Baxıtlı SARÍBAEV

Бахытлы балам, көпшилик қатары мен де телеграммға қойған шығармаларыңды, жазған қосыкларыңды қалдырмастан оқып бараман.
Ҳәр бир адамды гөззаллыққа, өмирди сүйиўге умтылдырып, кеўилге қонымлы, оқыған адамды терең пикир жүргизиўге илхамландырып, ой салатуғын әжайып қосыкларың ушын, мениң заманымда, улыўма бул өмирде барлығың ушын рахмет, шайыр балам!
Беккем ден саўлык, узақ, мазмунлы өмир, жеке өмириңде ойлағаныңнан да зыяда жаркыраған бахыт, творчествоңа табыслар, ҳеш ўақытта сени тәрк етпейтуғын илҳам,таўсылмас йош тилеймен!
Алдағы ўақытлары өткир қәлемиңнен еле де жақсы шығармалар, қосыклар күтип қалып, ҳүрмет пенен сәлем жоллаўшы
апаң Амангул Низаматдинова

@BaxitliSaribaev

Төлепберген Қайыпбергенов
Түсиниксизлер
Роман
- Халқымыздың қаймақлары, қәдирданларым, мениң билиўимше ҳәзир бәршеңиз өтмишимизге, бүгингимизге, ертеңгимизге ой жуўыртып биринши ханымыз ким болыўы кереклиги жөнинде, ҳақыйқый ел сүйген ағла инсанлық, гөззал адамгершилик пенен жүдә ҳәм әжайып, әдил ханды әрман етип, тек атын табалмай отырсыз. Мен таптым.
Биразлардың қәўпи әлле кимниң: "Ерназар алакөз хан болсын" деп салыўы еди. Енди оның өзи ханлыққа усына алмайтуғынына қуўаныштан мойынларынан аўыр жүкти серпип таслағандай болса да, усы отырғанлардан тек бир ғана адамның аты аталатуғынына әри қызғаныш, әри "мени айтармекен?" деген қам дәме менен бәри Ерназар алакөздиң аўзын бақты.
Ол асықпай орнынан тикейди. Қолларын көксине қаўсырды:
- Мениңше, бирликли алпыс бий баслаған қарақалпақ елиниң уллы ханының исми шәрийпи Зарлық төре!
Самсазлық қайтадан басланды.
- Әп-әйдик адамлармыз, не ушын баланың ойынын қыламыз? - деди бир гезде бала Ерназардың үстиңги ерни түрилиңкиреп.
- Ойын шаршатты, - деди Сайыпназар.
- Өзиңиз неге болмайсыз, - деди Мәдирейим.
Сөйлеў иштейи басқаларда да оянып, қозғалаң тийе баслаўдан Ерназар алакөз қайта шыйрақласты:
- Сабыр қылыңлар, ел ағалары. Ханлық маған да, сизлерге де миясар емес. Хан - хан туқымларынан аўысса, төрелерден қойылыў зәрүрлигин, сизлердей ойы жүйриклерге түсиндирип отырыў балалық болады.
- Ҳәм самсазлық, ҳәм жым-жыртлық және ҳүким сүрди.
- Ақыллы ел ағалары, - деди Ерназар алакөз және муражат ҳаўазы менен. - Қараңлар, мен Зарлық төрени қарақалпақ елиниң уллы ханы деп, алдына бас ийемен. - Ол еки қолын көксине қойыўы менен барып малдас қурынып отырған Зарлықтың алдында оқ жайдай ийилип, оның узын қара шекпениниң шалғайын маңлайына сүйкеп сүйди.
