🇰🇿 ҚАРЖЫЛЫҚ САУАТ

«Титаник» суға батқанда, кемеде миллионер Джон Джейкоб Астор болған екен.

Оның банктегі қаржысы дәл осындай 30 «Титаник» құрастыруға жетер еді. Ажалмен бетпе-бет келгенде ол адамдығынан айнымастан шлюпкадағы өз орнын үрейден зәресі қалмаған екі балақайға ұсыныпты.

Сол сәтте «Титаникте» Исидор Штраус болған. Америкадағы ең ірі Macy's универмагтарының иесі. Ол «Мен шлюпкаға басқа азаматтардан бұрын отырмаймын» депті.

«Күйеуім бармаса, мен де бармаймын» деп зайыбы да өз орнын қызметкері Эллен Бердке беріпті. Әйелі соңғы минуттарын күйеуімен өткізуге бел байласа керек.

Елден ерекше бай бола тұрып, тығырыққа тірелгенде, ақшасыз қалса да, өлім аузында тұрса да адамгершіліктен айнымайтынын дәлелдеді.

Олардың адамгершіліктен аттамауы адамзат өркениетінің және адами болмыстың құндылығын асқақтатып кетті!

«Мен ажал аузындағы адамдардың соңғы сөзін көп тыңдадым. Өлер алдында адам артық миллион таппай кеттім, зәулім үй салмадым, жетістікке жетпедім демейді. Соңғы сәтте адам жақсылық жасамай кеттім деп жылайды. Ет жақынын, кездейсоқ алдына келген адамды қолдамағанын, көмектесе алмағанын айтып жылайды» - дейді Архимандрит Тихон Шевкунов.

Адамның бойында ардың болғаны қандай керемет. Адамгершіліктен аттамай өмір сүргені қандай ғажап!

Біздің арамызда осындай адамгершілік принципінен айнымайтындар көп пе? Көп шығар...

Соларды іздеңдер! Адамның адамгершілік мінезінен құнды ештеңе жоқ. Ол кез келген байлықтан артық!

Елена Гончар
Аударған Шынар Әбілда

P.S. Жақсылап демалыңыздар. Оқырманымыз күннен-күнге көбейіп келеді. Қаржылық білімі үшін, өзі үшін жауапкершілік алып, болашағын бүгіннен ойлайтын кез келген адамға сый-құрметім ерекше. Бар болыңыздар, бай болыңыздар! Келер аптаның ауыз толтырып айтар жаңалығы көп болсын!

#ТекАқшалайЕмесРуханиДаБайБолайық

t.me/qarzhylyq_sauat

Балаға ақша берген дұрыс па: ғылым не дейді?

Өзін тәуелсіз қаржы кеңесшісі деп таныстыратын Аман Әлібаев өзінің телеграм-арнасында осы жайында ойымен бөлісіпті. Біздің де ойымызша, бұл тақырып өзектілігін жоғалтқан жоқ. Әрине, бір жазбамен шектеліп қалу ойымызда жоқ. Сол үшін басқа қырынан ізденіп, психолог-мамандардың да позициясына үңіліп отырмыз.

Аман замандасымыз ақша – басқару құралы болғандықтан, онымен жұмыс істей білуді бала кезден үйренген дұрыс дейді. Енді сұрақ: жалпы, балаға ақша берген дұрыс па, бұрыс па? Қаржы кеңесшісі дұрыс, беріңіз дейді.

Уәжі былай: «Велосипедсіз оны теуіп үйрене алмайсың, сондықтан, ақшасыз да ақшаны басқару мүмкін емес»

Балаға стимул үшін ақша бермеу керек

Интернетте бұл жайында психологтардың пікірі көп кезігеді. Әдетте, біз не істейміз? Стимул болсын, жетістігін қайталай берсін, сабақта бестігі көп болсын деп балаға ақша ұстатып жатамыз. Солай ғой? Психологтардың пікірінше, бұл дұрыс емес. Баланы баға үшін, жеңісі үшін қаржылай марапаттама дейді олар.

Зерттелген екен, оның нәтижесі: «ақша – бала үшін жақсы стимул бола алмайды, керісінше, оның үлгеріміне кері әсер етеді». Тіпті, белгілі бір жетістігі үшін марапаттағыңыз кеп бара жатса, баланың арманындағы затты алып беріңіз. Тек ақшалай емес.

