Сөз маржаны

#Пикирлең

ЭҲ, АДАМЛАР!..

Бир апа бар. Арабияға Ҳажылыққа барып қайтты. Бирақ анасының жаназасына келмеди.

Бир жеңгемиз бар. Жақсы нийет пенен уллы, қызлы болды. Бирақ перзентлерин үйине қалдырып, өзи бирнеше ҳәптелеп төркининде жатады.

Бир апа бар. Үйинде еки қызы турмыстан қайтып келип отырса да, үшинши қызына да келсе "Үйиңдеги перзентлериң қалай күнелтип атыр?" демейди.

Тағы бир апаны билемен, он шақлы жылдан бери турмыстағы қызының айлығын өзи алып, үйине пайдаланғанды жақсы көреди.

Бир ер адамлар бар, үйинде бирнеше қыз перзентлери болса да қыздан сөгинип сөйлейди.

Бир ҳаялды билемен, азаннан кешке шекем көшеде өткен-кеткенди әңгиме қылып бийталап отырады. Сөйтип: "Ақша жоқ, бизге ҳеш ким жәрдем бермейди," деп налыйды.

Бир аға бар, "Денсаўлығым жоқ, аяқларым уйыйды, қан айланыс жоқ екен," дейди. Бирақ өзи жерден ийилип шөп алмайды.

Бир ҳаял бар, бәрқулла тек басқалардан ҳәр нәрсе дәме етип жүреди. Бирақ өзи өзинен аўыстырып ҳеш кимге ҳеш нәрсе бермейди.

Бир келиншекти билемен. Қай ўақ көрсең ҳәркимге күйеўин жаманлап жүреди. Бирақ өзи үйинде ҳаял болып аўқат аспайды, ямаса үйин тазаламайды, балаларының кирин жуўмайды.

Буннан басқа да адамлардың өзлеринен басқаға унамайтуғын әдетлери бар. Оларды сөйлетип жиберсең тек бир өзи ғана ҳәмме нәрсени келистиргиш, билгиш, ақыллы.

Бир ҳаял бар, жақынлап кеткен адамнан қарызға ақша сорай береди. Бирақ алып болғаннан кейин қарызды қайтарыў деген оған дәстүр емес.

Буннан басқа да  адамлардың өзлеринен басқаға унамайтуғын әдетлери бар. Оларды сөйлетип жиберсең  тек бир  өзи  ғана ҳәмме нәрсени келистиргиш, билгиш, ақыллы.

