Психолог Нукус

Бүгинги жәмийетте болса қалың мал, жүк, сарпайлар ҳаяллардың- (аналардың-енелердиң) эгоизминен, кɵкиреклигинен болып атыр. Яғный, ҳаяллар жәмийеттеги басқа ҳаялларға жарысып қалың малды (40-50 милионға шығып атыр), жүкти, сарпайларды кɵбейтип атыр. Бул кɵкиреклик емеспе? «Мен пәленшеден, қурдасларымнан яки журттан қалып қоймаўым керек. Мен кɵп қалың мал алсам, кɵп жүк берсем, кɵп сарпайласам сонда мениң ҳәм қызымды қәдири болады»- деп ойлайды. Бирақ ҳаяллар ҳақыйқый қәдир-қымбаттың не екенин, ҳаялдың қәдири қандай болатуғынын негизинде билмейди. Болмаса шаңарақларда матриархат болмайды, ҳаяллар күйеўлерине, улларына аўзына келгенин сɵйлей бермейтуғын болады, еркектиң ҳәм ҳаялдың қәдири қандай екенин биледи.

Еркек пенен Ҳаялдың ортасында ҳақыйқый муҳаббат болса матриархатта, патриархатта болмайды. Олар ушын муҳаббат, бахыт, саламатлық, раўажланыў, шаңарақлық қәдириятлар үстем турады. Сол себепли олардың перзентлериде шаңарақты материаллық қәдириятлар бойынша емес ҳақыйқый муҳаббат, ҳақыйқый шаңарақлық қәдириятлар менен қурады. Ɵзлериниң қандай екенин билмейтуғын, не ушын шаңарақ болып, не ушын еркек+ҳаял болып жасап атырғанын билмейтуғынлар шаңарақты журт қатары қурып, перзентлеринде журт қатары шаңарақлы қылып, «Неге қудағайым бундай, неге келиним анандай, неге күйеў балам бундай?»- деп налынады.

Олардың перзентлериде шаңарақты не ушын қурғанын билмей, «Неге турмысым бундай, неге енем анандай, неге күйеўим бундай, неге ҳаялым анандай, қәйин апам мынандай, абысыным анандай?»- деп, налынады. Себеби, адамлар ҳақыйқый еркектиң қандай болыўын, ҳақыйқый ҳаялдың қандай болыўын, ҳақыйқый муҳаббаттың қандай болатуғынын, ҳақыйқый шаңарақтың қандай болатуғынын билмейди ҳәм буны билиўгеде ҳәрекет етпейди.
@psixolog_nukus

Матриархат- ҳаяллардың эгоизминен, кɵкиреклигинен пайда болады

Биз жасап атырған бүгинги жәмийетимиз матриархат жәмийетине айланып қалды. Шаңарақлардың кɵпшилигинде перзент тәрбиясы, перзентлердиң оқыўы, қандай кәсип таңлаўы, кимге турмысқа шығыўы, кимге үйлениўи, мерекени қәйтип бериў, ағайин-туўысқан, қуда-қудағайлар, қурбы-қурдаслар менен қәйтип қатнасыўдың дерлик бәршесин ҳаяллар- (аналар, енелер, әжапалар, қәйин апалар, жеңгелер) шешип отыр. Шаңарақларда еркеклердиң шешетуғын нәрселери күннен- күнге азайып баратыр. Сɵйтип алып ҳаяллар «Неге күйеўим жуўапкерсиз, неге улым жуўапкерсиз, неге күйеў балам жуўапкерсиз»- деп, налынады, тоңқылдайды, таңланады. Буны ɵзлери қылып отырғанын аңламайды.

