🇰🇿 ҚАРЖЫЛЫҚ САУАТ

«Ұлттық қор — балаларға»: бізден бір инструкция!

18 жасқа толған балаға тиесілі Ұлттық қордың ақшасын қалай өзімізге (баланың «Отбасы банктегі» шотына) аударып аламыз? Соны тәптіштеп түсіндіріп жіберейін деп шештім. Көп сөзсіз іске көшейік!

Бізге керек сайт осы: https://enpf-otbasy.kz/

1. Баланың ЭЦҚ-сы арқылы авторизация жасаймыз (комп/ноутқа NCAlayer сертификаты қондырылуы керек, оны мына жерден жүктеп аламыз: https://ncl.pki.gov.kz)

2. «Ұлттық қор» бөлімін таңдаймыз. Сайт 4 құжат ұсынады:
- БЖЗҚ-дағы жеке деректерді жинауға/өңдеуге рұқсат беру;
- Отбасы банктегі жеке деректерді жинауға рұқсат беру;
- Міндеттемелер
- Келісімшарттың стандартты шарттарына қосылу туралы өтініш

Сол бетте ЭЦҚ арқылы қол қойып шығамыз. (Тез бітетін рәсім)

3. Мақсатыңызды анықтайсыз. Яғни, Ұлттық қордан түсетін ақшаны қайда бағыттайсыз? Екі жолы бар: үй мәселесін шешуге және оқу ақысын төлеуге.

Біз бұл мысалда үй мәселесін шешуге бағыттап көреміз. «Мақсатты таңдаңыз» деген бөлімде «Тұрғын үй сатып алу» деген тараудан: «Одан әрі жинақтау үшін тұрғын үй құрылыс жинақтарына салымды толықтыру» деген мақсатты белгілейсіз.

4. «Соманы көрсетіңіз». Бұл жерде Ұлттық қордан 18-ге толған балаңызға тиесілі ақша доллар эквивалентінде көрініп тұрады. Сол сомадан көрсетесіз. Бәрін немесе бір бөлігін.

5. «Өтінімді қалыптастыру» дегенді басып, «Мақсатты жинақтарды төлеуге өтінім» деген цифрлық құжатқа ЭЦҚ-мен қол қоясыз. Сосын «Өтінімді жібересіз».

6. Егер Отбасы банкте баланың атына шетелдік валютада шот ашылмаған болса, платформаның өзі осы сәтте цифрлық құжат ұсынады. Ол — «АҚШ доллары шетел валютасында шот ашуға өтінім» деп талады. Оған да ЭЦҚ-мен қол қоясыз да «Өтінімді жібересіз». Осымен алғашқы процесті аяқтайсыз.

Ол — БЖЗҚ сіздің өтініміңізді қабылдады деген сөз. Берген өтінішіңіз 5 жұмыс күні ішінде тексеруден өтеді. Сіз сол сайтта өз статусыңызды күтесіз. БЖЗҚ тарапынан жауап 5 күннен ерте келуі де мүмкін.

7. Сіздің өтінімді БЖЗҚ мақұлдаса, статус бетінде мына мағынада хабарлама аласыз: «Бізден жақсы жаңалық! Мақсатты жинағыңыздың төлем сомасы Сіздің шотыңызға түсті. Ол төлемді әрі қарай қолдану үшін Сізге өз мақсатыңызды құптау керек.»

8. Платформа осы жерде бізге мақсатымызды құптауға немесе өзгертуге (мысалы, үй алудан оқу ақысын төлеуге ауыстыратын болсақ) мүмкіндік ұсынады. Өз таңдауымызды жасаймыз.

9. Енді бізде (баланың атында) Отбасы банкте ұлттық валюта — теңгеге арналған шот болуы керек. Егер ол ашылмаған болса, сайт сізге тағы цифрлық құжат ұсынады. Ол — «Ұлттық валюта теңгеде шот ашуға өтінім» деп аталады. Оған да ЭЦҚ-мен қол қойып, өтінімді жолдайсыз.