Ол кейин бәсиўден Генжемурат түргелип, Ерназар алакөз не қылса, соны тәкирарлады.
Арада үзилме болыўынан қорқып Ерназар алакөз тез ҳәрекетке көшти.
- Өтинемен, иним! - деди бала Ерназарға. Ол ериниңкиреп қозғалды ҳәм қайыл емеслик ҳәрекетлер менен Зарлық төрениң алдына барып қайтты.
- Қәне, Мәдирейим, - деди және Ерназар алакөз. Мәдирейим аўырлаў қозғалыўы менен, Зарлық төрениң алдына барғанда ҳақыйқат ийилди, қайтысын оны ермеклегендей тилин шығарып күлип қайтты.
Ерназар алакөз енди ҳеш кимди парасатына қоймай, атын атап түргелип баслады.
- Қәне, Рахманберди бий...
- Қәне, Артық жора...
- Қәне, Мамыт...
Ҳәммениң соңынан қозғалған Сайыпназар түргелерде, кек етип мурнын жыйырғанын, ханға тәжим берип, қайта орнына отырғанда да өзгертпеди.
Кимниң ишинде қандай зәҳәрли жылан бүкленип жатса да, ҳәзирше Зарлық төрени хан деп үнсиз мойынлаўы Ерназар алакөздиң кеўлин өсирип, ҳәрекетин және де шаққанлатыңқырады.
- Мақул ис иследиңиз, қәдирданлар, бабаларымыз шашқан туқымның зүрәәтин жыйнаўға енди нәўбет туўды.
Көрпе астына бастырныққандай демлери қысылып отырған бийлер ушын соңғы гәп артық көринди ме, бир топар аш адамға тек биреўи таярлық тамақ көрсетилгендей, көзлери жаўтаңласып, оған анталасты.
- Елде қораз көп болып таңымыз бир ўақытта атпай жүр еди, - деди Генжемурат бийлердеги өзгеристи уғып. - Жүдә ғана ағла ис болды. Бабаларымыз бирликли әўлады барлығына қуўанып жатқан жеринен бир-бир бас көтерисетуғын болды.
- Меҳ-ҳе-ҳе, - деп бала Ерназар мурнынан күлди. - Генжеке, ендиги жағында да бийлердиң саны азаймайды.
- Саядағы сары шөптен мийўа түўе, оңлы шақа шықпайтуғыны усы қара көзлерге аян шығар, - деди шымшық бас Қәдирмухаммед.
Хан алдында бийлердиң еркинсип, бирин-бири қуўалап, бийпарық сөйлеўлери Алакөзге унамай дастурханнан бир шөрек алды:
- Мине, қәдирданларым, қарақалпақ елиниң уллы ханы Зарлық төрениң ҳәмирлерине қарсы келсем, мени нан урсын, нан урсын! - Ол нанды қос қоллап маңлайына басты.
- Нан менен ант етиў сәл аўырлаў, - деди Мәдирейим.
- Айтпақшы, бир нәрсени умытыппан, - деп Алакөз қолындағы нанды Зарлық төреге усынды. - Биз таза ханлықпыз, бәлким, бөтен елатларда басқаша шығар, бирақ бизге әўели уллы ханымыз, сиз ант бериңиз. Мине, нанды услаңыз. Сизге не деп ант етиўди үйретиўге әжизлик қыламыз.
(Даўамы бар)
Канал: t.me/BaxitliSaribaev
27. 04