Кɵшеңде мереке болса «Ер адамларды бергей»- деп, тиленесең. Себеби, еркеклерди күтиў аңсат кɵк чай, нан-баўырсақ, әпиўайы дәстүрхан менен күте бересең. Ҳаялларды болса күтиў аңсат емес, жоқары сортлы қара чай, толтырылған дәстүрхан болсада олардың кеўлинен шығыў қыйын, әйтеўир бир кемисин табады, тоңқылдайды. Қуда-қудағайларды күткендеде қудағайлардың дәстүрханы қудалардың дәстүрханынан бир бас жоқары жайылады, қудағайларға беретуғын сарпайларда қудалардикинен бир неше есеге кɵп. Мине саған матриархаттың кɵкеси.

Қалың мал орта әсирлерде патриархат жәмийетинде пайда болған. Патриархат жәмийетинде еркеклер- әкелер қызын узататуғын болса оған кɵп қалың мал алыўға, қызын кɵплеў пуллаўға урынған. Сол себепли мусылман еллерде қызлығы бар қызлардың қалың малы бир неше есеге қымбат болатуғын болған. Бул нәрселер сол гездеги еркеклердиң- әкелердиң эгоизминен, кɵкиреклигинен пайда болған. Егер бундай нәрселер әкелердиң ҳәм аналардың ҳақыйқый муҳаббатынан пайда болса жәмийетте шаңарақлардың кɵпшилиги бахытлы болыўы керек еди. Жәмийетте болса шаңарақлардың кɵпшилиги (90% тен асламы) бахытсыз шаңарақлар есапланады.

Мине соның ушын «Семизликти- тек қой кɵтереди»- деп айтады. Не ушын «Пәленше бирден ɵзгерип кетти, кɵкирек болып кетти»- деп айтады. Себеби, адам ɵзи ылайық болмаған нәрсеге ериссе, ийелик етсе бирден кɵкирек болып кетеди. Ɵзи ылайық болмаған дегенде нелерди түсинсек болады? Адам ҳадал мийнети, маңлай тери менен емес қыйсық жоллар менен ериссе кɵкиреклиги күшейеди, адам ɵз күши менен ериспей биреўдиң (әкеси, анасы, туўысқаны, таныс-билиси) жәрдеми менен, яғный ɵзи мийнет етпей, машқаласын ɵзи шешпей, жуўапкершиликти ɵз мойнына алмай, материаллық жақтан биреўдиң жәрдеми менен ериссе кɵкиреклиги күшейип кетеди.

Сол себепли бундай адам кеселликке шатылады, парахор, арақхор, қумарпаз, жалатай, қанқызба, урысқақ, қақбас, кɵкбет, мошенник болып кетеди яки бәрше жетискенлигинен, табысынан, тапқанларынан айрылады, банкрот болады, қарызға батады. Ɵмир-Әлем ушын биринши гезекте адамның ҳәм оның жақынларының жанының аманлығы ҳәм тәғдириниң бузылып кетпеўи керек. Сол себепли ɵмир адамның кɵкиреклигин сындырыў ушын оны кесел қылып ҳәлсиретеди яки барынан айырады. Ата-бабаларымыз сонлықтан бундай жағдайдағы адамға «Тәўбеге кел»- деп айтқан. Кɵкиреклик сондай болады, адам аттан түсседе, ерден түскиси келмейди. Яғный, ол бул нәрселер ɵзиниң кɵкиреклигинен болғанын аңламайды, мойынламайды.

Бүгинги күнде адамлар кɵкирекликти «шүкиршилик маскасы» арқалы жасырыўға урынып жүргенин аңламайды. Яғный, шүкиршилик етип жүрген адам ɵзиниң қәте-кемшиликлерин түсинбейди, аңламайды, мойынламайды ҳәм сол себепли ол қәте-кемшилигин дүзете алмайды, машқаласын шеше алмайды, кеселлигинен саўалмайды. Тәўбеге келген адам ɵзиниң қәте-кемшилигин түсинеди, мойынлайды ҳәм оны дүзетиўге шын жүректен ҳәрекет етеди.
@psixolog_nukus

Семизликти- тек қой кɵтереди

Бул гәп қурыдан-қуры айтылмаған. Себеби, адамда кɵкиреклик, менменлик, гәрдишлик- деген иллет болады. Бирақ адам ɵзиндеги бул иллеттиң қандай екенин билмейди, аңламайды. Кɵкиреклик адамның маскалары артына жасырынып, пайыты келгенде зоңқ етип жүзеге шығады. Яғный, бул иллет алдыннанда адамда бар еди, бирақ ол жасырын фомада болғанлықтан буны ɵзиде, әтираптағыларда кɵрмейди, билмейди. Соның ушын адамлар «Пәленше алдын бундай емес еди, ɵзгерип кетипти, кɵкирек болып кетипти»- деп айтады.