10. Бұл пункте Ұлттық қордан доллармен түскен ақшамыз теңгеге конвертация жасалуы керек. Сайт сізге мынадай хабарлама жібереді: «Құрметті клиент! Валюта бағамын белгілеу процесі жүріп жатыр. Күте тұрыңыз!»

Конвертацияға келісім беру үшін де цифрлық құжатқа ЭЦҚ-мен қол қоямыз. Бірақ бұл процесс ТЕК жұмыс күндері және сағат 10.00 – 15.00 аралығында орындалу керек.

11. Конвертация аяқталған соң тұрғын депозитімізді көрсетеміз. Ол — біздің ТЕҢГЕдегі шотымыз. Соны таңдаймыз да, мақсатты жинағымызды сол депозитке аударуға келісім беру үшін өтінімге ЭЦҚ арқылы қол қоямыз.

12. Сосын бізге платформа келесі бетте мына мағынада хабарлама жібереді: «Құттықтаймыз! Сіз жинақ төлеміңізді өз мақсатыңызға қолдандыңыз. Өтінім беру процесі сәтті аяқталды!»

💬 Осылай, достар! Биыл екінші қызым 18-ге толған еді. Оған Ұлттық қордан тиесілі ақшасын қалай аударып аламыз деген сұрақ алдымнан шыққан кезде ойланып қалыппын. Несін жасырайын. Сосын іздене келе осы процестен өттік. Қызымның өз депозиті бар болатын. Соған қосатын боп шештік. Үй алуына тілекшімін! Оқырманға да пайдалы болар деп ерінбей тізіп шыққан түрім ғой. Игілігіңізге жарасын!

«ҚАРЖЫЛЫҚ САУАТ» телеграм-каналына жазылып алыңыз👇

https://t.me/qarzhylyq_sauat

Жүз мыңдап айыппұл төлеп жүрмейік

Жолдағы апаттардың санын азайтуға бағытталған Заң 4 желтоқсан күні күшіне енген еді. Онда «орташа жылдамдықты» сақтамаған жүргізушіге үлкен жауапкершілік жүктелген. 40 АЕК-ке дейін айыппұл арқалайсың деген ақпаратты таратушы тараптан — сол «орташа жылдамдықтың» не екенін, қалай есептелетінін түсіндіріп жатқан адам аз. Тіпті, жоқтың қасы. Ал, әлеуметтік желіде соның не екенін сұраушы кісі қарасы көп.

Кішігірім сауат ашып жіберейік. Әйтпесе, қалааралық жолдарда көп жүретін ағайын айыппұлдың астында қалайын деп тұр.

Қазақстан — жолында адам көп өлетін елдердің бірі. «Мұнша адам соғыста да қырылмайды» деп ауыр статистика келтіргендер де болған кезінде. Әрине, оған біржақты қарауға болмайды. Жолдың сапасы да, жүргізушінің жауапсыздығы да өз алдына бөлек фактор. Сондықтан, ең алдымен тәртіп керек. Қоғамда ол тәртіпті айыппұлмен шегелемесең, реттеу қиын.

Сонымен, «лириканы» осы жерден доғарайық та, Заңға оралайық. Жобаласақ, онда былай делінген: «Орташа жылдамдық халықаралық және республикалық маңызы бар жолдарда жүріп өткен жолды сол жолды жүріп өткен уақыт аралығына бөлу арқылы есептеледі». Кім не түсінді?

Мұндағы «орташа жылдамдық» деген не? Қалай есептеледі?

Әрине, Заңда біз ойлағандай орташа жылдамдық көрсеткіші нақты санмен (мысалы, 90, 120 деп) бекітілмеген. Себебі әр участокте көліктердің орташа жүру жылдамдығы әр түрлі.