Қуўанышбаева Гүлайым

https://t.me/Soz_marjani

Оянып кетсем кеўлим сергек тартып, жүрегим қуўанышлы болып турғандай екен. Орнымнан турып тәҳәрет алдым да, Аллаға нийет етип намаз оқыдым. Жайнамаз үстинде отырып және қалғып кетиппен. Сонда кимдүр маған:  "Тур,  Жаратыўшы Ийемиз ояў отырғанда  сенинеге уйықлайсаң?! Алла таала бирде-бир бендесин қуры қалдырмай, бәрше тилеклерин орынлайтуғын -  усындай ўақытта сен неге уйықлайсаң?..." дегендей болды.
    Бул сөз мениң жоғалтқан нәрсемди тапқандай, орнымнан ушып турдым. Қолымды дуўаға ашып, биресе әкеме, биресе аспанға қарап көз жасларым көл болып дуўа қылдым:  "Эй, Рәббим! Эй, пүткил әлемниң уллы  Жаратыўшысы! Мына мениң әкем - өзиңниң бендең. Оның басына мүсийбет түсти. Биз сабыр қылдық. Өзиңе ҳәмдлер айттық, жазған ҳүкимиңе разы болдық. Аллаҳым, бул бендеңниң тағдири Сениң қолыңда.
Эй, Аюбға шыпа берген, Муўсаны анасына қайтарып берген, Юнусты балық ишинен тирилей шығарған, Ибраҳимды оттан аман сақлаған Тәңирим! Әкеме өзиң шыпа бергейсең! Эй, Алла, әкемниң шыпа таўыўына үмит жоқ деп атыр. Бәрше Қудирет Өзиңниң қолыңда. Әкеме реҳим ет, оның дәртине даўа бер!.."
Усылай дуўа ете берип, таңға жақын уйқы басып, көзим илинип кетипти. Сол гезде биреў: "Ҳәй қыз, кимсең?! Бул жерде не қылып атырсаң?" деди. Шоршып оянып кеттим. Жан-жағыма қарасам ҳеш ким жоқ. Сол ўақытта бағанағы сораў және қайталанды.
Ал, көзимди ашып қарасам... Сөйлеп атырған әкем екен!!! Қуўанғанымнан өкирип жиберип, бойымды әкемниң үстине тасладым! Әкем болса мени әрман ийтерип, гүбирленип истиғфар айтып атыр:
- Қарындасым ары тур, маған өйтип жақынласа берме. Мен сизге нәмәҳреммен! - деп атыр.
- Әке, мен сизиң қызыңызбан! Мен Эсмаман, әкежан! - деймен көз жасларымды тыя алмай. Сол гезде әкем бирден үнсиз қалды...
Жуўырып шыпакерге барып, нәўбетши шыпакерди шақырып келдим. Есите сала ҳайран болған шыпакерлер дәрриў жуўырып келди. Олар да әкемниң оянғанын көрип лал болып қалды. Сонда америкалық бир шыпакер араб тилинде тили гүрмелип сөйлеп: "Субҳаналлаҳ!" деп жиберди. Мысырлық басқа бир шыпакер болса: "Ширип кеткеннен кейин де сүйеклерге жан енгизетуғын Алла шексиз Қудиретлидүр" деген аятты оқыды.
Болған ўақыяларды толық айтып бермегенимизше әкем не болғанын түсине алмады. Кейин болса жылап: "Алла, Өзи ең жақсы сақлаўшыдүр! Ол салыҳларды дос тутады. Сол нәрсени анық еслеймен, авариядан алдын зуҳо намазын оқыўды нийет еткен едим. Бирақ оны оқыдым ба, оқымадым ба, ол жағын билмеймен..." деди.

Ҳаял әңгимесин және даўам еттирди: "Көп өтпей күйеўим тәўир болып, аяғынан жүрип үйге келди. Ҳәзир ол 46 жаста. Бизлер уллы болдық. Ҳәзир улымыз еки жаста.
Мине, арадан 15 жыл өтип, маған күйеўимди қайтарып берген, қызымыздың өзин де, ийманын да саламат сақлаған, күйеўиме ўападар, садық болыў ушын маған шексиз инсап берген Алла таалама ҳәмд-санолар болсын!

Әзизлерим, дуўаны тәрк етпеңлер! Дуўа бәле-қазаның бетин қайтарар екен. Ким Алланы еслесе, оны Алла да еслер екен. Ата-анамызға жақсылық етиўди умытпайық! Ҳәмме нәрсе Алланың айтқаны менен болады екен..."

Мен бул әңгимени басқаларға ибрат болсын деп айтып бердим. Қалай жуўмақ шығарыў өзиңизден, әзизлер!

Амина Шенликўғли

Қуўанышбаева Гүлайым
аўдармасы.

https://t.me/Soz_marjani

ОН БЕС ЖЫЛЛЫҚ АЙРАЛЫҚ

Бир ҳаял басынан өткен ўақыяларды айтып берди.

