Төлепберген Қайыпбергенов
Түсиниксизлер
Роман
Бәри бир, ол ҳамалдан пайдаланып ханның емес, ата-бабаларының туўын көтерер еди..."
- Ене, - деди Рабийби оның ойларын бөлип. - Журт дурыс айтысып жүр, балаң усы сапары үлкен бий болып қайтады. Кеше суўға барғанымда Мамыт бийди көрип едим. Ол маған "күйеўиң күшке мисли түйе, әттең, ақылсыз түйе, асқынлап, өзине шақ излеймен деп жүрип, басынан айрылатуғын түйе" деди, мен оған "еле көресең, сендейлерди қатарында отырғызбайтуғын ҳамал алады" дедим.
Келининиң пәмсизлигине иши ашып, қуйқасы жуўлап кеткен ана басқа адамның көзинше сыр бермеў ушын:
- Дурыс айтыпсаң! - деди де, Гүлзийбадан қандай тәғдир айдап келгенин сорады.
- Апа, үкем екеўимиз сизиң аўылға көшип келиўди әрман етемиз.
Ана жуўап берип үлгермей-ақ, есиктен, басынан бурын узын ақ сақалы көринип Сержанбай кирди. Көп жыллардан бери босағасын атламаған ғарры байдың бул келиси Қумар аналықты күтилмеген тәшўишке салып, орнынан ушып-ақ турды.
Қәдди-қәўмети орақтай ийилген ғарры гилең ҳаяллардың үстине киргени ушын ба, жүдә қуўнақ ҳәрекетлер менен төсекке шықты да, ҳал-жағдайдан бурын:
- Ерназар қайда? - деди.
Бул Гүлзийбаның тили ушында турған сораў еди. Байға ишинен "рахмет" айтып, Қумар аналықтың жуўабын асығып күтти.
- Хийўаға кетип еди.
- Ойласажақ исим бар еди, және бирде келеқояйын, - деп бай түргелиўге мейилленди.
- Бай қурдас, бир өтиниш айтайын ба?
- Өтинбе, буйыр! - деди бай қуўжыңлап.
- Мынаў отырған қыз өзимиздиң бийбабаның атқосшысы Доспанның қызы, үкеси менен бизиң аўылға көшип кележақ.
- Түсиндим, - деди бай оған ақырын айтқызбай. - Мен бул қызды да, үкеси Теңелди де таныйман. Жақсы баллар. Мен өз малларымды бағып, булар кисилердиң баспақларын бағып жүргенде талай көргенмен. Солай ма, Гүлзийба?
- Солай, ата.
- Әне, солай болса, Қумар айтты, тамам, аўылға көшип келиўиңизге арба, өгиз түўе үйдиң қасынан қоныс-әм беремен, озса, бир саўын сыйыр-әм берип қояман.
Сержанбай бийперзент еди. Сонша мал-ҳалы турып, журт көп қатын алып атырғанда да, ең болмаса, туўмаған ҳаялының үстине перзент ушын деп ҳаял алыўға талапланбағаны себепли Қумар аналық оны жас балаларға меҳирли, қайырқом деп ойламаған еди, ҳәзир меҳирин көрип қуўанғанынан қайта-қайта алғыслап, бай ашып шыққан есиктен алысырақта өкирең қағып жуўырып киятырған Шоңқыны көзи шалды да, оны бийтақатлық пенен күтти: "жақсылық хабар әкиятырғанға усаған".
Шоңқы сол пәти менен келип босағаға сүрине жығылды.
- Келин, Шоңқының аўзын майға толтыр.
Ана Рабийбиниң тосаң ҳәрекетине шыдамай өзи ушып түргелип, иргедеги қарыннан бир қасық май алып Шоңқыға асатты.
Шоңқы ашкөзлик пенен майды ғылқ еттирип жутса да, ҳалықлап сөйлей алмай атыр, бирақ келбети аса қуўанышлы.
- Сөйле, шырағым!
- Хан Ерназар ағаны зинданға таслатыпты!
Гүлзийбаның шай ишип отырған кесеси шайнекке түсип пашақ-пашақ болды. Рабийби жаңалықты еситпей қалды ма, қыздың аңгөдеклигине көз алартты:
- Ҳәй, тәрбия көрмеген!
Қыз тек бурыштай қызарғаны болмаса, үндемеди.
Қумар аналық Шоңқының Ерназарға не ушын усыншама қарсылығының төркинине ой жеткере алмас еди, олардың балалығы бир аўылда өтти, ҳеш қашан таласқанын көрген емес, ҳәтте, әкелери арасында да есте қаларлық жәнжеллесиў болған жоқ. Неликтен, мениң балам жөниндеги жаман хабарды өлгенше қуўанып келип айтады?
- Қызықсаң-аў, Шоңқы, - деди ол иши жанып турса да сабырлылық сақлап. - Бундай хабарды айтыў ушын қуўанып жуўырмайды ғой.
- Қай хабарды қалай билдириўди билмесем қәйтейин, - деп жымыйды Шоңқы.
Ана Гүлзийбаның еле аңы ушып, көзлери аларып қалғанын көрди де, қысынбасын деген ой менен алдынан шәйнек-кесениң сынығын жыйнап атырып сөйленди:
- Хан өзи менен тең, өзине бахталасларды ғана зинданға салады, Шоңқы. Ерназаржанымның ханға тең болғаны мақтаныш маған!
Ол шәйнек-кесениң сынығын далаға апаратырып, Шоңқының да, ийнинен тартып әкетти.
- Енди айт! - деп ол далада Шоңқыға буйрық қылды. - Шаўқым салмай әстен сөйле, кимнен еситтиң?
- Ерназарды ертип әкеткен шабарман қайтып келди.
- Қайда ол?
- Асқар бийдиң аўылында.
(Даўамы бар)
Канал:
t.me/BaxitliSaribaev02. 01