Сосын, жинаулы бөлме, жуулы ыдыс үшін де балаға ақы берген дұрыс емес дейді мамандар. Өйткені ол шаруаны ата-ана онсыз да күнде тегін істейді. Оны жақсы білетін бала ақшалай марапаттың мотивін, маңызын түсінбей кетеді. Қайта, керісінше, баланы үй шаруасына баулып, отбасының әр мүшесі оған үлес қосуға міндетті екенін түсіндіру керек.

Балаға ақшаны жәй беріп қана қоймай, жинауды үйрету керек

Аман Әлібаевтың жазбасына оралайын. Қаржы кеңесшісі де бір зерттеулерге сүйенеді. Бала кезінен ақша ұстап өскен балалар мен ата-анасы ақша бермей өскен жасөспірімдер арасында эксперимент жүргізілген екен. Зерттеу қорытындысы олардың қаржылық сауат тұрғысынан бір-бірінен еш айырмасы жоғын көрсетіпті.

Бұдан шығатын қорытынды: балаға ақшаны жәй беріп қана қоймай, жұмсай білуді, жоспарлауды, жинауды үйрету керек. Қаржы кеңесшісі балалардың шығынын әр категорияға бөліп үйретіңіз дейді. Қажет болса, лимит қойып, қаржылық мақсатын тиянақтап, қалай жинауға болатынын айтып бағыт-бағдар беріп отырған дұрыс екен.

Баламен келісе отырып, оның қалта шығындары үшін ақша беретін уақытты белгілеп алуға кеңес береді замандасымыз. Бала сізден қай күні қанша ақша алатынын білуі керек. Мысалы, аптаның бір күнін белгілеп, нақты соманы кейінге қалдырмай сол күні бөліп отырсаңыз, бала сол ақшаны келесі аптаға дейін жоспарлап жұмсап үйренуі керек. Жеткізе білуі керек.

Баламен міндетті түрде қалтасына берген ақша туралы сөйлесіңіз, не алғысы келеді, қайда жұмсағысы келеді, мақсаты дұрыс па – бұрыс жері болса, айтып, түсіндіріп, оң бағытқа сілтеп жібергеннің айыбы жоқ. Үлкенмен әңгіме тұрақты болса, баланың да үйренері көп болмақ.

t.me/qarzhylyq_sauat

Биржа туралы 7 миф

Биржа – базар дедік бұған дейінгі жазбамызда. Базар бар жерде сауда бар. Сауда бар жерде не болады? Әрине, күдік болады, «риск» болады, түрлі аңызға бергісіз пайымдар болады. Кең таралған мифтерге тоқталып көрейік. Стереотиптерді бұзуға бола ма екен, жоқ па – оны өзіңіз екшеп аларсыз.

1. Биржаға көп ақша керек пе?

Көпшілікті қызықтыратын сауал. Білетіндер көп керегі жоқ дейді. Тіпті биржа алаңына енді келген «сары ауыз балапанға» қомақты қаржымен жұмыс істеуге мүлдем болмайды. Үлкен саудаға бірден лап берсеңіз, жоғалтатыныңыз да соншалық көп болуы әбден мүмкін. Осындай тәуекелдерді ескере білетін брокерлер де ақылға қонымды сомаға шот ашар еді.

Биржаға қарай бет алуға кімнің мүмкіндігі бар? Егер банк депозитіне ақша сала алатын адам болсаңыз, демек сіздің де бағалы қағаздарды сатып алуға шамаңыз жеткілікті деген сөз.

Кәсіби мамандар (теңгеге айналдырып сөйлесек) сауданы 150-200 мың теңгеге парапар капиталмен бастап көруге кеңес береді. Бірақ бір ғана активпен шектеліп қалмау керек. Яғни өзіңіздің инвест-портфеліңізде бірнеше акция болғаны маңызды. Бұл – сіздің бірінші қадамыңыз болады.

2. Биржада сауда жасау – казино ойнағанмен тең бе?

Көп адам биржадағы акциялардың мың құбылып тұратын құнына қарап, онда салған инвестицияны азарттық ойынға салғанмен бірдей деп пайымдайды екен. Сайып келгенде, мүлдем олай емес.