Күйеўим жас, өмирге қызығыўшылығы күшли, ҳәрекетшең ҳәм жүдә сымбатлы жигит еди. Ол диндар және минез-қулқы жағынан да тәрбиялы еди. Биз турмыс қурғанымыздан кейин оның ата-анасына ислеген жақсылықларын көрип бәрҳә ҳайран қалар едим. Сонда усындай жигитти мениң маңлайыма жазған Алла таалама шексиз алғыслар айтар едим.
Тойымыздан бир жыл өтип, бизлер қызлы болдық. Арадан азырақ ўақыт өткеннен кейин күйеўимниң жумысы басқа ўәлаятқа өзгерди. Ол бир ҳәпте ислеп, бир ҳәпте дем алатуғын болды. Үш жыл усылай жүргенде қызым төрт жасқа толды.
Еле есимде, сол күни Рамазан айының тоғызыншы сәнеси еди. Күйеўим жумыстан қайтып киятырғанда, жолда авария болып, машинасы аўдарылып, өзи аўыр аҳўалда емлеўханаға жеткизиледи. Мен жетип барсам, күйеўим комада жатқан екен. Шыпакерлер оның бас мийи клеткалары жумысының 95 пайызы жарақатланып, мийдиң жумыс ислеўи тоқтағанын айтты. Бул ўақыя шаңарағымыз ушын үлкен соққы болды.
Әсиресе, қартайған ата-енеме қыйын болды. Әкесин жақсы көретуғын қызым Эсманың саўаллары ишимди тырнар еди. Себеби қызымның жақсы көрген ойыншығын әкеси усы сапары әкеп бериўге ўәде берген еди.
Бизлер күнде емлеўханада нәўбетшиликте отырамыз. Бирақ күйеўимниң жағдайы сирә өзгермеди. Күнлер артынан күнлер, ҳәптелер, айлар өтти. Айлар жылларға жалғасып, арадан бес жыл өтти. Гейбир адамлар маған қазыға барып, күйеўимниң мийи өлгенин, оның тирилип кетиўинен үмит жоқ екенлигин айтып, талақ алыўымды мәсләҳәт етти. Айырым шайхлар күйеўиниң мийи өлген болса ҳаялы талақ алыўы мүмкин деп пәтўә да берди. Бирақ мен оннан үзилди-кесилди бас тарттым. "Мениң күйеўим тири, жүреги урып тур. Мен талақ алмайман," дедим.
Егер күйеўимниң жүрек урысы тоқтап, марқумлар сыяқлы жерленбегенше, Алла бир жолды көрсетпегенше Қудайым мени одан айырмасын," дедим. Күйеўимниң ғам-тәшўишинен аз да болса ойым бөлинсин, деп, пүткил дыққат-итибарымды қызыма қараттым. Қуран ядлап үйренсин деп медресеге апардым. Алла таалама ҳәмдлер болсын, ол он жасқа толмастан, қуранды ядлап алды.

Арадан он жыл өтти. Енди қызым есейгеннен кейин әкесине не болғанын жатығы менен айтып түсиндирдим. Ол әкесин бир минут та ядынан шығармай, сағынған ўақытларында дәртин ишине жутар еди. Алланың қәлеўи менен, өмирдиң бундай сынағы қызымды динге жүдә жақын етип қойды. Ол парыз намазларын қалдырмай, ҳәм түни менен тәҳәжжуд намазын да оқыйтуғын болды. Марқум атасы менен әжесиниң ҳәм мениң де оған жақсы тәрбия бериўиме мүмкинлик берген Алла таалама мың қәтле шүкирлер айтаман.
Қызым күнде мениң менен бирге әкесин көриўге барып, оған сәлем
береди, әкеси ушын дуўа ислеп, арасында әкесиниң атынан садақа етип турар еди.
Бир күни ол маған:
- Анажан, мени әкемниң қасында қалдырың. Түни менен әкемниң қасында түнеп шығайын, - деди. Мен бираз екиленип турдым да, қызымның шын нийет пенен сорап турғанын көрип, келисим бердим.
Кейиннен қызым сол күнди қалай өткизгени ҳаққында айтып отырып:
- Әкемниң қасында отырып Бақара сүресин оқый басладым. Оны оқып болып, буйығып уйықлап кетиппен.