Кɵкиреклик қандай гезде жүзеге шығады. Семизликти- тек қой кɵтереди дегениндей, ɵмир адамға тек ғана кɵтере алатуғынын береди. Негизинде ɵмир-әлем адамды бахытсызлықтан, кеселликтен сақлаў ушын оған кɵтере алмайтуғынын бермейди. Себеби, адам кɵтере алмайтуғынына ериссе, ийелик етсе кɵкиреклиги ɵсип бузылып баслайды, ɵзиниң ҳәм жақынларының денсаўлығына, тәғдирине зыян жеткизип баслайды. Соның ушын кɵпшилик ɵз ойлағанына, қәлегенине ерисе алмаса, әмелге аспаса қыйналады, ɵзин яки биреўди айыплайды, налынады, тоңқылдайды, ɵкинеди. Мине булда кɵкирекликтиң белгилери. Яғный, адам ɵзиниң жағдайын барынша қабыл етип, ɵзиниң қәте-кемшиликлерин дүзетиўди ойламайды.

Ɵзин биреўлер менен салыстырады «Пәленшеден қай жерим кем», биреўлер менен жарысады «Менде журттың ислегенин ислеймен», биреўлерден озғысы келеди, биреўлерге дәлийиллегиси келеди, биреўдиң ҳақынан шыққысы келеди, биреўден үстем болғысы келеди, биреўден ақыллы, билгиш, күшли, шаққан екенин кɵз-кɵз қылғысы келеди, мақтанғысы келеди, биреўлер оны мақтаўы керек, оған тән бериўи керек, оның сондай ақыллы, жақсы екенин билиўи керек, периште екенин билиўи керек ҳ.т.б. Жаза берсең адамда кɵкирекликтиң бундай белгилери жүдә кɵп. Яғный, адам бул комплекслер ɵзиниң эгосы-нәпси менен байланыслы екенин аңламайды.

Бундай унамсыз сыпатлар адамның инсаный сыпатлары (муҳаббат, әпиўайылық, кеңпейиллик, кишипейиллик, сақыйлық, ийкемшиллик, даналық) менен байланыслы емес. Адам ɵзиндеги кɵкирекликти трансформациялаўы ушын усындай унамлы сыпатларын ашып- раўажландырып барыўы керек. Тек ғана кɵкиреклигине күши жететуғынлар ғана усындай сыпатларын ашып-раўажландыра алады. Адам жетискенликке, табысқа усындай сыпатлары менен ериспей, кɵкиреклигиниң күши- ҳийлекерлиги, қақбаслығы, кɵкбетлиги, еки қарыс тили, екижүзлилиги, жалатайлығы, қырсықлығы, қаттықоллығы, жаўызлығы менен ериседи.

Ата-енем менен жасаймыз…

Не ушын ата-енеси менен жасайтуғынларға қыйын болады? Буның қандай себеплери бар? Ҳәр бир адам ɵзиниң, ата-анасының, нәсилиниң тәғдирин үйрениўи керек. Бул бойынша билим алыўы керек. Тилекке қарсы кɵпшилик бундай билимлерди алмағанлықтан ɵзлериниң, ата-анасының ҳәм перзентлериниң тәғдиринде болып атырған жағдайларды түсине алмайды, шеше алмайды.