Мысалы, Астанадан шыққан жүргізуші Қарағандыға шартты түрде 2 сағатта жетуі керек дейік. Егер жүргізуші далалықта ешқандай камера жоқ, менің қалай жүргенімді ешкім дәлелдей алмайды деп «басыңқырап-басыңқырап» Қарағандыға 1 сағат 20 минутта кіріп барса, жолда жылдамдықты арттырды деген сөз.

Қалаға кіре берісте «күтіп алатын» тіркеуші камера ол көліктің иесіне автоматты түрде айыппұл арқалатады. Сол арқылы сіздің екі ортада жылдамдықты қаншалықты арттырғаныңызды есептеп шығарады. Қосқан жылдамдығыңыз көп болған сайын төлейтін айыппұлыңыз да соншалық «қымбат» болады.

Айыппұл мөлшері 5-40 АЕК (айлық есептiк көрсеткiш) аралығында есептеледі. Биылғы 1 АЕК — 3 692 теңге екенін ескерсек, «штраф» — 18 460 теңгеден 147 680 теңгеге дейін барады деген сөз. Көрдіңіз ғой, бізге бұл жағынан да кішігірім сауат керек болды. Заңды білмесек, түсінбесек, қалта «тесілейін» деп тұр...

💬 P.S. Заң баршаға ортақ. Жалпыға бірдей тәртіпке бағынуға тура келеді. Басқа жол жоқ. Айыппұл арқаламаудың жалғыз жолы — әр трассада белгіленген жылдамдық белгісін сақтау. Қала маңындағы жолдарда әрбір үшінші адам жылдамдық асырғанның кесірінен қайтыс болады екен. Жол мұраты — жету десек, асыққан — шайтан ісі екенін де естен шығармайық. Жол амандығын тіледім!

@qarzhylyq_sauat

Алтын алу мен оны сақтау жолдарын біле бермейміз екен

Оны әлеуметтік желілерде көпшілік сұрап жазған пікірлерден білуге болады.

Жалпы, алтын — өте қымбат металл. Ұлттық банктің ресми сайтында 1 грамм таза алтынның бүгінгі бағасы — 44 685 теңге деп көрсетілген. Бұл алтынның сырға-сақина түріндегі алтындардан айырмашылығы жер мен көктей. Ол өте таза алтын. Сынамасы — 999,9.

Отандық банктерде сатылатын алтын құймалардың салмағы 5 грамнан басталады. Ең үлкені — 100 грамм. Егер бүгінгі бағамен 5 грамдық бір алтын құйма сатып алатын болсаңыз:

5 х 44 685 = 223 425 теңге
10 х 44 685 = 446 850 теңге
20 х 44 685 = 893 700 теңге
50 х 44 685 = 2 234 250 теңге
100 х 44 685 = 4 468 500 теңге

Көрдіңіз ғой, мұндай дүниені сақтау да оңай емес. Әрине, әр адам дүниесін қалай, қайда сақтағысы келсе де өзі біледі. Ол әркімнің өз қалауы. Әрине, үйде көзден таса жерде шағын сейф ұстап, сонда сақтауға да болады. Бірақ ол 100% қауіпсіз деп айтуға тағы келмейді.

Алтын сақтаудың қандай жолдары бар?

Қауіпсіз бір жер болса, ол — банктегі ұяшық (ячейка). Бірақ ол қызмет — ақылы. Қазақстанда ондай қызметті барлық банк ұсына алмайды екен. Әрине, жарнама болмас үшін мен аттарын атамаймын, бірақ ақпарат білейін деп бірнеше банктің call-орталығына шықтым.

Не білдім? Бір банктер ондай қызмет жоқ деді. Ал, сақтау қоймасын ұсынатын банктерде депозитарий ұяшықтың механизмі мен көлеміне қарай баға әртүрлі болып шықты. Көп банктің бірінде 1 күнге 400 теңгеден — 12 айға 110 мың теңгеге дейін барады.

Ұяшықтың мехнизмі жағынан екі түрі бар екен:

- механикалық сейфтік ұяшық
- биометрикалық бақылауы бар ұяшық.

