🌋 «Жанартау құрылысы» 🌋
Жанартау — бұл жер қыртысының немесе литосфералық плиталардың терең қабатындағы магма ошағынан ыстық газдар, лава және күлдің жер бетіне шығатын нүктесі.
Жанартау құрылысы бірнеше бөліктерден тұрады:
💥1. Магма ошағы
• Бұл жер қыртысының астындағы магманың жинақталған орны. Магма ошағы өте жоғары қысым мен температурада орналасқан. Магма осы ошақтан жанартау түтігі арқылы жер бетіне шығады.
☄️2. Жанартау түтігі
• Бұл магманы жер бетіне жеткізетін арна. Ол магма ошағын кратермен байланыстырады.
🐚3. Кратер
• Жанартаудың ұшар басында орналасқан шұңқыр немесе ойыс. Кратер арқылы магма, газдар және күл атқылайды
🪹4. Жанартау конусы
• Бұл кратер айналасына жиналған қатқан лава мен жанартау күлі қабаттарынан құралған тау. Оның пішіні атқылаудың сипатына байланысты болады.
• Егер лава сұйық болса, конус тегіс және жайпақ болып келеді (мысалы, Мауна-Лоа).
• Егер лава қою болса, конус биік және тік келеді (мысалы, Фудзи).
🌋5. Лава ағыны
• Кратерден шыққан сұйық магма жанартаудың беткейімен ағады. Лава суыған кезде қатты тау жынысына айналады.
💨6. Жанартау күлі
• Атқылау кезінде ауаға ұшып, жер бетіне түсетін майда бөлшектер. Ол тау беткейлерін жауып, өсімдіктер мен жануарларға зиян келтіруі мүмкін.
🫧7. Газдар
• Жанартаудан көмірқышқыл газы, күкіртті газ, су буы сияқты газдар бөлінеді.
Жанартаулар 3-ке бөлінеді:
🗻1. Сөнген жанартаулар
• Егер жанартаудың атқылағаны туралы тарихи деректер немесе ғылыми дәлелдер болмаса, оны сөнген жанартау деп атайды.
• Мұндай жанартауларда магмалық белсенділік толығымен тоқтаған.
Мысалдар:
• Эльбрус (Кавказ, Ресей)
• Казбек (Кавказ, Ресей-Грузия шекарасы)
• Килиманджаро (Африка, Танзания)
🌋2. Сөнбеген жанартаулар
• Белсенді түрде магма, газ, күл немесе шаң-тозаң атқылап тұратын жанартаулар.
• Бұл жанартаулар қазірдің өзінде әрекет етеді және қауіпті болып саналады.
Мысалдар:
• Ключевская шоқысы (Ресей, Камчатка түбегі)
• Этна (Италия)
• Мауна-Лоа (Гавайи, АҚШ)
⛰️3. Ұйқыдағы жанартаулар
• Ұзақ уақыт бойы белсенділік байқалмаған, бірақ болашақта қайта атқылауы мүмкін жанартаулар.
• Олар қауіпті, себебі “тыныштық кезеңі” аяқталған кезде күтпеген атқылаулар болуы мүмкін.
Мысалдар:
1. Кіші Семачик (Ресей, Камчатка түбегі)
2. Пинатубо (Филиппин)
https://t.me/geography0011
Жанартау — бұл жер қыртысының немесе литосфералық плиталардың терең қабатындағы магма ошағынан ыстық газдар, лава және күлдің жер бетіне шығатын нүктесі.
Жанартау құрылысы бірнеше бөліктерден тұрады:
💥1. Магма ошағы
• Бұл жер қыртысының астындағы магманың жинақталған орны. Магма ошағы өте жоғары қысым мен температурада орналасқан. Магма осы ошақтан жанартау түтігі арқылы жер бетіне шығады.
☄️2. Жанартау түтігі
• Бұл магманы жер бетіне жеткізетін арна. Ол магма ошағын кратермен байланыстырады.
🐚3. Кратер
• Жанартаудың ұшар басында орналасқан шұңқыр немесе ойыс. Кратер арқылы магма, газдар және күл атқылайды
🪹4. Жанартау конусы
• Бұл кратер айналасына жиналған қатқан лава мен жанартау күлі қабаттарынан құралған тау. Оның пішіні атқылаудың сипатына байланысты болады.
• Егер лава сұйық болса, конус тегіс және жайпақ болып келеді (мысалы, Мауна-Лоа).
• Егер лава қою болса, конус биік және тік келеді (мысалы, Фудзи).
🌋5. Лава ағыны
• Кратерден шыққан сұйық магма жанартаудың беткейімен ағады. Лава суыған кезде қатты тау жынысына айналады.
💨6. Жанартау күлі
• Атқылау кезінде ауаға ұшып, жер бетіне түсетін майда бөлшектер. Ол тау беткейлерін жауып, өсімдіктер мен жануарларға зиян келтіруі мүмкін.
🫧7. Газдар
• Жанартаудан көмірқышқыл газы, күкіртті газ, су буы сияқты газдар бөлінеді.
Жанартаулар 3-ке бөлінеді:
🗻1. Сөнген жанартаулар
• Егер жанартаудың атқылағаны туралы тарихи деректер немесе ғылыми дәлелдер болмаса, оны сөнген жанартау деп атайды.
• Мұндай жанартауларда магмалық белсенділік толығымен тоқтаған.
Мысалдар:
• Эльбрус (Кавказ, Ресей)
• Казбек (Кавказ, Ресей-Грузия шекарасы)
• Килиманджаро (Африка, Танзания)
🌋2. Сөнбеген жанартаулар
• Белсенді түрде магма, газ, күл немесе шаң-тозаң атқылап тұратын жанартаулар.
• Бұл жанартаулар қазірдің өзінде әрекет етеді және қауіпті болып саналады.
Мысалдар:
• Ключевская шоқысы (Ресей, Камчатка түбегі)
• Этна (Италия)
• Мауна-Лоа (Гавайи, АҚШ)
⛰️3. Ұйқыдағы жанартаулар
• Ұзақ уақыт бойы белсенділік байқалмаған, бірақ болашақта қайта атқылауы мүмкін жанартаулар.
• Олар қауіпті, себебі “тыныштық кезеңі” аяқталған кезде күтпеген атқылаулар болуы мүмкін.
Мысалдар:
1. Кіші Семачик (Ресей, Камчатка түбегі)
2. Пинатубо (Филиппин)
https://t.me/geography0011