Бириншиден, егер ата-анаңның турмысы аўыр болса, машқалалар, кеселликлер кɵп болса, демек ата-анаң ɵзлериниң тәғдириндеги машқалаларды шеше алмаған, ɵзлериниң ата-анасының тәғдиринен сабақ алмаған. Сонлықтан ата-ананың шеше алмаған машқалалары олардың перзентлерине ɵтеди. Бундай жағдайда ата-енеси менен бирге жасайтуғынлар ɵз үстинде шуғылланып, раўажланып жасамаса ата-анасы, ата-енеси менен машқалалар кɵп болады ҳәм бул машқалалар ɵзлериниң ҳәм перзентлериниң тәғдирине кери тәсир етеди.

Екиншиден, бурында кɵпшилик халықларда ата-аналар генжетай перзентлерин ɵз қолында алып қалатуғын болған. Бул дәстүр бизиң халықта елеге шекем сақланып қалған. Ата-ананың қолында ең генжетай улы қалса оған қатты қыйын болады. Себеби, генжетайларды ата-аналары балалығынан қатты еркелетип, баўырлап ɵсиреди. Сонлықтан бундай генжетайлар балалығынан раўажлана алмай, жуўапкершиликли бола алмай қалады. Буның ушын ата-аналар генжетайын балалығынан жуўапкершиликли қылып тәрбиялаўы керек, оған устаз табыўы керек, жаслығынан сыртта оқытып, жумыс ислеўге үйретиўи керек.

Раўажланып жасаған ата-аналар перзентлерин ɵзлерине байлап қоймайды. Тилекке қарсы бизлерде буның керисин кɵп гүзетемиз. Ата-ананың қолында қалған генжетайдың шаңарағында машқала болса оны дәрриў квартираға бɵлек шығарған мақул. Себеби, бундай жағдайда ата-ана менен перзенттиң бир-биринен сепарация болыўы қыйынласа береди, машқалалары кɵбейе береди.

Үшиншиден, базы бир ата-аналар туңғыш улын қолына алып қалады. Яғный, туңғыш улы ҳәм келини жуўапкершиликли болғаны ушын. Бундай жағдайда туңғышларда қандай машқалалар келип шығады? Бириншиден, туңғышлар ата-анасының машқалаларын ɵз мойнына ала бермей, ɵзлери шешиўин үйретиўи керек. Ата-аналар бир перзентиниң машқаласын шеше алмағанлықтан оның машқаласын туңғыш яки жуўапкершиликли перзенти арқалы шешкиси келеди.

Сонлықтан олар, «Туўысқаныңа жәрдем бер, иниңе, қарындасыңа, сиңлиңе қарас»- деп, оларды бир-бирине байлап қояды. Сол себепли ўақыт ɵткен сайын туўысқанлар арасында машқалалар пайда болады. Туўысқанның машқаласын туўысқан шешиўге мәжбүр емес. Ɵз үстинде шуғылланбайтуғын ата-аналар перзентлериниң машқалаларын бир-бирине араластырып келешекте оларға үлкен машқалалар, бахытсызлықлар жаратып атырғанын билмейди. Сонлықтан ата-ана ҳәм перзент ортасында, туўысқанлар ортасында қарамлық ҳәм байланып қалыўдың қандай болатуғынын үйренип, қалайынша туўры жол менен сепарация болыўды үйрениў керек.
@psixolog_nukus

Түбинде еркектики қәте болады, еркек айыпкер болады, еркек жаман атлы болады…

Еркеклерге бир мәсләҳат ҳаялыңыз бенен айтысып, гәпке таласып әўере болып жүрмең, бәри-бир түбинде сеники қәте болады, сен айыпкер боласаң, ɵзиң жаман атлы болып қала бересең. Психологлар еркеклерге мынандай мәслаҳат береди,- «Егер денсаўлығыңнан айрылыўды қәлемесең ҳаял адам менен гәп таласпа, айтыспа».