Сейфтің 3 түрі бар екен:

- кіші сейф (биіктігі 100 мм дейін)
- орташа сейф (биіктігі 101-294 мм дейін)
- үлкен сейф (биіктігі 295-600 мм дейін)

Мысалы, бірнеше алтын құйма сақтауға кіші сейфтің көлемі келіп қалу керек. Олай болса, механикалық сейфті таңдасақ:
1 күнге — 400 теңге
1 айға — 5 000 теңге
1 жылға — 39 000 теңге ақы алады.

Биометрикасы бар сейфті таңдасақ:
1 күнге — 1 000 теңге
1 айға — 10 000 теңге
1 жылға — 50 000 теңге ақы алады.

Алтын сенімді инвестиция ма?

Бір нәрсе анық — алтын үнемі өсе беретін металл емес. Жиі қымбаттайтыны рас, бірақ нарықта бағасы бірде өсіп, бірде түсіп тұрады. Салыстырмалы түрде белгілі бір көлемде пайда табуға мүмкіндік беретін инвест-құрал.

Алысқа бармай, соңғы 3 жылдағы «жүрісін» бағамдап көрейік. Ол үшін Ұлттық банктің сайтын қолданамыз. Мысалы, орташа есеппен алтынның 1 грамы минимум:

2021 жылы желтоқсанда — 24 000 теңге болған
2022 жылы желтоқсанда — 26 000 теңге болған
2023 жылы желтоқсанда — 29 000 теңге болған
2024 жылы желтоқсанда — 40 000 теңге болған

Бүгінгі датаға нақты құны — 44 685 теңге. Соңғы 3 жылда 1 грамм алтынның құны минимум 20 мың теңгеге өскен.

Оны былай да көрсетейін. Мысалы, сіз 2021 жылы 480 000 теңгеге 20 грамдық алтын құйма сатып алған болсаңыз, бүгін оның құны 893 700 теңге болар еді.

Алтынға ақша салуға тұра ма, жоқ па — енді оны ойланып, өзіңіз шешіп көріңіз.

@qarzhylyq_sauat

Қалай ақша жинап үйренуге болады?

ChatGPT-ден сұрап көргем ғой. Ақылды чат ақыл-кеңесін үйіп-төкті дейсің.

Мынадай тәсілдер ұсынады, оқып көрейікші:

1. Мақсат қоя біл

• Ақшаны не үшін жинағың келеді, алдымен мақсатыңды нақтылап ал: үйге, көлікке, демалысқа, білімге немесе өзіңнің сақтық қорыңа.
• Мақсатыңның құнын анықтап ал да, қажет соманы кезең-кезеңімен жинауға шешім қабылда.

2. Бюджет құра біл

• Ай сайынғы табыс пен шығынды қағазға түсір, анализ жаса.
• 50/30/20 ережесін қолдан:
50% қажеттілікке жұмса (азық-түлік, коммуналдық қызметтер).
30% қалауыңа жұмса (демалыс, ойын-сауық).
20% жинағыңа сал, қарызыңды жабуға жұмса.

3. Ақша жинауды әдетке айналдыра біл

• Әр табыстан міндетті түрде жинағыңа 10-20% бөл.
• Банкте автоматты түрде аударым жасау функциясын пайдалан.
• Арнайы депозит ашып, оған тиіспеймін деп шешім қабылда.

4. Қажетсіз шығындарды азайта біл

• Көшеден тамақтану, бренд киім алу әдетіңді шекте.
• Тауарды жеңілдікпен сатып алуды немесе арзан балама түрлерін таңдауды әдетке айналдыр.

5. Қарыздан құтыла біл

• Ең алдымен жоғары пайыздық қарыздарыңды өте.
• Несие аларда ойлан, оны тек шұғыл шаруаға ғана ала біл.

6. Қаржылық құралдарды пайдалана біл

• Депозит: жинақтарыңды инфляциядан қорғау үшін банктік депозит ашып ал.
• Инвестиция: егер тәуекел етуге дайын болсаң, акция, облигация секілді басқа да қаржы құралдарына инвестиция жасап көр.

