Тимурдан Инфо | it&tech

Стартап идея

Мен кейде “Бүйтіңіздер, сөйтіңіздер” деп жазам ғой. Идеялар тастаймын ортаға. Сол кезде “Күшті болсаң, өзің неге істемейсің?” демеңіздер;)

1) Жалпы адам 40-тан асқаннан кейін шау тартады екен. Бұрынғыдай тарс-тұрс жасап тастау, апталап ұйықтамай идеяның артында оны жүзеге асырғанша жүру деген болмайды екен. Оған өсіп келе жатқан бала-шағаның, қатын мен қазанның қамын қосыңыз.

2) Мен күшті емеспін. Күшті болсам, телеграм канал жазып отырмай, Илон Маск сияқты ғарышқа зымыран ұшырып отырар едім. Өйткені, мына заманда ол да әркім жасай алатын шаруа. Ол үшін кубсат деген тақырыпты қаузап көріңіз.

3) Стартап жасайтын идея тым көп. Оның барлығын жасай беруге бір адамның өмірі жетпейді. Сондықтан, бәлкім біреуің іліп әкетерсіздер деп ой тастаймын ғой.

4) Мысалы, Каспий Дүкенде тұрған мына дүниені қараңыздаршы? Кәдімгі қарапайым диктофон. Кредитка сияқты. ChatGPT-ге АРІ арқылы қосылған. Оның өзін айына 40.000 теңгеге сатады. Құрылғы 160.000 теңге тұрады. Бар қызметі: жиналыс, кездесу, келіссөз өткізгенде немесе өзің бірнәрсені аудио қылып жазғанда, соны транскрибация жасайды. Қаласаң ары қарай мәтіндік манипуляция жасай беруге болады.

Айталық: саммари, буллет пойнтс, әкшн пойнтс, негізгі инсайттар, т.с.с.

Алайда, осы жерде үлкен мүмкіндік жатқанын көруге болады:

1) Сұраныс бар. Яғни, нарық қажет етеді
2) ChatGPT қазақша істей алса да мына құрылғы оны программалық тұрғыдан дұрыс промптиң жасамаған. Тиісінше, сіз алдын орап кете аласыз
3) Бұл 160.000 теңгеден, қызмет бағасы 40.000 теңгеден сатылып тұрса, ары қарай “Қаншадан сатсам болады?” деп ойланып та қажет емес. Кемінде 2 есе арзан сатсаңыз да мүлдем ұтылмайсыз.
4) Әрі қарай агенттер арқылы өзге де шаруаларды автоматтауға жетілдіре беруге болады.

Тек таң қалатыным… Менікі сол баяғы шалдардың әңгімесі: “Осы күнгі жастар неге істемейді екен? Барлығы даяр тұр ғой?” деген…

Не дейсіздер, аааа?;)

Ең маңызды қабілет қандай?

Осы уақытқа дейін анда-мында сұқбат бергенде "Ең маңызды қабілет қандай?" деп сұрайтын.

Шындығын айту керек, өте бір қызық сұрақ қой. Оған әрдайым бір жауап беру қиынның қиыны. Өйткені, қай қабілет маңызды, қай қабілет өте маңызды екенін анықтау немесе айту үшін оған жанына, міндетті түрде, контекст керек. Онсыз "осы қабілет маңызды" деп айтқан, шыбынды айбалтамен қуалап өлтіргенмен бірдей.

Мысалы, артыңнан қабаған ит қуып келе жатса, саған тайм менеджмент қабілеті түкке қажеті жоқ, желаяқтық керек. Ал егер бір Камаз қарбызың әні-міне шіріп кеткелі тұрса, скорочтение яғни кітапты тез оқу қабілеті түкке қажет емес, саған оны тез сату қабілеті, оны қай жерге барып өткізу дегенге жауап таба алатын қабілет керек.

Бірақ...

Мына ЖИ модельдер дамығалы бері, "Оқу-тоқу мен білім алу және өмірде қолданудағы маңызды қабілет қандай?" деген сұраққа жауап таптым. Ол reasoning екен.

Неліктен?