Ер адам ҳаялы менен айтысқанда ақырғы мат қылыўшы сɵзди ҳаял айтады «Мен саған буны неше мәрте айтқан едим», «Сен бәрқулла сондайсаң, мени тыңламайсаң, мени мақулламайсаң, мени түсинбейсең», «Аўа бәрқулла меники қәте, сеники дурыс болады», «Аўа тек мен жаманман сен жақсысаң», «Сен билгишсең ҳәмме нәрсени билесең», «Саған яқшы деп неше рет айттымғо».

Мине ҳаялдың усындай гәплеринен кейин еркек не дерин билмей гәптен утылады. Сол себепли еркектиң ɵзине исеними пәсейип, қәдирин сезиниўи тɵменлегенликтен онда жуўапкерсизлик пайда болады. Яғный, еркекти ҳаялы жуўапкерсиз еркекке айландырып қояды.

Ҳүрметли ҳаяллар еркекке бәрқулла ҳаялынан мат болып утыла бериў жақпайды. Сол себепли ол сизге ашыўланады, сɵйлеспейди, сизден қашады, арақ ишеди, қаңғырады. Негизинде еркектиң кеўили жүдә нәзик болады. Ол ɵзиниң нәзик кеўилин ҳаялының зәҳәрли сɵзлеринен қорғаў ушын «аўызыңды жап»- деп, ҳаялға қол кɵтереди.

Бир неше әсирлерден берли жәмийет ҳәм ҳаяллар еркеклерди ҳаялларға зулым ɵткериўши адам сыпатында қаралап келген «Бәрине еркек айыпкер» деген түсиник адамлардың санасына сиңип кеткен. Бирақ «Еркекти бундай ис-ҳәрекет қылыўға ким мәжбүрлейди?»- деген, сораўды ҳаяллар ɵзлерине тез-тезден берип турса, мақсетке муўапық болар еди.
@psixolog_nukus

Қолыңнан келсе ɵзиңди дүзет!

Ҳаяллар,- «Машқала күйеўимде, арақ ишеди, қаңғыбас, мамасының гәпин сɵйлейди, жумыс ислемейди, жүреди, маған итибар бермейди, мени түсинбейди»- деп айтады. Яғный, бәлениң-бәри күйеўимде, менде машқала жоқ, менде қәте-кемшилик жоқ, мен ҳәммесин дурыс ислеймен дегени. Егер сенде машқала болмаса онда неге ол еркекке турмысқа шықтың? Сенде ҳеш қандай қәте-кемшилик болмаса, ҳақыйқый ҳаял болсаң, жүрегиң муҳаббатқа толып-тасып атырған болса, не ушын ол еркек пенен жасап атырсаң? Егер бундай болмаса неге ɵзиңди дүзетпейсең? Қолыңнан келсе ɵзиңди дүзет!

Еркеклер,- «Машқала ҳаялымда, гәпке түсинбейди, айтқанымды тыңламайды, мызылдап мийимди жейди»- деп айтады. Егер сенде машқала болмаса неге ондай ҳаялға үйлендиң? Сенде ҳеш қандай қәте-кемшилик болмаса, сен ҳақыйқый еркек болсаң, жуўапкершиликли болсаң, онда неге ҳаялың бундай? Не ушын бул ҳаял менен жасап атырсаң? Күшиңди, ақылыңды, нервиңди ҳаялыңа ислеткеннен кɵре, қолыңнан келсе ɵзиңди дүзет!

Әке айтады,- «Улым мени тыңламайды, ɵтирик сɵйлейди, минези шатақ, қырсығады»- дейди. Бирақ ɵзиде жуўапкерсиз, арақ ишеди, қаңғырады, отырыспақ қумар, улы менен дурыслап сɵйлесе алмайды, ўақты жоқ, сɵйтип машқала баламда дейди. Ɵзин тәрбиялаўды билмей тура, улын тәрбиялағысы келеди. Қолыңнан келсе ɵзиңди дүзет!

Ана айтады,- «Қызым мени тыңламайды, түсинбейди, айтқанларымды ислемейди, минези қолайсыз болып баратыр»- дейди. Яғный, машқаланың барлығы қызымда, менде машқала жоқ, мен ҳеш қәтелеспеймен, менде ҳеш қандай кемшилик жоқ, мен ɵзимди тәрбиялаўым шәрт емес, мен периштемен дейди. Қолыңнан келсе ɵзиңди дүзет!