7. Мотивацияңды жоғалтпа

• Кез келген жетістігіңді бағалай біл және оны үзбей жалғастыр.
• Жинақтарыңның қалай өсіп жатқанын көзіңмен көріп, мақсатыңа жақындап келе жатқаныңды сезіне біл.

8. Қосымша табыс тап

• Қосымша жұмыс, фриланс немесе хобби арқылы табыс көзін арттыруды ойластыр.

9. Қаржылық біліміңді арттыра түс

• Қаржы тақырыбына арналған кітаптар оқы, курстарға қатыс (мысалы, Роберт Кийосакидің “Бай әке, кедей әке” кітабы).
• Қаржылық жоспар құруға көмектесетін мобильді қосымшаларды қолданып үйрен (мысалы, Money Manager немесе CoinKeeper).

Ең бастысы, осы қағидалар алдында «тәртіпті» болуың керек. Өзіңнің қаржылық әлеуетіңді жақсартуға деген ниетіңді сақтай біл. Уақыт өте бұл әдет өміріңнің айнымас бір бөлігіне айналады.

💬 P.S. Ештеңе алып-қосқан жоқпын. Тек мағынасын сақтай отырып сәл ғана өңдедім. ChatGPT бізге жаман нәрсе ұсынбаған секілді. Өзіме келсем, кіріс пен шығысты ерінбей қағазға түсіруді әдетке айналдырып келем. Сосын табысымның (айлық жалақы/премия/көрімдік/байғазы) 10%-ын міндетті түрде жинағыма шегеріп қалам. Шығармашылыққа тән қосымша жұмыс істеймін (мәтін аударам, жарнама оқимын, деректі фильмдерге, еске алуға сценарий жазамын т.б.) Ақша жиналады екен. Сеніңіз. Істеп көріңіз. Ең бастысы, оны айнымас әдетке айналдырып алу керек. Соған берік болсаң, қалтаң да жұқа болмайды.😉

@qarzhylyq_sauat

Ұлттық банк базалық ставканы 15,25%-ға дейін көтеру туралы шешім қабылдады.

Дәл осы меже жыл басында болған еді. Содан күні бүгінге дейін ставка 14,25%-ға дейін түсті.

Нарықта және әлемдік экономикада соңғы күндерде болып жатқан жағдай бүгінгі шешімге кәдімгідей әсер еткенге ұқсайды.

Нақты себебін мына жерден оқып білуге болады — https://www.nationalbank.kz/kz/news/press-relizy/17173

@qarzhylyq_sauat

Енді кез келген адам үй алуға кезекке тұра алады

Бұрын (көп балалы отбасы, жетім өскен, мүгедек, мемлекеттік қызметші секілді) арнайы категориядағы азаматтарға басымдық берілетін. Енді оның бәрі артта қалды. Қысқасы, үй алуға — әркімнің бар таласы.

Баспанаға мұқтаж азаматтарды іріктеу тәртібі 2025 жылы өзгергелі отыр. Кезекке тұру үшін жоғарыда аталған санатта болу шарт емес. Яғни, кез келген адам үй алуға кезекке тұра алады. Ең бастысы, екі талапқа сай келу керек:

1. Соңғы 5 жылда өз атыңда үй болмауы шарт
2. Жалғыз үйің апатты жағдайда деп танылуы шарт.

Бұрын баспанаға мұқтаж азаматтарды үй кезегіне алу ісімен әкімдіктер айналысатын. Енді ол процесс Отбасы банкіне өтетін болды. Себебі бұл банкке «Ұлттық даму институты» деген мәртебе беріліп отыр. Бұл — Отбасы банктің өкілеттігі кеңейді деген сөз.

@qarzhylyq_sauat

Ломбардтан алған қарыз кредит тарихына әсер ете ме?

