Jai Sandar

🛒Елімізде базарлар саны азайып келеді.

Жыл сайын шамамен әрбір бесінші базар жабылуда.
🛒Қазақстанда былтыр электрондық сауданың көлемі 3.2 трлн теңгені құрап, үлесі 14,5%-ға дейін артты.

Штраф саны артқанымен,
жол-көлік оқиғасы рекордтық көрсеткішке жетті

2025 жылдың алғашқы тоқсанында Қазақстанда 6 251 жол-көлік оқиғасы тіркеліп, бұл соңғы 10 жылдағы ең жоғары көрсеткіш болды.

📉 2015–2022 жылдар аралығында апат саны біртіндеп азайып, 2022 жылы 2 600 деңгейіне дейін төмендеген еді. Алайда содан кейін жағдай күрт өзгерді:

2023/Q1 — 2 321 апат
2024/Q1 — 4 029 апат
2025/Q1 — 6 251 апат

🧾 Сонымен қатар салынған айыппұлдар да рекорд орнатты:

2023/Q1 — 40,99 млрд теңге
2024/Q1 — 41,37 млрд теңге
2025/Q1 — 62,72 млрд теңге

🎯 Бірақ нәтиже жоқ — айыппұлдар көбейгенімен, ЖКО (ДТП) саны екі еседен артық өскен. Үш айда ДТП-дан 9 мың адам (+55,5%) жарақат алып, 355 адам қайтыс болды.
Бұл не көрсетеді?
Айыппұлдың көлемін ұлғайту — жалғыз шешім емес. Жүйелі жол қауіпсіздігі саясаты, инфрақұрылымды жақсарту, жүргізуші мәдениетін көтеру әлдеқайда маңыздырақ болып отыр.

Кэшбэк арқылы банк қалай пайда табады?
(көше тілімен түсіндіремін)

Мысал:
Бека Аружанға 10 000 теңгеге сирень гүлін сатып алды. Гүл салонында терминал бар — Бека карта арқылы төледі. Терминал "тың" деді, чекті шығарды.🧾

Бірақ сол сәтте банк:
– «Мен өз үлесімді алдым» – деп, 1% = 100 теңге комиссия ұстады (яғни, 10 мың теңгенің 100 теңгесі банкке кетті).
Бека төлемді QR, карта немесе Apple Pay арқылы жасады ма — маңызды емес. Бастысы — налмен емес. Сондай-ақ қандай банк және қандай терминал екені де маңызды емес.

Енді елестетіп көріңіз: сол 10 000 теңге банк жүйесі арқылы қайта-қайта айналып отырса — әр төлемнен банк 1% ұстай береді.
Сонда 917 транзакциядан кейін банк сол 10 000 теңгенің бәрін комиссия арқылы өзіне алып алады!

Бірақ сұрақ туындайды:
Банк әрбір төлемнен 1% ұстаса, оны толық өзіне қалдыра ма?

Жоқ. Жаңағы 100 теңге былай бөлінеді (шамамен):
– 25 ₸ – Visa немесе Mastercard-қа кетті (карта нарығын осы екі алып компания басқарады)
– 35 ₸ – Беканың картасын шығарған банкке (мысалы, қызыл банктің терминалына басқа банктің картасы арқылы төлем жасалғанда)
– 10–20 ₸ – терминал, жүйе, IT және қауіпсіздік шығындарына кетеді

💰Нәтижесінде эквайер (беканың банк картасы) банкке тек 20–30 теңге ғана таза табыс қалады.


Бастысы көлем
Біз тек бір ғана транзакцияны талдадық.
Ал Ұлттық банктің мәліметінше, Қазақстанда тәулігіне 5,9 трлн теңгенің аударым операциясы жүреді.
Бұл дегеніміз — әр минут сайын 4,1 млрд теңге қозғалып жатыр.

Банкке мұндай операциялар пайдалы, бірақ әрбір төлемнен ғажап пайда түспейді. Бұл — көлемге негізделген бизнес-модель. Неғұрлым транзакция көп болса, банк соғұрлым көбірек пайда көреді. Ал бізде ол көп. Себебі безналдың үлесі 90%-ға жақындап қалды.

Енді кэшбэкке оралайық:
Соңғы жылдары банктер кэшбэк арқылы клиенттерді тартуға күш салып жатыр.
Экожүйесі дамыған банктер бұл бағытқа миллиардтаған қаржы жұмсап келеді.
Басты мақсат — клиенттік базаны арттыру және пайдаланушыны экожүйе ішінде ұзақ ұстау.

Қорытынды:
Кэшбэк — сыйлық емес, банктің инвестициясы.
Саған 200 теңге қайтаруы мүмкін, бірақ сен 20 000 теңге жұмсасаң — банк пайдаға шықты. Даже бір банк өзінің экожүйесіне клиент тару үшін өз валютасын шығарып, табысының жартысын кэшбекке бөлуде)

#solaiDE01

Өңірлердің бюджеті қандай?