Ене айтады,- «Мына келин мени шаршатып тур, буған қалай гәп уқтырсам екен, айтқанымды тыңлағысы келмейди»- деп, ер жеткен келинин тәрбиялағысы келеди. Егер келиниңде машқала болса, онда неге улың оған үйленди, улыңда ақыл жоқпа? Демек, улында машқала болса оны тәрбиялаған анасындада машқала бар дегени. Улы қандай болса келиниде сондай болады, ене қандай болса келиниде сондай болады. Қолыңнан келсе ɵзиңди дүзет!

Келин айтады,- «Енем мени тыныш қоймайды, меннен қәте таба береди, отырсам опақ, турсам сопақпан»- дейди. Сен ҳақыйқый ҳаял болсаң, анаңда ҳақыйқый ҳаял болып әкең менен ҳақыйқый еркек+ҳаял муҳаббаты менен бахытлы болып жасаған болса. Сенде ҳеш қандай машқала, қәте-кемшилик болмаса, онда неге бундай енеге тап болдың, не ушын оның улына турмысқа шықтың? Сонда бәлениң бәри енеңде, сен болса идеальныйсаңба? Қолыңнан келсе ɵзиңди дүзет!

Негизинде кɵпшилик ɵзин дүзеткиси келмейди, қәте-кемшилик биреўде деп ойлайды. Ɵзинде қәте-кемшилик бар екенин билседе ɵзин дүзетиўге ҳәрекет етпейди. Ɵзин дүзетиў кɵпшиликтиң қолынан келмейди. Сонлықтан олар биреўге ɵкпелеп, биреўди айыплап, наразы болып, тоңқылдап, урысып, гүресип, кɵнип, шыдап жасай береди. Бундай психология адамлардың қанына сиңип кеткен, анасының ақ сүти арқалы кирип келген.
@psixolog_nukus

Ҳақыйқый «гөззал»лар қайда?

Бүгинги дәўирде косметология жоқары дәрежеде раўажланып атыр. Ҳаяллардың сыртқы көринисин гөззал етиўши (терини тазартыўшы, жумсартыўшы, азықландырыўшы кремлер, ерин ботоксы, макияж, татуаж, маникюр, педикюр, шаш түрмеклери) ҳәр түрли усыллар бар. Буннан басқа көплеген косметикалық өнимлерден пайдаланыў модаға айланды. Ҳаяллар сыртқы көринисин гөззал қылыў ушын миллионлаған дәраматларын ҳәм ўақытын сарыпламақта. Буның арқасында косметикалық компаниялар кɵп пул ислеп байып атыр.

Енди бул жағдайға көзимизди ашып қарайық:
- ҳаяллар арасында жынысый ағзалар кеселликлери көбеймекте,
- туўыў үйлериниң патология бөлимине ҳаяллар сыймай атыр,
- туўыўдағы асқыныўлар, ананың ҳәм баланың кеселлениўи,
- операция усылы менен туўыўшылар кɵбейип кетти, ɵзи туўатуғыны 2-3 бала, бурынлары ҳаяллар 8-10 баланы ɵзлери туўған,
- абортлар саны артпақта,
- шаңарақларда ажырасыўлар ҳәм жалғыз баслы ҳаяллар көбейип атыр,
- ҳаяллардың турмысқа шығыўыда қыйынласып атыр,
- бахытлы шаңарақлар саны көбейип атырған жоқ, шаңарақлардағы тийкарғы машқалалар ҳаяллар (ана, ене, келин, қәйин апа, абысын, бийкеш) менен байланыслы,
- тәрбиясы машқалалы балалар саны артып атыр ҳ.т.б.