Өйткені, қазіргі генератив модельдердің ең заманауи өлшемі - сол reasining capability боп тұр. Сондай-ақ, gpt4o деген, gemini flash деген сияқты резондау модельдері - ең қымбат модельдер қатарында.

Бұл нені білдіреді?

Шешім қабылдадың ба? Ол шешімге қалай жеттің? Соған өзің жауап бере алуың өте маңызды. Жауап бере алмасаң, қайтадан ойлан. Жауап бере алсаң, демек, солай әрекет ет. Былай қарап тұрсаң, өте банально. Бірақ... қазіргі бүкіл дамыған елдің жасанды интеллектен күтетін нәтижесі осы. Демек, енді біздің балаларымыз да, өзіміз де, осы reasoning қабілетін жақсылап меңгеруіміз қажет екен.

Не үшін?

1) Жасанды интеллектке әрдайым жүгіне бермей, бала-шағамыз тәуелсіз шешім шығарып үйренуі үшін.
2) Жасанды интеллектке жүгінген кезде, оның жауабын түсіну және дұрыстығын мақұлдауымыз үшін. Дұрыстығын мақұлдай алуымыз үшін.

Себебі, естеріңізде болсын, жасанды интеллект модельдерімен қарым-қатынас кезіндегі ең алғашқы бенчмарк - ол біздің өзіміз.

Қызық...

Бір жігіт еееееееерінбей копайлоттардың ARR-ын есептеп шыққан ғой.

Сөйтсе, ешқандай хайпсыз JetBrains көбірек ақша тауып шығыпты.

Гитхаб Копайлот ақша табу жағынан екінші орында. Жарайды, ол ертерек бастады, көбірек айтылды, түсінікті. Бірақ...

Курсорды қараңыздаршы. Үшінші келеді. $65.000.000 жылдық табыс айналымын (ARR) жасаған.

Несі қызық?

Қызығы сол, қазіргі шығып жатқан проприетар (gpt4o, sonnet, gemini flash) модельдер де, llama3, qween, mistral және соңғы шыққан deepseek деген сияқты ашық көзді модельдер де дәл маған және саған яғни бізге (қазақтарға) осындай құрал жасауға мүмкіндік береді.

Алайда, біз жасамаймыз. Олар жасайды.

Эхх:)))

Сондықтан, осы жерде отырған программист жігіттерге өтінішім, ең болмаса, Python үйрену бойынша Gradio арқылы болсын, Streamlit арқылы болсын, өте қарапайым-қарабайыр түрде, бір не копайлот, не тіл үйрену ассистентін жасаңыздаршы? Оңай ғой?

"Не үшін? VS Code қондырып алсын. Ол жерде Гитхаб копайлот теп-тегін тұр ғой?" десеңіздер, қазақтарға қазақша сөйлейтін бір құрал болсын. Яғни, біздің жастарымызды мәпелейтін:)))

Қазақстандық ІТ мамандардың жай-күйі

Arman Suleimenov кәсіби мамандарға арналған Линкедин желісін сараптап, 15 мың қазақстандық ІТ маманның профайлына статистикалық шолу жасап шыққан. Соған қарап отырып түйгенім:

Бұл нені көрсетеді?

1) Мұнай мен банктен басқа индустрия нашар дамыған

2) НИШ, БИЛ, ФИЗМАТтан басқа мектептер нашар оқытады

3) Қазақстанда тек Software Engineering дегенге ғана орын бар, ІТ инфра, киберқауіпсіздік, өндірістік ІТ, басқа да салмақты хард ІТ инжинириң нашар дамыған

4) Егер ІТ маман болсаң Каспий Банк пен ТеңізШевройлдың есіктерін айналып жүресің, не шетелге кетіп қаласың

5) Аймақтық университтер ІТ оқытудан нашар дамыған

6) Азамат пен Даниярдан басқалар орыс есімдері болғандықтан, ІТ саласы әлі қазақи ортаға сіңбей жатқанын

7) ІТ саласы әлі қыз балдар арасында танымал емес екенін (бар болғаны 10%)

8 ) Қазақстандық ІТ мамандар нарығы тек соңғы 10 жылдан бастап жетіле бастағанын

9) Біздің елде қарапайым бағдарламалау тілдері мен мәліметтер қорын біліп те ІТ маман ретінде жетістікке жетуге болатынын

10) Жалпы біздің ІТ нарық дегеніміз - фронтенд, бәкенд, мобилкадан тұратынын, басқа ІТ бағыттарға дефицит барлығын

көрсетеді.