БИР СААТТА ЕСЕЙГЕН БАЛА

        Он үш жасларда едим. Орта мектепте оқыйтуғын ўақтым. Әкемниң қайтыс болғанына еки жыл болған еди. Бизлер  қарежет жағынан бираз тарығып қалған едик. Анамның тигиншиликтен тапқан ақшасы күнделикли күнелтиўимизге зорға жетеди. Үйимиз үлкен болғаны менен тек оның еки бөлмесинде ғана жасайтуғын едик. Оқыў қуралларым, китапларым ҳәм жетерли емес. Ҳәтте, мектепке услап баратуғын портфелим де жоқ.
       Байрам жақынласып қалған еди. Анам ақшаларын тамағымыздан  зорға аўыстырып жыйнап, маған аяқ кийим әперди. Көйлек пенен шалбар тигип берди. Азанда ерте оянып кийинип алдым. Бир күн алдын сейилге барамыз деп досларым менен келисип қойған едик. Атлы әткөншекте ушып, төлемли велосипедке минип ойнап, пахта қантшының мазалыларынан алып жеймиз деп нийетленип қойдық. Одан кейин киноға барамыз дедик. Анамнан пул сорадым.
       - Ақшамыз жоқ ғой балам-аў,- деди анам муңайып. Мен шатақ сала басладым. Ҳәзир жораларым келип қалса, оларға не деймен? Сейилге шығыўға ақшамыз жоқ, деп қалай айтаман? Ашыўым келгенинен үстимдеги кийимлеримди шешип таслап, дийўалға қарай ылақтыра басладым.  Анам ғамлы нәзери менен маған узақ телмирип қарап отырды. Шкафтан сумкасын алып пул излестире баслады. Излеп-излеп, ақыры бир лира табылды. Бийшара анамның тек сол бир лира ғана ақшасы қалған екен. Бар-жоқ пулы сол. Қолындағы бир лираны маған берди.
      Ол күлимсиреп:
    - Қәне кийинеғой, балам, мына бир лира жете ме? - деди. Ол ўақытларда бир лира көп ақша еди. Төрт тәрепке ылақтырған кийимлеримди жыйнап, аяқ кийимимди кийдим. Ақшаны қалтама салып алдым да, досларымды күте басладым. Бир гезде олар да келди. Бизиң үйге кирип бираз отырды. Анам оларға кәмпит берди ҳәм басларынан сыйпап:
    - Енди бара ғойың, балларым. Барып ҳәзз етип ойнап қайтыңлар,- деп бизлерди шығарып салды. Көшеге шықтық. Жүдә қуўанышлы едим. Қуўанғанымнан жүрегим  көксиме сыймай, ҳәўлирип баратырған еди.  Бурылмадан айланып атырған гезде үйимиз тәрепке көзим түсип кетти. Анам балконнан артымыздан қарап тур екен. Күлимсиреп, маған қол былғады.  Бирден ишимнен ашшы өксик келип, тамағымды ашытты. Көзлериме жас толды. Тамағым қысылып кетти. Жылағанымды билдирмей, жораларыма:
     - Мен бармайман,- дедим. Олар бирден не болғанын түсинбей қалды.
      Бир достым:
   - Ҳе, билдим! Пулың жоқ болған соң барғың келмей атыр! - деп масқаралады. Қалтамдағы бир лираны шығарып көрсеттим.
      - Мине, ақшам бар!
     Олар усы жерде мени қалдырып кетип қалды.  Бийкарға көшелерди гезип айланып жүрдим. Тойып-тойып жылап алдым.  Кейин көз жасларымды сыпырдым да, барынша шадлы көриниўге тырысып, үйге қайттым. Анам:
     - Неге қайттың? - деп сорады.
    - Барғым келмеди,- дедим де, қалтамдағы бир лираны шығарып анама бердим.  Ол ҳайран болды. Пулды қолымнан алып, столдың үстине қойды да мени қушақлап алып, өксип-өксип,  узақ ўақыт үнсиз жылады.  Мен сыртта жүрип тойып-тойып жылап алғанымнан кейин енди жыламадым. Анамның бетлеринен сүйдим.  Енди көз жас төкпеўин айттым. Индемеди. Узақ ойларға талды. Мен енди өмиримизден  наразы емес едим. Сейилге барып ойнап қайтыў мен сыяқлы үп-үлкен балаға жараспас еди.  Мен бирден есейип қалған едим...

     Жавдат Андай

Г. Қуўанышбаева аўдармасы.

https://t.me/Soz_marjani