Бирақ ҳаяллар сыртқы кɵринисин шырайлы қылыў ушын жылдан-жылға кɵп қәрежет жумсап атыр. Сыртқы дүньяңның гɵззаллығы ишки дүньяңның гɵззаллығына сай болыўы керек емеспе яки сырты жылтырақ иши қалтырақ ҳаял болыў үрдиске-модаға айланып қалдыма? Бурынғы ҳаяллар гөззаллық дегенде тек сыртқы кɵринисиниң сулыўлығын емес, ɵзиниң ҳаяллық сыпатларын, беккем денсаўлығын, минез-қулқының ҳәм ишки дүньясының гөззаллығын түсинген. Ҳәзирги ҳаяллар гɵззаллық дегенде нени түсинип атыр? Егер олар гɵззаллықты биринши гезекте «Ишки дүньясының, минез-қулқының гɵззаллығы менен байланыслы»- деп, түсинсе онда олар биринши гезекте нелер менен шуғылланыўы керек?
@psixolog_nukus

Бирақ сол нәрселерге ерискени мененде бахытлы емес, және бир нәрсе керек, одан кейин және бир нәрсе керек, изин қуўып жете алмайсаң. Мине усылайынша адам ɵмири даўамында нәпсиниң қәлеўлериниң изинен қуўып жасап, бул ɵмирде не ушын жасағанын, бахытсыз болып жасағанын билмейде қалады. Сонлықтан адамның жасы үлкейген сайын бул ɵмирде жасаўы қыйын бола береди, денсаўлығындағы ҳәм турмысындағы машқалалардан қыйналып жасайды. Сол себепли адамлар қартайған ата-анасы, ата-енеси менен жасаўға қыйналады.

Бирақ олар буннан сабақ алмайды, «Ертең менде қартайғанда усындай боламан»- деп, ойламайды, пикир жүритпейди. Сонлықтан оларда ата-анасына уқсап жасап, сондай алдамшы қәдириятлар менен жасағанлықтан қартайғанда сондай адам болып қалғанын билмейде қалады. Негизинде адам биринши гезекте ɵзине не керек екенин билмейди, қәлбине қулақ салмайды, тек нәпсиниң қәлеўлери менен жасайды. Нәпске комфорт жағады, комфортқа алданып жасай береди. Сонлықтан адамда нәпс күшейсе комфортқа байланып қалады яки қарам болып қалады. Аскеза- негизинде адамды қарамлықтан ҳәм байланып қалыўдан азат етип барыўы керек. Бүгинги күнде интернетте ким болса сол адамларға ҳәр қыйлы билимлерди, мағлыўматларды берип отырғанлықтан адамларда аскеза ҳаққындада алдамшы, жалған билимлер, түсиниклер бар.

Комфортқа байланып қалыў, қарам болып қалыў, тек комфортты, материаллық нәрселерди ойлай бериў, қәлей бериў, сол нәрселерди мақсет етип қойыў, бахытты, табысты, раўажланыўды тек сол нәрселер менен байланыстыра бериў адамды жалқаў, ериншек, ашкɵз, эгоист қылып қояды. Бунда адам дәслеп ɵмирлик қәдириятлар бойынша ҳақыйқый билимлерди алыўы керек. Адамда ҳақыйқый билим алыў арқалы дүньяқарасында ɵмирлик қәдириятлар бойынша түсиниклер пайда болады, соң адам бул қәдириятларды ɵз ɵмиринде жаратады. Егер адам бахытсыз болса, шаңарағында, турмысында машқалалар кɵп болса, кесел болса демек, ол жалған қәдириятлар менен жасап атырған болады.
@psixolog_nukus

Комфорт басқа
Бахыт басқа

Адамлардың дүньяқарасында жалған түсиниклер, алдамшы исенимлер, негатив программалар кɵп болғанлықтан кɵпшилик алдамшы яки бузылған қәдириятлар менен жасайды. Сол себепли адамлар не ушын кесел болып атырғанын, не ушын бахытсыз болып атырғанын түсинбейди, машқалалары не себепли келип шығып атырғанын билмейди. Адамның дүньяқарысының қәлиплесиўинде ɵскен орталығы- шаңарағы ҳәм жәмийети үлкен орынды ийелейди.