Әрине, өте қысқа мерзім ішінде акциялардың құны жөнсіз құбылуы мүмкін. Ал, егер келешек тұрғысынан алып қарасақ – мысалы, 1 жылдан басталатын кезеңде – бизнесін жақсы жолға қойып алған компанияның акциялары өнепейім минусқа кете береді деген сөз емес. Тіпті, нарықта кездесіп тұратын «шок» оқиғалар кей жағдайда котировкаларды теңселтіп жіберсе де, бағалы қағаздар шығаратын эмитенттер өсімге шығуға жол табады.

Жалпы, нарықтағы компаниялардың акция динамикасы қалай қалыптасатынын көп жағдайда алдын ала болжап білуге болады. Әрине, ол үшін сол компанияны мұқият зерделеу керек. Оның бизнесі неден тұрады, бизнес-моделі қандай – бәрін білуің шарт.

Демек, биржаны азарттық ойынмен салыстыруға келмейді деген сөз. Өйткені казино алаңында жағдайды бір мезеттік «удача» шешіп кетеді. Лотерея. Қолың шықса – ұттың, шықпаса – ұтылдың.

Ал, биржада бағалы қағаз сатып алғаның – бірден ұтылғаның емес. Себебі сен нарықта жұмыс істеп тұрған компанияның бағалы қағаздарын алып тұрсың. Компанияның әйтеуір табысқа шығатын кезі болады. Демек, ерте ме, кеш пе, инвестор да онымен бірге кірістің дәмін тата алады деген сөз. Жоқ дегенде дивиденд түрінде бірдеңе бұйырады. Айтпақшы, бұл жерде инвестор деген – Сіз.🙂

3. Биржада сауда жасау қиын емес пе?

Мынадай пікір бар екен: «Биржада сауда жасау үшін брокерлік компаниямен келісімшарт жасассаң – сол жеткілікті, алға! Саудаңды жасай бер!» Техникалық тұрғыда дұрыс шығар, бірақ практикада бұндай қарым-қатынас қауіпті.

Биржа базарына асқан жауапкершілікпен келу керек екен. Қор нарығының техникалық жағына ие болсам болды деп бір жақты ойлау – аздық етеді. Сәл де болса экономикаға қызығушылығың болуы керек. Нарықты шолып, көзің түскен компанияны жақсылап зерттеуің керек, оның жағдайынан, экономикалық әлеуетінен хабарың болу керек, қаржылық есептері болады, олармен танысу шарт. Демек, инвесторға, яғни Сізге аздап болса да миды қозғап, «баспен» жұмыс істеуге тура келеді.

Брокерлік компаниямен келісімшарт жасассаңыз да, биржада қандай да бір операция жүргізуге өзіңіз шешім қабылдайсыз. Ондайда базалық білім болмаса немесе инвестор менмендікпен өзіне «көп» алып қоятын болса, арты шығынға ұласып кетуі ғажап емес. Ол кезде ақшадан да айырылады.

Сондықтан, алғашқы уақыттарда консультанттың көмегі керек болады. Оны әдетте брокерлік компаниялар да ұсынады. Әрине, оның қызметіне қосымша қаржы жұмсауға тура келер, бірақ білместікпен бар ақшадан айырылып қалғаннан – ақшасына болса да білмегеніңді сұрап алған әлдеқайда тиімді.😉

Жалғасы бар...

Материалды дайындау кезінде РБК мәліметтері пайдаланылды

t.me/qarzhylyq_sauat

Президент Заңға қол қойды. Енді банктер кешіктірілген қарызды коллекторларға бере алмайды

Заңға бірқатар ереже енгізіліп отыр. Бұл жерде жалғыз мақсат бар, ол –халықтың борыштық жүктемесі өсіп кетпеуі керек және оған жол бермеу керек.

Бірақ, қарыз алушы үшін де тыйымдар бар. Мысалы:

🔸 90 күннен аса төленбей жатқан берешегі бар тұлғаларға кепілсіз тұтынушылық кредит беруге тыйым салынады. Бірақ қарызды қайта қаржыландыруға бұл тыйым жүрмейді.

🔸 Әскерге алынған азаматтар мерзімді әскери қызметін өткеру кезінде және демобилизациядан кейін 60 күн ішінде алған қарызына сыйақы есептеуден босатылады.

🔸 2026 жылғы 1 мамырға дейін банктер мен микроқаржы ұйымдарына азаматтардың қарызын коллекторлық агенттіктерге беруге тыйым салынды.