Gúlayım
(Muashshaq)

Gúl hám aydıń kórkin boyıńnan taptım,
Úlken dástan qaharmanın eslettiń,
Lala gúl bosatıp gózzallıq taxtın,
Ardaqlap usınıp seni xosh etti,
Yapırmay degen bar, kózmonshaq taqqıl,
Íssı júrek mehri bizdi dos etti,
Meniń qosıǵımda jırlanar baxtıń!

26-aprel, 2025
Baxıtlı Sarıbaev
@BaxitliSaribaev

Төлепберген Қайыпбергенов
Түсиниксизлер
Роман
Ерназар алакөз де үнсиз.
Кешигип келгенликтен атларының жүўенин ерлериниң басына қаңтара сала көпшиликке қосылған бийлер атларының пысқырысып, туяқлары менен жер қазып турғанына да дыққат аўдаратуғын емес.
Тастөбеден зуўылдасып, талай дизбек қуслар қублаға ушып өтти, сирә ҳеш ким серлемейди. Тоғай қуслары тынбай ҳәр муқумға дөндирип сайраўда, оған нәше ететуғынлардың қулағы питкен. Гүңшилик. Бийлердиң ортасына жайылған дастурханға гүзги гүбелеклер тобы менен келип қонып, араларында гүўилдеп уша баслады, ҳеш қайсысы қыбырламайды, бетлерине қонған сүйир шыбынларды да сезбейди, ҳәр ким дизе бүккен орнында ағаш болып қатып қалған сыяқлы.
Қарақалпақ бийлериниң ҳеш бир отырыспасы, жаслардың ең қатал тәртипли мейлиси "ағабий" көрмеген еди, бундай жым-жыртлықты, әлле қайсысының жүзинен я ойшыллықты я узақ сәббе қыялға берилгенликти аңғарыў қыйын. Бәршеси хоширей, бәршеси меҳирли, көзқарасларында дослық-ҳамдамлық. Бирақ ҳәр биринде жалғыз ғана тилек:
"Ханлыққа мен қолайман!"
Ең болмаса өзине жүдә жақын биреўдиң де атын айтыўға тиллери гүрмелмеди. Ләм-мимсизлик қанша көп созылған сайын, ҳәр бириниң ишине қызғаныш қозы түсип, лаўлап алысып бет-әлпетлери өзгериўге қарады.
Ерназар алакөздиң үнсизлиги - бийлердиң ишки таласларын тамашалап, кейнинен күлиў емес. Халқының өзине мәлим беррегиректеги тарийхында биринши болажақ ханлыққа мүнәсип адамды усы бийлердиң арасынан табыўға нийетленип бәршесин қыял елегинен алмагезек өткерип отыр.
"Асқар бий... Сайыпназар... Бала Ерназар... Генжемурат... Мамыт... Рахманберди... Артық... Ҳәр қайсысына ҳәр қыйлы кемшиликлер тән: бири қартайып мийи орталанған, екиншиси аўмақайлаў, үшиншиси ақыллы болғаны менен ойсыз, өжетлиги бар, төртиншиси омыраўлы, бирақ еле писиўи жетпеген ислерди "писти-писти" қылыўға асығады, бесиншиси тымырық, алтыншысы аңқаў, жетиншиси ерме... Ғарғыс урып көп руўға бөлинген елде, булардың ҳеш қайсысын хан көтериўге болмайды. Ҳәзирден-ақ ҳәр ким өз көмешине күл таптып отырысларына қара. Хан ҳәммеге ортақ, бәршеге бир көз бенен қарайтуғын болыўы шәрт. Өзим қолайман, әттең, өзиңди айтыў қыйын, айтқан менен ертеңги күни бәршеге әдил көз бенен қарайтуғыныма да исендириўим қыйын. Енди ким бар?" Ол қарсы алдында отырғанлардан басқа қәйерде атақлы, руўына ҳәм басқаларға абырайлы адам болса, бирим-бирим көз алдына келтирди... Ҳеш бирин унатпады.
"Ҳаа, Бердақ қолайлы, - деди бир қыялы. - Шайыр. Бурынғы патшалардың көбиси шайыр болған... Жақ, оны булар унатпайды. Мениң руўымнан болғаны ушын көпшилиги қарсы шығады... Теңел қандай болар еди? Шынжырма-шынжыр киятырған атқосшының әўлады. Ол хан болса ҳәммениң кеўлин табады. Жарлы жетим хан болды деп пүткил халық қуўатлаўы мүмкин... әттең, ҳәзир өзи болса еди. Сыртынан қуўатламайды".
Оның көзлери Зарлыққа түсти: Айтпақшы, усы Зарлық төре ше? Жүдә әндамлы. Көп ойлары мениң ойларыма сәйкес, гәплеримди изге теппес оқ қылады, керегинде лаўлаған от қылады... Ҳаўўў, неге Зарлық хан болады? Ол мендей ойлағаны ушын ба?... Жоқ, неге өйдеймен? Бәлким, Зарлық болыўы керек шығар. Егер адамлар оның миллетин ортаға салса ше? Әне, бул жағы қыйын. Себеби, халықтың тәғдиринде туңғыш рет қарақалпақ ханы басқа миллеттен болса, биригиўге нийети барлар-әм пыт-шыт болып кетпей ме? - Ерназар басын қасып узақ-узақ ойлайды. Жооқ! - деп және еринлерин жыбырлатты. - Зарлыққа ҳеш ким қарсы шықпайды, ҳаслан қарсы шықпайды. Себеби, оның ҳеш бир қарақалпақ руўына қатнасы жоқ, сол ушын бәршеге бир көз бенен қараўы мүмкин. Оған қосымша, бул отырғанлар билетуғын дәўирде халқымыз өз алдына халық болмаған, өзинен хан-әм болмаған. Бурыннан соңғы дәстүр бойынша хан - Шыңғыс әўлады - төре туқымы болыўы шәрт. Зарлық төре туқымы, усы жағын ескертсем, ҳеш ким дыррықшылық қылмайды"...
Ернаназар усы ойына тоқтап әстен бас көтерди.
(Даўамы бар)
Канал: t.me/BaxitliSaribaev
26. 04

Қыйналмаўым ушын кеширдим

Мақул көрип психолог кеңесин,
Кеңлик етип кешириўди үйрендим.
Тутқан жолым болды үлкен жеңисим,
Жемис берди булай өмир сүргеним.

