Софистика – бұл пікірталас кезінде логикалық қателіктер мен қулықтарды пайдалану арқылы дұрыс емес немесе жалған пікірді шындық ретінде көрсетуге бағытталған әдіс. Софистика көбінесе адамдарды жаңылыстыру немесе өз ойын дұрыс деп дәлелдеу үшін қолданылады, бірақ оның негізінде шындыққа жанаспайтын тұжырымдар жатады.

Софистика ерекшеліктері:
1. Жалған дәлелдер: Әдейі бұрмаланған логика немесе дәлелдеу әдістері.
2. Манипуляция: Адамдарды жаңылыстырып, шындықты түсінуге кедергі жасау.
3. Парадокстар: Түсінуге қиын, бірақ шындыққа жанаспайтын қисынды қателіктер.
4. Риторикалық тәсілдер: Сөздің әдемілігін немесе күрделілігін пайдаланып, қарсыластың назарын негізгі қателіктен басқа жаққа аудару.

Софистика тарихы

Софистика термині алғаш рет Ежелгі Грецияда пайда болды. Софистер – өз дәуірінде білімді, ақылды деп танылған адамдар, олар риторика мен диалектикаға баса назар аударған. Олар әсіресе ақылы білім беру және пікірталас өнері арқылы танымал болды. Алайда, уақыт өте келе олардың әдістері шындықты бұрмалауға негізделген деген сынға ұшырады, әсіресе Сократ, Платон және Аристотельдің философиясында.

Қазіргі қолданыстағы мағынасы

Бүгінде софистика термині көбінесе жалған дәлелдерге сүйеніп, бір нәрсені дұрыс етіп көрсетуге тырысатын риторикалық әдіс ретінде қолданылады. Бұл ғылыми емес, логикаға қайшы дәлелдерді сипаттау үшін жиі айтылады.

Мысалы:
• Егер жаңбыр жаумаса, онда аспан ашық.
• Қазір жаңбыр жаумай тұр.
• Демек, аспан әрдайым ашық.
(Бұл софистикалық қате қорытынды, себебі жаңбыр жаумаса да аспан бұлтты болуы мүмкін.)