🔸 Банк омбудсманы ендігі жерде барлық банктік қарыз шарттары бойынша дауларды қарай алады, яғни құзыреті кеңейтілді. Бұған дейін олар тек ипотекалық шарттарға қатысты дауларды қарайтын.

🔸 Микроқаржы омбудсманы институты енгізілді. Жеке тұлғалар омбудсмандардың шешімімен келіскен жағдайда, қаржы ұйымдары оны орындауға міндетті болады.

🔸 Халықтың әлеуметтік осал топтарына жататын борышкер жеке тұлғалардың өтінішін омбудсман қараған кезде кепілге алынған жылжымайтын мүлікті өндіріп алуға тыйым салынады.

🔸 Осы санатқа жататын азаматтар енді бұған дейін міндеттемесін орындай алмағанына байланысты банк балансына өтіп кеткен жалдамалы баспанасын сатып алуға құқылы.

🔸 Кәмелетке толмаған баласы бар отбасыларды және 1 немесе 2-топтағы мүгедектігі бар адамдарды жылыту маусымында жалғыз баспанасынан мәжбүрлеп шығаруға тыйым салынады.

🔸 Азаматтардың банкроттық рәсіміне өтініш беру тәртібі де жеңілдетілді. Енді ол үшін:

- кредиторлар тізімін,
- мерзімі өткен берешекті реттеу,
- өндіріп алу рәсімі жүргізілгенін растайтын құжаттың көшірмесін беру талап етілмейді.

Мұндай деректер кредиттік бюродан сұратылады. Ал кредиторлар оған тиісті мәліметті жіберуге тиіс.

t.me/qarzhylyq_sauat

Бай «бомж»

Өмір бойы көшеде банка жинап, қаңғыбастың күйін кешкен Курт Дегерман есімді швед азаматы туралы естуіңіз бар ма?

60 жасында жүрегі ұстап өлген «бомж» 40 жыл бойы Швейцарияның Шеллефтео қаласында көше кезіп, босап қалған банка мен сыраның қалбырларын жинап сатқан ғой. Ақшасының әр тиынын биржаға бағыттап, түрлі акциялар мен алтынға инвестициялайды. Ол жайында ешкім білмейді. Кейіпкеріміз солай миллионер болып шығады. Бірақ оның байлығы ол дүние салған соң әшкере болады. Өте қызық оқиға.

Ол білімді қайдан алды?

Дегерман бала кезінде өте алғыр болған деседі. Класта да үздік оқушылар қатарынан көрініп жүреді. Бірақ өсе келе, яғни жасөспірім шағында психологиялық проблемаларға душар болып, өзінің потенциалын аша алмайды. Оқудан шығып қалады. Қоғамнан алыстайды.

Ақыр соңында кеудесінде жаны бар көше қаңғыбасына айналып шыға келеді. Киімін қоқыстан тауып, жұрттың қалдығын жеп я болмаса арзан фастфудпен күн көреді. Бірақ банка сатып тапқан ақшасын өзгелер секілді алкогольге жұмсамайды.

Кезінде Дегерманнан туыстары да сырт айналып кеткен ғой. Сөйткен «бомж» өзінің бос уақытында биржа алаңын бақылап, бар тапқанын құнды қағаздар мен алтынға салып отырған екен.

Дегерман кітапхана жағалаған

Иә, швед азаматы қаржы саласын «шемішке шаққандай» түсінген дейді. Акцияларды қай кезде сатып алып, қай кезде сату керек екенін жақсы білген. Соның арқасында капиталы өсе берген, өсе берген.

Қалада тегін жұмыс істейтін муниципальды кітапханалар болған. Көше қаңғыбасы бос уақытын сонда өткізеді екен. Тіпті экономикалық, аналитикалық басылымдарды сатып алуға да ақша жұмсамаған. Өзіне керек білімді, биржа жаңалықтарын, сауда процестеріне қатысты барлық керек мәліметті кітапханадан тауып отырған.

Осылай жылдар өтеді. Көшеде банка теріп жүрген «бомж» биржадан тапқан табысымен зор байлық жинап үлгереді. Бірақ оның байлығын жұрт, тіпті туыстары да ол өлген кезде біледі. Сөйтсе, оның шотында 1,4 млн доллар ақша болыпты. Көп ақшасы Швейцария банкінде акция және басқа да құнды қағаздар түрінде жатқан. Ал, банктегі «ячейкасынан» 300 мың долларға парапар алтын құймалар шығады.