Гитхаб Копайлот енді тегін

..деп барлық үтіктен жанталасып хабарлап жатыр.

Конкуренция деген осы. Бір жағынан өкінішті. Жақсы бір дүние жасайсың, инвестиция құясың, дамытасың. Алпауыт компаниялар келеді де әп-сәтте продуктыңды іске алғысыз қып тастайды. Не өлтіресің, не тегін бересің.

Бір жағынан жақсы. Өйткені, дамудың келесі сатысына өтесің. Басқа жол іздеп жүріп, майлы шелпекті тауып аласың. Үнемі тонуста боласың. Сондай-ақ, біз сияқты тегінге құмар нарықты әлпештейсің;))

Мен мысалы қазір arc browser-ге, you.com-ға, сосын перплекситиге жаным ашып жүр.

Ал Қазақстанда… Бұрын біздің тілдік артықшылығымыз болатын. Әлемдік компаниялар қазақша қосам дегенше қазақша аналогын жасап, үйреніп, дамытып үлгеруге уақыт болатын.

Қазір жасамақ түгіл ойланып үлгермейсің. Ертесіне қазақшасымен бірге дайын тұрады. Тілдік, қарапайым юзерлік тұрғыдан - жақсы. Оған, бәрібір. Қазақстандық өнімсің бе, шетелдіксің бе. Өзінің мәселесін шеше алса болды. Алпауыттарды қуып жету, өзіңнің платформаңды жасау жағынан - жаман.

Бұл, жігіттер, біздерге - супер жылдам болуды, өте білімді болуды, қалтаңда көк тиын болмаса да Гугл сияқты техно-алпауыттарға челендж жасай алатын мүлдем жаңа ойлау жүйесін игеру қажеттігін білдіреді.

Оның өзінде де 2-ақ жол бар. Не ол сені сатып алады. Не сені таптап өтеді. Мәселе, тек уақыттың еншісінде.

Молданың айтқанын істе, істегенін істеме
Бұл сөздің әу баста қандай мағынада айтылғанын білмедім, бірақ өзіме қарай ыңғайлап алғым кеп отыр.
Жалпы технологиялар туралы, трендтер туралы, әртүрлі мүмкіндіктер туралы зарлап, қақсап айтып жүремін ғой. Дегенмен, оның барлығын өзім жасай бермеймін.
Кейде оның барлығына энергия жетпейді, не қаражат, не назардың барлығын шашыратып аламын деген сияқты себеп-салдарлар кете береді.
"Онда не үшін айтасың?" дейсіздер ғой. Біреу-міреу пайдасына жаратсын, іліп әкетсін, үйренсін, білсін деп айтам ғой. Мәселен, биыл мен танымайтын бір жігіт Linkedin кәсіби мамандар әлеуметтік желісінде Kcell компаниясына ІТ маман боп жұмысқа орналасқанын жазыпты. "Құтты болсын" деп комментарий жазсам, "ІТ саласын таңдап, осы жетістікке жетуіме сіз үлкен себепші болдыңыз" депті. Шынымды айтайын, қатты таң қалдым. Яғни, тисе терекке, тимесе бұтаққа айтып жатқан сөздерім, 4 адам лайк басып, 5 адам оқыса да, әйтеуір, бір адамдарға сөзім жетіп жатыр деген сөз ғой. әрине, мұндайда қуанасың.
Айтайын дегенім, жұртқа 2011-ден бері, биткойн шыққалы бері қақсалап "Криптовалюта сатып алыңыздар" деп жүрсем де, өзім сатып алмаппын ғой:))) Мен алғаш айтып жүргенде сол $4-5000 болатын. Кейін 2016-ларда да қоймай айтып жүрдім, сол кезде әріп кетсе, $10.000 болатын. Ал қазір $100.000 асты.
АҚШ-та біздегі Binance жоқ. Ол жақта криптовалюта тәртіптері қатаң сақталған. Біздегідей қойыртпақ емес. Біресе рұқсат беріп, біресе соттап, адам түсінбейтін саясат жүргізбейді. Ресми тіркелесің, ресми салық төлейсің. Пажалыста, жұмысыңды жасай бер. Бар болғаны, US Binance қолдансаң, жетеді.
Обшым, елге келгеннен кейін 2-3 жыл шаң басып қалған Бинансымды ашсам, әйтіп-бүйтіп, тиіп-қашып жүріп сатып алған BNB, Etherium, Bitcoin тиындарымның басы үш жүзді құрап, $371 бопты. Жобамен $30.000 кезінде сатып алған болсам керек, 3 есе өскен ғой.
Яғни, тап бір белсенді трейдер, алып-сатар спекулянт болу міндет емес. Мен сияқты ходлер болсаңыз да жетеді. Ходлер деген бір сатып алып, ұзаааааааааааааааааааааақ мерзімде сақтау. Қазіргі таңда өзі бар болғаны 21 млн токен бар Биткойн аяқталуға жақын. Көп ұзамай ол $1 млн болуы да әбден ықтимал. Сол кезде шығарасыз. Оған дейін 5-10 теңгеге сатып ала беріңіз.
Әйтпесе, аспаннан жауып жатқан Құдайдың бұл нығметінен де құр қалуыңыз мүмкін :))

