Орта ғасырлық гранаталар

Бұл және осы секілді кішігірім қыш құмыралар әлі порох (оқдәрі) болмаған кезде Азия, Мысыр, Парсы жерлерінде қолданыста болған. Алғашқыда ішіне әртүрлі улы заттар құйып, қарсыласқа лақтыратын. Құмыра сынғанда ішіндегі зат шашырап, жауға ыңғайсыздық тудырған. Ол көзді ашытатын, тұншықтыратын немесе жабысқақ заттар.

Кейін ішіне жанғыш зат құйып, пілте қосып, "молотов коктейлі" секілді өртегіш граната жасап бастады. Ол көбінесе батыста қолданылды. Ол жақта Гранатаны жиі найзаның ұшына бекіткен.

Порох (оқдәрі) шыққан кезде гранаталар бүгінгі түріне ұқсап бастады. Ондай жарылғыш гранаталарды Жапон және Қытай халықтары жиі қолданған.