Темирләңниң шойыншысының басындағы алтыншы гүбирлиШийкабиратада кассирден аўған шыйықшы маған:
– Бул, қазаншыдан аўған шойыншы! – дейди.
– Жәҳан, ҳәзирги топларының үлгисин,
усы киси қуйған топтан алған! –
Бул гәп ырас я жалған, – буған мийимди қақсатпайман.
Шыйықшы әпсанасын еттирди даўам,
Даўысы ири екен Левитанның даўысынан-ҳәм! –
Гөристан гүңгирлейди!
Оның айтқанларын қайтадан,
Шойыншының өзине айтаман ишимнен гүбирленип:
–...Сен әдеп, Хорезм беттеги жабанда,
Қазан қуйғансаң аўыр, қара шойыннан,
Даңқың дүбирлетпестен бурын ҳәмме таманды!
Бөлип бергениндей несибени ,,Ҳақтың",
Сен де қазанлардың өлшемин бөлип аттың:
Топпыдай топпы қазан – гедайға,
Тай қазан – тай жейтуғын байға,
Шүлен қазан – ҳәмраҳ болғанларға Қудайға,
Ҳәм Қудай қарғаған ләшкерлерге!..
Ләшкерлер арбаларын тақырлатып,
узақ сегбирлерде алып жүрди аўыр қазанларыңды
Гә май қайнатып, гә қан қайнатып!..
Қара қуманларында гә уў,
Гә суў қайнатты пақырлатып!
Шүлен қазанларыңда гә той,
гә азаның асы қайнады!..
Қайткенде де даңқың Мараккандаға шекем жайлады!..
Ақсақ қапланнан келген жасаўыл қолыңды байлады,
Ҳәм Мараккандаға айдады, сорыңды шойыныңдай қайнатып!..
Шаҳлардың шылғый ақмағы тек ертеклерде ғана қалған!
Ақымақ адам шаҳ болады деген-ҳәм жалған!
Ал, мынаў тахттағы –
Талай шантажлардан, талай әжел оқпанларынан,
Тәсил менен тахтына жеткен шаҳтағы!
Дизеңниң қалтырамаўынан,
,,Шаҳ-ғо!'' деп албырамаўыңнан,
Шашыңның кирпитикенлигинен көрди оғыры ғажырлы,
Алдамасаң, өлсе де ис бермейтуғын өжет ғашырды!
,,Аман келдиң бе, нарым?" деп, мыйығынан күлди.
Сен де күлдиң. Билди шаҳ: ,,Дузағым илди!.."
Өз жанына залымлар – ғарры алымлар алдында тақ турды!
Әнейи ме, пәрманы қатал тақсырдың!..
Машақатлы қырық күн, қырық түн!..
Геллеңниң бир клеткасы қалмады пүтин
Математика сиңбеген, қуйылмаған!..
Күшли қолларыңа оғада қупыя сыйқырлы сызылма,
Оғада қупыя жағдайда тапсырылды!..
Қырқ елден бенде етилген қырқ шебер шойыншы қул,
Ләбиң қыбырлаўдан ,,ләббай!"леп,
Буйрығыңды бежериў менен машғул!..
Шойын таўтайлақ шойын мойынын созып,
Қос дөңгелектиң үстинде талтайып турды,
Күтип өзинен де қорқынышлы тақсырды!..
Саған парша тон жабылды.
Соң ,,таўтайлағыңның" үйири қырық болды!
Сениң жаўырыныңнан қағылды!..
Соң – төрт жүз!.
Соң – төрт мың!.,
Әне, енди сен көрдиң Дүнья көрмеген дабылды!..
Гәсин пиллер, гәсин атанлар,
Гәсин жуп-жуп арбашы атлар сүйреген,
Сен соққан "таўтайлақлар",
Шаҳтың арқасын қоздырып,
Шойын мойынларын үңирейтип создырып, уллы тақырлы,
Солқылдатты Мавереннахрды!..
Бул ,,таўтайлақлар" Дүньяны солқылдатты! –
Түшкириклери обсерваторияларды,
Мешитлерди, медиреселерди,
Минәраларды мың гезлик дәўдей қулатты! –
Аспаныў-зәминди ләрзеге келтирип!..
Мароккандада ,,туўылған" ап-аўыр,
Тасбаўыр, шойынбаўыр ,,таўтайлақлар"
Пат-саты менен,
Ышқына шыңғырған ат-паты менен бәлент таўлардан,
Қорқынышлы тастүнек шатқалларға
Гүмбир-самбырлап кетип атты!
Лийкин, изинен олардан-ҳәм пәтлиреклери жетип атты.
Сениң жүйрик геллеңнен, алтын қолларыңнан жаралып!..
Буның шойыншы устасы ғайры еллерде соралып,
Сени урлаўға талабан шаҳлар табылды!
Кимиси дәрўиш сүрейли, кимиси дийўана, кимиси пир –
Жети журтты қуртқан қыран қарақшылар, жети журттан Мароккандаға ағылды!..
Өзиңниң қайнаған сорыңа бола,
Таярлап үлгерген едиң сен талай шәкиртти! –
Гурганштан, Қоқандтан, Хорасаннан...
Изиңе аңлыўшы түскенин еситкен Ақсақ қапланның,
Сол күни-ақ мурты жыбырлап, қасы қағылды,
Ал, сениң топ соққыш жүйрик басың қағылды,
Ҳәм ол устахананың күлине былғанып жумаланды!
Буған ким гүналанды?! – Ҳеш ким!!!
Өзлериниң-ҳәм тәғдийринен ҳаўлыққан
Хорезмли садық үш шәкиртиң басыңды
Ҳәм бассыз лашыңды қапшыққа салып,
Алып қашты өзлериниң басы аманда!..
Сөйтип сен жерленгенсең усы таманда!..
Қуйған тобыңнан, қуйған оғыңнан,
Қыйралған қорғанлар, ат тезеклеп қалған медиреселер,
Жетимлер, жесирлер, ўайраналар сени еслемейди десем,
Даңқыңа обал болар!
Еслейди, қарғап-силеп еслейди!..
Лийкин, ҳәр қандай қаралаўдың-ҳәм ақлаўы бар:
,,Ел болған соң, буны сыртқы жаўдан сақлаўы бар!
Тағы-тағылар!.."
Қулласы, ақлаўшыға-ҳәм сылтаў, дәлийл табылар!
Шаўдырбай Сейитов
Канал: 👉 @Shawdirbay_Seyitov
@seyitov_shawdirbay_topar