Сонлықтан кɵпшилик (90% тен аслам адам) жәмийет пикири менен жасайды (буны айыра алмайды), жәмийет кɵз-қарасы, жәмийет қәдирияты менен жасап атырғанын аңламайды. Жәмийет ушын әсиресе, бүгинги капиталистлик жәмийети адамлары ушын материаллық нәрселер, комфорт 1-орынға шығып кетти. Яғный, бул жәмийеттиң адамлары «Менде материаллық нәрселер кɵп болса, комфортта жасасам бахытлы боламан»- деп, есаплайды. Бирақ азымаз болсада парасатыңды ислетип, пикир жүргизип кɵрсең буны кɵриўге, түсиниўге болады.

Бүгинги күнде адамлар қаншелли комфортта жасағаны менен кеселликлер, кесел адамлар азайып атырған жоқ, шаңарақларда машқалалар, бахытсызлықлар азайып атырған жоқ. Бирақ адамларда материаллық нәрселери кɵбейип атыр, комфортта жасаўы жылдан-жылға жақсыланып атыр. Себеби, кɵпшилик ɵзлигинше пикирлеўди билмейди, билим алмайды, жәмийетке еликлеп, жарысып жасайды, кɵпшилик нени ислесе, кɵпшилик неге ериссе «Менде соған ерисиўим керек, менде сол нәрсе болмағанлықтан бахытсызбан, қыйналып атырман»- деп, ойлайды.

Ɵмириңди нелерге сарыпладың?

Адам ɵмирин нелерге сарыплайтуғынын математикалық жақтан есаплап кɵрейик. Мысалы: Ҳәзир сениң жасың 36 та деп алайық. Бир суткада 24 саат бар. Оның үштен-бири уйқыға кетеди. Демек, 12 жылың уйқыға кетти.

Балалықтағы ойынлар, жаслықтағы қаңғырыўларға 3 жыл кетти (12+3=15). Мектептен баслап оқыў, ер жеткен соң жумыс ислеўиңе 5 жылың кетти (15+5=20). Жолда жүриў, оқыўға, жумысқа, базарға барыўға 2 жыл (20+2=22). Отырыспақ, қыдырыспақ, шақырыспаққа 2 жыл (22+2=24).

Телевизор кɵриў, интернетте отырыў, телефонда сɵйлесиўге 5 жыл кетеди (24+5=29). Аўқат таярлаў, аўқатланыў, үй жумысларын ислеўге 3 жылың кетеди (29+3=32). Қалған ўақтыңды балаңа қараў, оларға бақырыў, ɵмирлик жолдасың менен сɵйлесиў, урысыў, қырылысыў, ата-анаң менен сɵйлесиў, жәнжеллесиў, адамлар менен ɵсек айтыў сыяқлы нәрселерге сарыплайсаң.

Енди сораў. Ɵзиңди үйрениўге қанша ўақтыңды, ɵмириңди сарыплайсаң? Психология- бул ɵзиңди үйрениў. Кɵпшилик усы каналдағы ɵзи ҳаққында жазылып атырған 5-6 қатардыда оқығысы келмейди. Кɵпшилик усылайынша ɵмириниң ярымын ɵткереди, ɵзиниң ким екенин, бул ɵмирде не ушын жасап атырғанын билмей жасайды. Сонлықтан жасы үлкейген сайын емлеўханада жатыў, үйинде кеселленип дәри ишиў, УЗИ ге, тәўипке, шыпакерлерге қатнаў ямаса телефонда ɵсек айтыў, адамлар (жақынлары) менен жәнжеллесиў, перзентлериниң тәшўишлери менен жасаў сыяқлы ислер менен ɵмирин ɵткереди. Қартайған адамлардың ɵмиринде ҳәўес етип қарайтуғын мазмун-мағана таба алмайсаң. Буған ким себепкер?
@psixolog_nukus