,8%. Бұл ретте абсолюттік мән, керісінше, республикадағы орташа деңгейден көбірек - 487,9 мың тг. Үздік үштікті Алматы облысы түйіндейді — плюс 4,9%, 326,9 мың тг. Ал Астанада орташа жалақы, бағаның өсуін ескергенде, 4,5%-ға артып, 532,1 мың тг құрады.

↘️Атап өтетін жайт, әдетте орташа жалақы деңгейі жоғары болған өңірлерде нақты төмендеу байқалады. Мәселен, Атырау облысында көрсеткіш 5%-ға (620,4 мың тг дейін) төмендесе, Маңғыстау облысында 0,7%-ға төмендеген (578 мың тг дейін). Алайда оперативтік мәліметтерді нақтылау кезінде (мұндай нәтижелер жыл ортасында жарияланады) Маңғыстау облысы бойынша тіркелген динамика өзгеруі мүмкін: нақтыланған деректер мен оперативті мәліметтер арасындағы айырмашылық әдетте 2 п.т. аспайды.

Жеке қарастырылған төртінші тоқсанға тоқталсақ, оның қорытындысы бойынша еліміздегі орташа жалақы 435 мың тг болды. Инфляцияны ескермегенде, ағымдағы көрсеткіші өткен жылмен салыстырғанда 10,5%-ға жоғары, ал инфляцияны ескергенде — 1,8%-ға. Соңғы көрсеткіш, қоса кетейік, соңғы жеті жылда қазан-желтоқсан айлары аралығында тіркелген ең төменгі деңгей болып отыр. Салыстыра кетейік: бір жыл бұрын бұл көрсеткіш 5,3%-ды құраған болатын.

*Шағын кәсіпорындар есепке алынбаған

@DataHub_KZ

Қазақстанда киім, аяқ киім және автокөліктер ЕАЭО бойынша ең жоғары қарқынмен қымбаттаған

2024 жылдың қорытындысы бойынша (желтоқсаннан желтоқсанға дейін) ҚР-да азық-түлік емес тауарлары, орта есеппен, 8,3%-ға қымбаттады, бұл Еуразиялық экономикалық одақ елдері арасында ең жоғары көрсеткіш болып тұр.

ЕЭК-тің тауарларды бөліп қарастырған толық талдауына сүйенсек, бізде бірқатар азық-түлік емес тауарларының қымбаттауы ЕАЭО елдерінің арасында ең айқын байқалған.

👗ҚР-да киім мен іш киімнің бағасы 9,9%-ға өскен, ал ЕАЭО бойынша орташа көрсеткіш 4,1%-ды құрап отыр.

🥾Қазақстанда аяқ киім бір жылда 11,4%-ға қымбаттаған, ЕАЭО бойынша орташа қарқын - 4,8%. Балалардың аяқ киімі бойынша айырмашылық тіптен үлкен: бізде - 13,3%, ал одақ елдерінде - 3,6%.

🪡Қазақтандық тұтынушылар үшін мата 8,0%-ға қымбаттады, ал ЕАЭО бойынша орташа көрсеткіш - 3,5%.

🚗Жеңіл автокөліктер елімізде 6,4%-ға қымбаттады, ал ЕАЭО бойынша орташа көрсеткіш - 3,3%. Бұл орайда одақтың бес елінің үшеуінде - Армения, Беларусь, Қырғызстанда - көліктердің бағасы бір жылда біршама арзандаған.

🪑ҚР-да жиһаз 10,2%-ға қымбаттаған, ЕАЭО бойынша көрсеткіш - 6,9%.

📺 Ресми статистикаға сәйкес теледидарлар бағасының өсуі, тіпті, оғаш көрінеді: Қазақстанда бағасы 37,5%-ға, ал ЕАЭО бойынша 5,3%-ға өскен. Дегенмен, теледидарларға қатысты ақпарат анық болмауы мүмкін: көктемде ҰСБ-ның эксперименттік статистикасы мен дәстүрлі статистика арасында осы тауар бойынша үлкен айырмашылық байқалған болатын (бұл туралы біз осы жерде талқыладық).

@DataHub_KZ

Қазақстандықтар бір айда баспанаға және емделуге 80 млрд теңгеге жуық зейнетақыны шешіп алды

Қаңтар айында тұрғын үй жағдайларын жақсартуға арналған орындалған өтініштер сомасы 48,4 млрд теңгені құрады, өтініштер саны — 58,9 мың бірлік.Өте белсенді желтоқсан айымен салыстырғанда көрсеткіштер үштен біріне төмендеді, бірақ жарты жылдан астам уақыт бойы жалғасып келе жатқан зейнетақы шешіп алу бумы тоқтауды ойламайтын да сияқты.

Емделу мақсатында шешіп алу бойынша қаңтар айындағы мәндер қатты өсу байқалған желтоқсан айындағы мәндерден соншалықты төмен емес. Жалпы сомасы – 30,2 млрд теңге (-8%), орындалған өтініштер саны – 31,1 мың (-15%).

Жалпы алғанда, қаңтар айындағы көрсеткіштер екі бап бойынша да алдыңғы бумдық айлардағы көрсеткіштерден жоғары — жоғарыда аталған желтоқсанды қоспағанда (келесі жазбадағы графиктен нақты бағалауға болады).

Естеріңізге сала кетейік, осы соңғы белсенділіктің себебі жазда басталған болашақта шешіп алуды шектеу туралы пікірталас болды, содан кейін зейнетақы жүйесіндегі өзгерістер туралы басқа да ұсыныстар айтылды.

БЖЗҚ деректері, есептеулер ЖТС қоспағандағы сомалар бойынша

@DataHub_KZ

😱Қазақстан ауылдарынан халықтың көшуінің таза көрсеткіші 25 жылдағы антирекордты жаңартты

2024 жылы ауыл халқының көші-қон сальдосы (келгендерден кеткендерді шегергенде) 111,4 мың адамды құрады. Бұл 2000 жылдан бергі, яғни қолжетімді бүкіл бақылау тарихындағы, ең төменгі көрсеткіш.

Бұл көрсеткіш жыл сайын теріс мәнді көрсетеді. Алайда биылғы жағдайдың ерекшелігі – бұған дейінгі жылдардағыдай ондаған мың емес, жүздеген мың адам деңгейінде болуы.

☝️Айта кетерлік жайт, ауыл халқының көші-қон сальдосы барлық өңірде дерлік, Алматы (7,6 мың адам) және Атырау (275 адам) облыстарын қоспағанда, нөлден төмен деңгейде тіркелген. Бұл орайда жалпы көрсеткіштің қалыптасуында халқы ең тығыз шоғырланған өңір – Түркістан облысы шешуші рөл атқарып отыр. Оның үлесі 26%-ды құрады (-29,2 мың адам).

Табиғи өсім теріс мәндегі көші-қон сальдосын өтей алмады: туғандар мен қайтыс болғандар арасындағы айырмашылық 96,8 мың адам деңгейінде болды. Осылайша, көші-қон мен табиғи қозғалыс нәтижесінде ауыл халқы өткен жылмен салыстырғанда 14,6 мың адамға азайды. Бұл ретте қаладағы халық саны, керісінше, 266,8 мың адамға өсті.

Нәтижесінде, жалпы халық құрамындағы қалалықтардың үлесі 0,8 п.т артып, 63%-ға дейін жетті. Урбанизация деңгейі бұған дейін мұндай жоғары көрсеткішке жетпеген сияқты: бұл жерде де 2000 жылдан бергі рекорд.

ҚР СЖРА ҰСБ деректері

@DataHub_KZ