Бірақ, бір қызығы, Дегерманымыз үйсіз болмапты. Ешкім білмейтін шап-шағын жұпыны үйінде 450 мың доллар қолма-қол ақшасын сақтаған көрінеді. Бірақ швед жігітінің инвест-портфелі неден тұратыны, нақты құрамы ақыры жұмбақ күйінде қалып отыр.

Дегерман біз ойлағандай сараң болмай шықты. Көзі тірісінде өз байлығына қатысты өсиетін де заңдастырып үлгерген екен. Өзінің бар байлығын ол немере інісіне қалдыруға шешім шығарған. Өйткені өмірінің соңғы айларында ол ауруханада жатқанда, жалғыз осы інісі ғана көңілін сұрап, хал-жағдайын біліп тұрыпты...

Ақпарат – ашық дереккөзден.
Батыстың, соның ішінде Американың биржа саудасы көпшілікке жұмбақ әлем. Әрине, қазақстандықтар да бұл саладан мақұрым емес. Екі бірдей биржамыз бар. Бірақ бізге көбірек біле түсу керек. Қатарға көптеп қосылып жатқан оқырманның сауатын аша түсу үшін бұл бағытта іздене беретінімді айтқым келеді. Алаңға сарапшыларды тартамыз, сұраймыз, жазамыз. Бұл – біз көздеген көп бағыттың бірі. Күтіңіздер.

t.me/qarzhylyq_sauat href='' rel='nofollow'>

«Ура, удаленка!»🙂

Астана әкімдігі қашықтан жұмыс істеу форматын ұсынып жатыр.

❓Неге?

Себебі 3-4 шілде күндері елордада Шанхай ынтымақтастық ұйымының саммиті өтеді. Яғни бұл күндері қалада қауіпсіздік шаралары күшейтіледі деген сөз. Әсіресе, шетелден меймандар келіп жатқанда, Астана жолдарында кептеліс болмау керек.

Сол үшін 2-4 шілде аралығында мемлекеттік мекемелерге және квазимемлекеттік секторларға қызметкерлерінің 70%-ына дейін қашықтан жұмыс істеу форматына ауыстыру ұсынылады, деп жазылған ресми хабарламада.

3-4 шілде күндері мектепке дейінгі мекемелер де жұмыс істемейді.

t.me/qarzhylyq_sauat

Енді автокөлікті сатып алу немесе сату үшін нотариалды куәландырылған шарт қажет емес

«Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорациясы» осындай жаңалық таратты. Осылайша автокөліктерді рәсімдеу ісі біршама жеңілдейтін болыпты.

❓Жаңа қызметтің жаңалығы неде?

Енді мамандандырылған ХҚКО қызметкері:

- сатушының,
- сатып алушының жеке мәліметтерін,
- автокөлікке қатысты деректерді электрондық жүйеге енгізеді,
- жүйе сол арқылы ортақ QR-код шығарады.

Сатушы мен сатып алушы eGov mobile қосымшасының көмегімен QR-кодты сканерлеп, құжатпен танысып, ЭЦҚ арқылы қол қояды.

Бұл жаңашылдық қызмет алушыларға ыңғайлы болу үшін және көлік құралдарын тіркеу кезінде сыбайлас жемқорлықты жою үшін енгізіліп отыр, деп хабарлайды мемлекеттік корпорация.

t.me/qarzhylyq_sauat

Демалыс маусымы: валютаны «делдалдан» сатып алудан аулақ болу керек!

ҚР Қаржылық мониторинг агенттігі осындай ескерту беріп жатыр.

Демалыс маусымы қарсаңында азаматтар валюта айырбастау кезінде, әсіресе, шетелге шыққанда қырағылық танытуы керек. Жалған ақша жасаушылардың құрбаны болмас үшін және қылмыстық қудалау орбитасына ілінбеу үшін арзан бағаға валюта ұсынса да, бейтаныс адамдарға ақша айырбастамаңыз және валютаны «делдалдардан» сатып алмаңыз,

- деп ескерткен Агенттік сауда-саттық кезінде мұқият болуға және банкоматтан ақша алғанда чек сақтауға кеңес береді.

Ресми статистика:

Осы жылдың басынан бері ел аумағында қолдан ақша жасауға қатысты 13 факті тіркелген (2023 жылы – 45, 2022 жылы – 44 қылмыстық іс).