Әсер етеді екен. Көп адам соны біле бермейді. Өйткені жұрт ойлайды, алған қарызымның орнына мүлкімді (алтын/гауһартас/техника/бағалы киім) тастап кеттім, қарызымның өтеуі — сол, алған ақшаны қайтармасам да болады деп.

Бұл қате түсінік. Бір танысымнан кейс ұсынайын.

Ақша керек болған кезде алтын сақиналары мен сырғасын тапсырып, ломбардтан 100 мың теңге көлемінде қарыз алған. Тапсырғандарының ішінде сынған (бүлінген) сақиналар болғандықтан, оларды кері тапсырмаймын деп саналы түрде шешім қабылдапты. Бір жағынан, ол үшін 100 мың теңге де едәуір ақша еді.

Бірақ ломбард SMS жіберген, жалпы мағынасы былай: «уақытында қайтарылмай жатқан қарыз күндеріңіз кредит тарихыңызда кешіктірілген күн /просрочка/ боп жазылады».

Иә, бұл ақпаратты «ҚАРЖЫЛЫҚ САУАТҚА» Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі де растады. Агенттік берген мәлімет бойынша, ломбардтан қарыз алған клиентке 30 күн уақыт беріледі. Бұл мерзім таусылғанда ломбард қарыз орнына қабылдап алған бағалы бұйымды сатуға немесе өз меншігіне қалдыруға құқылы. Ол кезде клиент ломбард алдындағы қарызынан босатылады.

Бірақ, 30 күн — азаматтың кредит тарихына «просрочка» деген белгі қалдырады. Демек, уақытында қайтпай қалған қарыз клиенттің кредиттік рейтингін түсіреді деген сөз. Яғни, азамат келешекте банктен несие алатын кезде кредитор оған қарыз бермей қоюы әбден мүмкін.

Түйін: Сізге қарызға ақша берген кез келген ломбард кредиттік рейтингіңізге ықпал ете алады. Ойыңызда жүрсін.

@qarzhylyq_sauat

Жеке тұлғалар жаппай декларациялаудан босатылып жатыр.

Енді олар кірісі мен мүлкіне есеп бермейді.

Премьер-министр Олжас Бектенов Қаржы министрінің осы санаттағы жеке тұлғалардың 90%-ын декларациялаудан босату туралы ұсынысын қолдады

деп жазылыпты Үкімет сайтында.

https://t.me/qarzhylyq_sauat

Банктер арасында QR-код ортақ болады

Ол не деген сөз?

Қай банктің мобильді қосымшасын қолдансаңыз да, тауар мен қызметті сатып алу кезінде кәсіпкер ұсынған QR-мен төлей бересіз.

📎Бір банктің QR-ын екінші банктің мобильді қосымшасы оқи береді деген сөз.

📎Сосын бизнес клиенттен төлем қабылдау үшін әр банктің терминалын алып шығындалмайды. Керемет емес пе?!

❓Қашан көшеміз?

Бірыңғай (ортақ) QR-кодқа 2025 жылы көше бастайтынымызды Ұлттық банк өкілдері бүгін Алматыда өтіп жатқан Қаржыгерлер Конгресінде айтты.

Конгресте жобаны ұсынушы тарап екі банкті өзара байланыстырып, алғашқы транзакцияны да жасап көрді.

💬 P.S. Осы күндері Алматыда жүрмін. Қоғамдық тамақтандыру орындары мен қолданбайтын банктің терминалын ұсынады. Оның QR-ын мендегі мобильді қосымша оқи алмайтын болғандықтан, нөмірге аударуға тура келеді. Ол бір жағынан бизнеске салықтан жалтаруға итермелейді. Сондықтан, бүгінгі жаңалық көп нәрсені өз орнына қоятыны анық. ҚАРЖЫЛЫҚ САУАТ бұл жүйе туралы алдағы уақытта көбірек ақпарат беруге тырысады. Әзірге осыны қорыта жүріңіз.

@qarzhylyq_sauat