Өз-өзін бюджетпен қамтамасыз етіп отырған тек -Алматы, Астана қалалары және Атырау облысы. Қалған 17 өңір орталықтан қаржы алып отыр.

🙃Түркістан жыл сайын республикалық бюджеттен 1 трлн теңгеден астам субвенция алып отыр. Жамбыл, СҚО, Абай облыстары да орталыққа аса мұқтаж.

Маңғыстау обылысы соңғы жылдары донор облыстан ➡️субвенция алатын өңірге айналды. Өңір проблемалық аймаққа айналып келеді. Өткенде 🙃Президент те Маңғыстауда арнайы жиын өткізді.

Біздің ойымызша Алматы облысы 2027 жылдары өзін-өзі қамтамасыз ете алатын төртінші өңір болуы мүмкін. Павлодар да сондай ұмтылыс байқалады.

Алматы қаласы керісінше ірі донор статусын нығайтып келеді. Шымкент әрбір үшінші теңгені орталықтан алуда. Астанада ұлттық компаниялар бар да тапшылық болмас)

Республикалық бюджеттің орындалуы
(қаңтар-наурыз):

🙃Кірістер жоспарының 83,0% орындалды
(өткен аймен салыстырғанда сәл төмен – 83,7% болған)

1️⃣Салықтық түсімдер – 102,8%
▫️ҚҚС – 95,9% (төмендеген)
▫️КТС – 104,1% (өзгеріс жоқ)

2️⃣Салықтық емес түсімдер – 85,2%
▫️Ұлттық қор трансферті – 56,9% (сәл төмен)
▫️Қарыздар түсімі – 100,6% (айтарлықтай артқан)

🪙Қысқаша айтқанда:
Налоговиктер биыл жұмысты жақсы орындауда. Ал трансферттік аударымдар айтарлықтай жоспардан қалып келеді. Total: бірінші тоқсандағы республикалық бюджет
дефициті - 1 021 939 490 теңге

Трамп (FRS) ФРЖ-ға қайтадан қысым көрсетіп жатыр: қор нарығы қызылға боялды.

Президент Дональд Трамп орталық банкті пайыздық мөлшерлемелерді дереу төмендетуді талап етуде және ол ФРЖ төрағасы Джером Пауэллдің саясатына наразы.

😃Трамп:

маған ФРЖ басшысын орнынан алу қиын емес, маған сеніңіз. Менің көңілім толмайды

ФРЖ басшысы:
🙃Пауэлл

Мені президент жұмыстан шығаруға өкілеттілігі жоқ және мен 2026 жылдың мамырына дейін өкілеттілігім аяқталмайынша жұмыстан кетпеймін

Өңірдегі ең қымбат компаниялар💰

Орталық Азияның Ресейге тәуелділігі (еңбек күші)                          

Өзбекстан, Қырғызстан мен Тәжікстанның негізгі табыс көзі — Ресейдегі еңбек мигранттарының аударымдары. Бұл елдерде жұмыссыздық деңгейі жоғары, ал рубльмен келетін кез келген табыс ел экономикасы үшін маңызды ресурс.

Қазақстан мен Түркіменстанға келетін ақша көлемі салыстырмалы түрде аз. Қазақстанның өз ішкі экономикасы әлдеқайда тұрақты, ал Түркіменстан жабық елдердің қатарында.

Бір қызығы, соңғы жылдары рубльдің әлсіреуі мен санкцияларға қарамастан, бұл аударымдар көлемі азайған жоқ — керісінше, кейбір елдер үшін рекордтық деңгейге жетті.

🇺🇿Өзбекстан миграциялық күшін Ресейден азайтып, Еуропа мен оңтүстік Корея елдеріне әртараптандыру саясаты сәтсіз жүргізілуде.

Ресейде жүрген мигранттар бүгінде Тәжікстан ЖІӨ-нің 45 пайызын, Қырғызстанның әрбір бесінші сомын жасауда. Ал Өзбекстан экономикасының 14% сыртта жүрген еңбек күші қалыптастыруда.

Экономикалық шторм басталса — инвесторлар алтынға қашады.
Әлемдік экономикада тұрақсыздық белең алғанда, инвесторлар көбінесе "қауіпсіз гавань" саналатын активтерге бет бұрады. Соның ішіндегі ең танымалы – алтын.

Біздің 🙃Ұлттық банк алтынға бай. Сәуірдегі ақпарат бойынша 284,05 тонна алтын қоры бар. Бас банк соңғы мәлімдемесінде баға өссе сатуды бастайтынын мәлімдеген. Ұлттық банкке алтында сату үшін қандай прайс керек? 😐

Білімге инвестиция артып келеді.

🙃ҚР ҰСБ мәліметінше 2025 жылдың І тоқсанында білімге салынған инвестиция көлемі 6 есеге артқан. Білім саласының жалпы инвестициядағы үлесі алғаш рет 10 пайыздан асты.

Былтыр инвесторлардың білімге құйған инвестиция көлемі алғаш рет $2 млрд доллардан асқанын көрдік.

