«…естімеу үшін құлағыңды бітейсің, көрмеу үшін көзіңді жұмасың, ал ештеңе көрмеген, естімеген соң, саған ештеңе болмағандай көрінеді. иә... тек түйеқұс қана кішкентай басын құмға жасырғанда, жуан бөксесінің бәрібір көрініп тұратынын ұмытып кетеді»
* * *
қазір біреудің жеріне біреу қызыққан, жазықсыздар аяусыз қырылып жатқан сұрықсыз бір кезеңде өмір сүріп жатырмыз. айдаладағы соғыстар мен қырғындар бізге қатысы жоқ деп өзімізді жұбатып, құлағымызды бітеп, көзімізді жұмып, түйеқұс құсап басымызды жерге тығып жүрміз.
негативтен қашамын деп өлімсіреп жүріп, осындай бір шығармаларды тауып аламын әйтеуір. жазушы Мулуд Маммеридің аталған романы француздардың боданында азаттықты аңсап жүрген алжир халқының өмірін баяндайды.
отарланған елдің еркіндікті аңсауы, ұлт-азаттық қозғалыстары, зиялылардың аяусыз атылуы – біздің ұжымдық санамызға таныс иістер, біздің пруст феноменіміз. сондықтан романдағы көп ой біздің оқырман үшін аса таныс.
неге «апиын мен таяқ»?
себебі аутыр бір елді отарлау дегеніміз апиын және таяқ әдісімен теңдес деп түсіндіреді. әуелде отарлаушылар көз тіккен жерінің тұрғындарына ілтипат білдіріп, достық ұсынып, алдаусыратып «апиын» жегізеді. ал егер оған көнбесең, мадағына мастанбасаң, достығына түкірсең, онда сені сатқын санап, тіпті өз ұлтыңның жауы деп айдар тағып, «таяқ» жегізеді. бұл екеуі бізге де таныс әдіс.
роман алжирдегі ұзақ жылдар соғысқа ұласқан, түбі тәуелсіздік алып берген революциясының жырын жырлайды. бас кейіпкер дәрігер Башир арқылы соғыстан әбден қажыған, шаршаған халықтың бітім-болмысын ашуға тырысқан. Башир бұл соғыста көп жақынын жоғалтады. өзі майданның нақ ортасында жүреді. ел астанасындағы тыныш өмірінен, сүйікті(сіз) француз қызынан кетіп, кіндік қаны тамған жер – Тала ауылына барады. ол бүлікшілерді емдемек те болады, солай жүріп француз әскеріне де ұсталады. қысқасы көрмегені жоқ.
романдағы нағыз бунтарь Башир емес, оның бала күнгі досы Рамдан. сол кейіпкер арқылы аутыр францияның сұрқия билігіне қарсы өзінің әжуа-мысқылын да, аяусыз айыбын да төгеді. апиын мен таяқтың мәнін де оқырманға Рамдан түсіндіреді. таяққа көнбеген Рамдан тәрізділер болса, апиынды пәшкілеп жұтқан, французға жағынған, өз ұлтын сатқандар Тайеб тәріздестер болды.
аутырдың бейнелеуі кейде ойды шатастыратыны бар (әлде аудармашының). кейіпкердің әрекетін сырттан суреттеп отырады да, арасынша оның ішіндегісін бірінші жақтан сайрата салады. орыс тілінен аударған соң шала-шарпы бейнелеулері көп. кітаптың ағылшын нұсқасын таппадым. дегенмен романнан жұрттың шекесін оятын өте өткір ойларды оқуға болады. жалпы Маммери бізге беймәлім алжир әдебиетін таныстыра алған жақсы қаламгер. тек аудармашысын таппаған шығарма дер едім.
* * *
қазір біреудің жеріне біреу қызыққан, жазықсыздар аяусыз қырылып жатқан сұрықсыз бір кезеңде өмір сүріп жатырмыз. айдаладағы соғыстар мен қырғындар бізге қатысы жоқ деп өзімізді жұбатып, құлағымызды бітеп, көзімізді жұмып, түйеқұс құсап басымызды жерге тығып жүрміз.
негативтен қашамын деп өлімсіреп жүріп, осындай бір шығармаларды тауып аламын әйтеуір. жазушы Мулуд Маммеридің аталған романы француздардың боданында азаттықты аңсап жүрген алжир халқының өмірін баяндайды.
отарланған елдің еркіндікті аңсауы, ұлт-азаттық қозғалыстары, зиялылардың аяусыз атылуы – біздің ұжымдық санамызға таныс иістер, біздің пруст феноменіміз. сондықтан романдағы көп ой біздің оқырман үшін аса таныс.
неге «апиын мен таяқ»?
себебі аутыр бір елді отарлау дегеніміз апиын және таяқ әдісімен теңдес деп түсіндіреді. әуелде отарлаушылар көз тіккен жерінің тұрғындарына ілтипат білдіріп, достық ұсынып, алдаусыратып «апиын» жегізеді. ал егер оған көнбесең, мадағына мастанбасаң, достығына түкірсең, онда сені сатқын санап, тіпті өз ұлтыңның жауы деп айдар тағып, «таяқ» жегізеді. бұл екеуі бізге де таныс әдіс.
роман алжирдегі ұзақ жылдар соғысқа ұласқан, түбі тәуелсіздік алып берген революциясының жырын жырлайды. бас кейіпкер дәрігер Башир арқылы соғыстан әбден қажыған, шаршаған халықтың бітім-болмысын ашуға тырысқан. Башир бұл соғыста көп жақынын жоғалтады. өзі майданның нақ ортасында жүреді. ел астанасындағы тыныш өмірінен, сүйікті(сіз) француз қызынан кетіп, кіндік қаны тамған жер – Тала ауылына барады. ол бүлікшілерді емдемек те болады, солай жүріп француз әскеріне де ұсталады. қысқасы көрмегені жоқ.
романдағы нағыз бунтарь Башир емес, оның бала күнгі досы Рамдан. сол кейіпкер арқылы аутыр францияның сұрқия билігіне қарсы өзінің әжуа-мысқылын да, аяусыз айыбын да төгеді. апиын мен таяқтың мәнін де оқырманға Рамдан түсіндіреді. таяққа көнбеген Рамдан тәрізділер болса, апиынды пәшкілеп жұтқан, французға жағынған, өз ұлтын сатқандар Тайеб тәріздестер болды.
аутырдың бейнелеуі кейде ойды шатастыратыны бар (әлде аудармашының). кейіпкердің әрекетін сырттан суреттеп отырады да, арасынша оның ішіндегісін бірінші жақтан сайрата салады. орыс тілінен аударған соң шала-шарпы бейнелеулері көп. кітаптың ағылшын нұсқасын таппадым. дегенмен романнан жұрттың шекесін оятын өте өткір ойларды оқуға болады. жалпы Маммери бізге беймәлім алжир әдебиетін таныстыра алған жақсы қаламгер. тек аудармашысын таппаған шығарма дер едім.