👆👆👆

Қазір адам баласын таң қалдыру мүмкін болмай кетті.

Ересектер жарайды, бұрын біз жас кезімізде көп нәрсеге таң қалатынбыз.

Сол таң қалыстар бізді алға жетелейтін. Қиялымызға қанат бітіретін. Бірдеңе көрсек ішін ашып көруге тырысатынбыз. Іші ашылмайтын зат болса, сырын түсінгіміз келетін. Өзімізде де сондай дүние болғанын қалайтынбыз. Мұның соңы - мамандық таңдау мен болашаққа көз тіккендегі ұмтылатын армандарға жетелейтін.

Ал қазір… жастар да дымға қызықпайды. Барлығы бар. Барлығын көріп тастаған. Ештеңеге таң қалмайды. Бекер! “Болар бала боғынан” демекші, болам деген бала бірнәрсеге таң қалып өсуі керек. Бүгінде әлемде таң қаларлық дүниелер боп жатыр.

Өткенде бүкіл Маңғыстауды аралап жастармен, оқушылармен, студенттермен кездесіп шықтым. Әлемдегі таң қаларлық оқиғалар боп жатқанын сипаттау үшін сөз таппай қойдым.

“Естеріңізде ме, бүкіл ауылда тек Саматтың үйінде ғана видеомагнитофон болған кездер? Қалаған киноңды, қалаған уақытта көре аласың?” десем, өтпейді. Ол заманды көрмеген.

Жарайды, бертінге өтейін деп,

“Естеріңізде ме, тек қана Мараттың үйінде компьютер болған кездер? Музыка да ойнайды. Кино да көрсетеді. Жазуға да болады. Сурет те саласың. Ойын ойнауға да болады” десем, өтпейді.

Жарайды, бертінге өтейін деп,

“Естеріңізде ме, смартфон арқылы тікелей эфирге шығуға болатын кездер? Бұрын тек республикалық телеарналар ғана жасай алатын дүние енді сенің қолыңда теп-тегін, дайын боп тұрғаны?” десем, ұқпайды.

Обшым, қандай мысал айтсам да өтпейді. Өйткені, қазіргі жастар тек “не ішем, не кием?” деген жоқшылықты ғана емес, “не оқысам, не істесем болады?” деген жоқшылықтан да ада. Барлығы бар.

Ал не тамаққа, не ақпараттық аштыққа түспеген адамға не айтасың?