Әрине бұл жерде басты инвестор - 🙃үкімет. “Жайлы мектеп” эффектісі айтарлықтай жоғары. Бірінші тоқсандағы статистикаға қарасақ инвестициядағы мемлекеттің үлесі -94%.

Дегенмен де жеке инвестицияның көлемі де артып келеді. Бірінші тоқсанның өзінде жеке инвесторлардың білім саласына салған қаражаты 18 млрд теңгеден асқан.

📚Жеке меншік мектептердің жаппай ашылуы байқалады. Соңғы 4 жылда жеке меншік (ақылы) мектептердің саны 4 есеге көбейген. Осы тенденция жалғаса берсе келесі жылы жеке меншік мектептің саны мыңнан асуы мүмкін.

Теңге мен рубльдің арасы алшақтады: нарықтағы жаңа тренд

2025 жылдың басынан бері ресейлік рубль мен қазақстандық теңге арасындағы тарихи байланыс үзілуге шақ тұр. Рубль долларға қатысты 🙃27,16%-ға нығайса, теңге небәрі 🙃0,11%-ға ғана өскен. Әдетте екі валюта арасындағы қозғалыс белгілі бір деңгейде бірге жүретін, алайда қазіргі геоэкономикалық жағдайда теңге рубльге ілесе алмай отыр. Осылайша екі валюта арасындағы байланыс әзірше жоқ және қай уақытқа дейін созылатынын көрейік.

Қазір 🙃 1/524 болса, доллар мен рубль жубы 1/82,4. Жалпы рубль 80-85 дәлізінде сенімді тұр.

🙃Таза табыс
Отандық компаниялар 2024 жылды қортындылап жатыр. Қор нарығындағы ірі 11 компанияның таза табысы жоғарыдағы инфографикада.

Былтыр ҚазАтомПром, Каспи, ҚазмұнайГаз үштігі шамамен әрқайсысы $2 млрд доллардан астам таза табыс алды.

😃Қазақтелеком телекоммуникация нарығындағы гигант. Монополист. Оның қол астында бірнеше операторлар бар: Kcell (Activ), Altel, Tele2

Қазақтелкомның тек ұялы байланыс операторларындағы клиенттік база -14,8 млн қолданушы. TV мен кең жолақты интернет бойынша нарықта үлесі де көөөөп.

😃Қазақтелеком Altel мен Tele2 катарлықтарға жақында $1,1 млрд долларға сатты.


Енді компанияда тек 😄 операторы қалды. Kcell-де шамамен 8 млн мобильді абономент бар. Біздің ойымызша Қазақтелеком монополист таңбасы алынғаннан кейін өзінің экожүйесін құрады. 😄 Kcell соңғы жылдары тек оператордан бөлек моно банк болып алды деуге де болады. Kcell-дің ого картасын қолдануышлар саны 300 мыңнан асты (мини банк). Қазақтелкомда жақсы дамып келе жатқан қолданушылар саны 1,5 милионнан асқан TV+ бар. Болашақта мобильді оператор+контент мейкер+банк+маркетплейс=экожүйесін көріп қалуымыз мүмкін.

Енді бізде ұзақ уақыт жалғыз болған- Билайн, катарлық Теле2/Алтел және Қазақтелкомдық Kcell/Activ жубы нарықты бөліседі. Алдағы жылдары ірі ойыншылар қатарына Фридом да қосылуы мүмкін. Бәсекелестік қолданушыларға жақсы

💵Доллардың әлсіреуі

Доллар индексінің (DXY) 100-ден төмен түсуі – АҚШ долларының басқа негізгі валюталарға (евро, иена, фунт, франк, канадалық доллар, швед кронасы) қатысты әлсірегенін білдіреді. Әрине DXY индекснің 98 болуы әлі де normal, дегенмен де жыл басынандағы 109,7 потологымен салыстарғанда бас валюта айтарлықтай әлсіреген. Инвесторлар басқа валюталарға немесе активтерге (алтын) көшіп жатыр. Бұл дамушы елдердің валюталарына 🙃 үшін жақсы.

Доллармен санағанда Қазақстанның мемлекеттік борышы — 🪙$65,4 млрд. Бұл елдің жалпы ішкі өніміне 🙃(ЖІӨ) шаққанда 23,7%.

📌 Оның ішінде: • Үкіметтің борышы — $57,4 млрд (жалпының 87,7%)
  📊Ішкі борыш — $41,6 млрд (72,4%)
  🔴Сыртқы борыш — $15,9 млрд (27,6%)

✅Жергілікті атқарушы органдардың борышы — $4,4 млрд
💸ҚР Ұлттық банкінің борышы — $867,4 млн
✅Мемлекет кепілдік берген борыш — $3,6 млрд

🐉 Қытай көп ойланбай АҚШ-қа қарсы баж салығын тағы да 41%-ға көтерді. Жаңа тариф ертеңнен бастап күшіне енеді.

Есеп: 🇨🇳125—145🇺🇸. Сауда соғысы жалғасуда!

Сонымен 🙃бас банк пайыздық ставканы өзгеріссіз қалдырды. Pause
16,50🔤. Келесі шешім екі айдан кейін.