2023 жылы және 2024 жылдың басынан бері Қазақстан аумағында айналымнан 1 763 жалған банкнота тәркіленген.

Оның ішінде:

- ұлттық валютада – 384 купюра (1 378 200 теңгеге);
- долларда – 1 342 купюра (120 050 АҚШ долларына);
- еурода – 35 купюра (17 500 еуроға);
- рубльмен – 2 купюра (10 000 рубльге).

Тәркіленген жалған банкноталардың жалпы сомасы – 55 млн теңге.

❗️Ескерту: Қазақстан Ұлттық Банкінің банкноталары мен монеталарын немесе шетел валюталарын қолдан жасау, сақтау, айналымға өткізу – қылмысқа баланады.

Жаза мөлшері:

- мүлкі тәркіленеді;
- қылмыстың ауырлығына қарай 5 жылдан 12 жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыру жазасы кесіледі (ҚР ҚК 231-бабы).

Жалған ақша жасау, сақтау, тасымалдау немесе өткізу ісіне байланысты істерді ҚР Қаржылық мониторинг агенттігі тергеп-тексереді. Күдікті жағдайларға қатысты ақпарат бергіңіз келсе, Агенттіктің Call-орталығына хабарласа аласыз: 1458

t.me/qarzhylyq_sauat

Алаяқтыққа қарсы WhatsApp-бот жұмыс істей бастады

Бұл ботты алаяқтықпен күресу үшін Астана қаласының прокуратурасы іске қосып отыр.

❓Қалай жұмыс істейді?

Боттың нөмірі: +7 747 680 02 10. Телефоныңызға сақтап аласыз. WhatsApp-тан чатты ашып, кез келген сөзбен диалогты бастауға болады. Бот автоматты түрде өз қызметін ұсынып, тексергіңіз келген нөмірді теріп жіберуді ұсынады.

❓Боттың мақсаты не?

Онлайн-саудада пайдалы болуы мүмкін. Қазір бәріміз интернет арқылы, соның ішінде әлеуметтік желіде тауар мен қызмет ұсынған кәсіпкерлермен жұмыс істейтініміз рас. Бірақ кей (тіпті, көп) жағдайда азаматтар алаяқтардың қақпанына түсіп қалып жатады. Ендігі жерде қандай да бір тауарды немесе қызметті алмас бұрын ұсынушы тараптың алаяқ емес екеніне көз жеткізіп алу үшін сатуышының немесе қызмет көрсетушінің телефонын осы бот арқылы тексеріп алуға болады деп түсіндік.

@qarzhylyq_sauat құзырлы органның бұл бастамасын қолдайды және қажет болған жағдайда боттың қызметін жетілдіре түседі деп сенеді. Ал, Сізге айтар жалғыз кеңес: онлайн-саудада тауарды алмай тұрып сатушыға алдын ала ақша жібермеген дұрыс. Әсіресе, қызмет көрсетушілерге. Қазір жазғы демалыс мезгілі. Қалалықтар шаһар сыртындағы демалыс орындарына барып демалғанды қалап тұрады. Инстаграмда да, OLX-те де жалған демалыс орындарын ұсынатын алаяқтар бар. Интернетке демалыс орнының көз қызықтырар әдемі суреттерін жүктеп, клиент тартады. Сөйтіп, алдын ала төлем талап етеді. Ақшасын алып алған соң нөміріңізді бұғаттап тастайды. Мұндай кейстер айналамызда болған. Ол туралы жаздық та. Сондықтан, осындайда өте сақ болу керек.

Сізге деген жанашырлықпен,
«ҚАРЖЫЛЫҚ САУАТ»

t.me/qarzhylyq_sauat href='' rel='nofollow'>

Бір сәт назар аударып, ойланып көріңізші: қаржылық біліміңізді қалай бағалайсыз?

Ақшаны қалай басқара алатыныңызды білу үшін мына 10 сұраққа шынайы жауап беруге тырысып көріңіз. Әрбір «иә» деген жауапқа 1 балдан қосып қойcаңыз болады. Балыңыз көбейіп/азайған сайын қаржылық біліміңізді бағалайсыз.

1. Кіріс пен шығысты «қағазға түсіріп», айлық бюджетті есептеп жүргізесіз бе?

2. Күнделікті тіршілікке кетіп жатқан шығындардың орташа сомасын білесіз бе?