Айтайын дегенім…

Қараңыздаршы, миллион долларлар, жүздеген әлемдік деңгейдегі ІТ мамандар, ең қымбат серверлер арқылы ғана мүмкін болатын машинаны оқыту яғни жасанды интеллектке файнтьюниң жасауды OpenAI компаниясы технология саласының исі мұрнына да бармайтын адамға теп-тегін жеткізіп, шайнап, аузына сап қойыпты.

Қандай заман… Таңдайың тақылдап таңданбасқа шараң жоқ…

ChatGPT қазақша білмейді деп жүрген адамдар үшін.

Мінеки, “Абай жолы” туралы ол не дейді:

“Мұхтар Әуезовтің “Абай жолы” эпопеясы – қазақ әдебиетінің алтын қазынасы. Бұл шығарма қазақ халқының мәдениетін, дәстүрін, тұрмыс-тіршілігін, сондай-ақ ұлы ақын Абай Құнанбайұлының өмірі мен шығармашылығын терең сипаттайтын төрт томдық туынды.

Шығарманың негізгі мазмұны:

“Абай жолы” эпопеясы Абайдың балалық шағынан бастап, ақын ретінде қалыптасу кезеңіне дейінгі өмірін суреттейді. Сонымен қатар, қазақ қоғамының әлеуметтік, саяси және рухани өмірі жан-жақты бейнеленген. Мұнда қазақ халқының рулық қатынастары, билер соты, тұрмыс-салттары, сондай-ақ білімге деген ұмтылыс пен адамгершілік мәселелері көтеріледі.

I том: “Абайдың жастық шағы”
• Абайдың балалық және жастық шағы сипатталады. Ол әкесі Құнанбайдың қаталдығы мен анасы Ұлжанның мейірімділігі арқылы тәрбиеленеді.
• Жас Абайдың ауылдағы тіршілігі, салт-дәстүрлерді көруі, оқуға деген құштарлығы баяндалады.
• Ол білім алуға Семейге жіберіледі, мұнда жаңа ойлар мен идеяларды игереді, ақындыққа деген құлшынысы оянады.

II том: “Абайдың елге оралуы”
• Абай елге қайтып келеді, бірақ қоғамның қайшылықтарына куә болады.
• Оның әділдік пен адамгершілік принциптерін ұстанып, өз ортасымен қақтығысуы көрсетіледі.
• Шығармада қазақ даласындағы рулық дау-дамайлар, бай-манаптардың озбырлығы айқын бейнеленген.

III-IV томдар: “Абайдың ақындық жолы” және “Қоғамдық күресі”
• Абайдың ақын және ойшыл ретінде жетілуі суреттеледі. Ол тек ақын емес, халықтың рухани ұстазы ретінде көрінеді.
• Шығарманың соңғы томдарында Абайдың қоғамға деген көзқарасы мен трагедиялары айқындалады. Оның балаларының өлімі, әділетсіздікке қарсы күресі, жалғыздығы және өмірінің соңғы жылдары баяндалады.

Шығарманың негізгі идеялары:
1. Рухани даму: Абайдың білім мен адамгершілік арқылы қазақ қоғамын өркениетке жетелеуге ұмтылысы.
2. Әлеуметтік әділетсіздік: Ру арасындағы жанжалдар, әділетсіз билік, кедейлердің өмірі шынайы көрсетілген.
3. Адамгершілік: Абайдың адалдық, әділеттілік, мейірімділік принциптері қазақ халқы үшін үлгі ретінде ұсынылады.
4. Қазақ болмысы: Эпопеяда қазақ халқының тұрмыс-салты, дәстүрлері, рухани құндылықтары жан-жақты бейнеленген.

“Абай жолының” маңызы:
• Бұл шығарма қазақ әдебиеті мен мәдениетінің символы.
• 1959 жылы роман әлем әдебиетінің 100 ұлы туындысының қатарына енген.
• Мұхтар Әуезов Абайдың өмірін суреттей отырып, қазақ халқының жалпы болмысын, тарихи кезеңдерін және рухани мұрасын танытады.

Егер романның белгілі бір бөлігін талқылағың немесе тереңірек түсіндірме алғың келсе, сұрақтарыңды қой!”

Не дейсіздер?