3. Айлық жалақының бір бөлігін (кемінде 10%) жұмсамай, жинауға әдеттене алдыңыз ба?

4. Бір жағдай бола қалса, ешкімнен қарыз алмай жұмсай алатын ақшалай (сақтық) қорыңыз бар ма?

5. Базалық ставка дегеннің не екенін білесіз бе?

6. Кредит пен депозитте проценттер қалай жұмыс істейтінінен хабарыңыз бар ма?

7. Кредиттік «ахуалыңыздан», тарихынан хабарыңыз бар ма?

8. Қарыз бен кредиттік міндеттемелерді азайтудың амалын жасайсыз ба?

9. Ай сайынғы кредиттік төлемдерді айлық табыстың 20-30%-дан асып кетпеуін қадағалайсыз ба?

10. Коммуналдық төлемдер мен кредитті уақытында төлеп жүрсіз бе?

Енді есептеп көріңіз. Балыңыз аз болса, «жоқ» деп белгілеп кеткен пунктер бойынша қаржылық біліміңізді көтеріп алған жақсы. Өйткені мұның бәрі күнделікті өмірге қажет тармақтар. Бәрі бір-бірімен тығыз байланысты.

t.me/qarzhylyq_sauat

Көлік сатып алмас бұрын оның «тарихын» техникалық құжаты арқылы зерттеп алу керек

Massaget.kz тілшісі заңгер Бердімұрат Хасенұлымен сөйлесіпті. Заңгер кепілде тұрған көлікті алам деп алданып қалған адамдар көп екенін айтады. Алаяқтыққа себеп – екінші деңгейлі банктер емес – автоломбардтар дейді Б. Хасенұлы.

Сонда бұл жерде алдау механизімі қандай? Өмірде болған жағдайды заңгер былай түсіндіреді:

Мысалы, Асхат есімді азамат көлігін ломбардқа кепілге қояды. Бірақ ол көлікті басқа адамнан сатып алып, өз атына аударып алмаған. Мысалы, ол көлік Медеттің атында дейік. Медеттен ол көлікті сатып алу шартын жасап, ай сайын бөліп төлеуге келісіп алған болуы мүмкін. Сосын сол көлікті ломбардқа апарып өткізеді. Ломбард ол көлікті қабылдап алады. Неге?

Себебі оның кілті мен құжаты және көліктің өзі сол адамның иелігінде жүр. Ал көліктің құжаты мен кілті бір адамға сеніп тапсырылған болса, ол ұрланғанға жатпайды. Осылайша ломбард автокөлікті ХҚКО арқылы блокқа қояды.

Осы кезде Медет көлігін сұрап Асхатқа хабарласады. Ал Асхат мен сені танымаймын, көлік қайда екенін білмеймін деп алаяқтық жасайды. Медет ол көлікті іздеп ломбардқа барады. Бірақ ол көлікті ала алмайды. Неге? Өйткені оны Асхат деген азаматтан қабылдап алған. Екі ортада зардап шегуші – Медет болып шығады.

Сосын ол көлікті ломбард Медеттің қарсылығына қарамастан кепілден шығарып сатып жібереді. Содан белгілі бір уақыт өткеннен кейін Медет арыз жазады. Осы кезде көлікті сатып алған үшінші адам – мысалы, Айнұр делік – аяқ астынан оның кепілде тұрғанын біліп, көліктің бұған дейінгі «даулы оқиғаларынан» хабардар болады.

Осындай алаяқтық схемамен өзінің атына заңды түрде ХҚКО-дан нөмір алған адамдардың өзі кейін көлікті сата алмай, жәй ғана мініп жүр. Яғни, көлікті сіз қолдана аласыз, бірақ өз атыңыздан шығара алмайсыз, дейді заңгер.

Бұл жерде о баста көлікті бөліп төлеуге берген Медет пен көлікті сатып алса да, басыбайлы меншіктей алмай жүрген Айнұр зардап шегеді. Ал ломбард өзінің ақшасын алады. Себебі Айнұр одан көлікті сатып алды. Осы сынды кейстер қоғамда өте көп. Сондықтан көлікті сатып алмас бұрын оның бұған дейінгі тарихын техникалық құжаты арқылы жақсылап зерттеп алу керек, дейді Бердімұрат Хасенұлы.

t.me/qarzhylyq_sauat