Кеширим бердим де базы жанларды,
Өмиримнен жибергенмен шығарып.
Кеширип үстинен шығып ғамлардың,
Жарыққа шығарды сабыр, шыдамым.

Кешириў жақсылық етиў өзиңе,
Жүклерден қутылып тартамыз жеңил.
Бәри өз орнына түсип изинде,
Қәтержамлық орнап шадланар кеўил.

Өмирде зейниме тийген адамды,
Жаным қыйналмаўы ушын кеширдим.
Сыйлап тас урғанға мен ас арнадым,
Тартыпсадым тийседағы кесири.

Кешириўге қарар еткели берли,
Қәлбимде тынышлық ҳүким сүреди.
Жолымда жақсылар жолыға берди,
Усылай болыўын күтип жүр едим.

Көпти көргенлерге салғанда қулақ:
"Кешириў - ең жақсы пазыйлет" дести.
Жол басыўым ушын сәтли ҳәм узақ,
Өзгелерге деген өкпемнен кештим.

25-апрель, 2025
Бахытлы Сарыбаев
@BaxitliSaribaev

Төлепберген Қайыпбергенов
Түсиниксизлер
Роман
Қәне, "Ахиднаманы" шығар, қол басып, мөр салмасам, ақшам тыныш уйқылай алмассаң.
Ошақта мазлаған бир дәсте қызыл жыңғылдың шаңараққа жақынлап қайтып турған сары жалынына Ерназардың бети қызарып:
- "Ағабий"де мен сени бийкарға қазы қылмағанман, - деди масайрап ҳәм асықпай қоржынынан сыя-саўыт пенен "ахиднаманы" шығарды.
Фазыл "ахиднаманы" оттың жақтысына тутып, ояқ-буяғына үңилип көрди де, бирден жалынға таслап жиберди.
Оған исенип аңсыз отырған Ерназар шап берип услағанша болмады, лаўлаған жалын қағазды шаңыраққа көтерип кетип, геўдиреген қап-қара күл қылып жерге түсирди.
Ерназар өзиниң не болғанын билмей мушы менен Фазылдың маңлайына қойып салғаны, ол түби ширик геллектей ушып, басы керегеге сақ етип қулады, үйдиң от жаққышы қорққанынан шыға қашты.
Фазыл сес шығармай еплеп ғана түргелип керегениң басына асыўлы мылтықты алайын деп атыр еди. Ерназар оны және урып жығып, биротала атып-әм таслаўға қолайласқанында, Фазылдың үлкен ҳаялы кирип қолын тутты:
- Сабырлылық сақла, Алакөз!
Ерназар жылдамлық пенен мылтығын ийнине асынып, есик бетте керегеге илдириўли арқанды алды да, Фазылдың аяқ-қолын шандып буўды ҳәм баладай қушақлап далаға алып шықты.
Шашларының арасынан қан тамшылап атырған Фазылдың бар күши тилине аўысты:
- Алакөз, мени ҳәзир таслап кетпесең, өкинесең.
Фазылдың басқа ҳаяллары, балалар жыйналып уў-шуў болысты. Ерназар ҳеш қайсысына қулақ аспай, Фазылды бөктергисине кесе таслады да, ерге секирип минип, аш қасқырдай, түн қараңғысын қақ айырып, атының жүўенин қақты.
- Алакөз надансаң! - деди Фазыл ыңқылдап киятырса да пикиринен қайтпай. - Мениң аяқ-қолымды байламастан бурын, өзиңниң аяқ-қолың жөнинде ойлаўың керек еди.
Ерназар жөнекей Генжемураттың үйине қайрылып, өзин далаға шақырып, болған ҳәдийсени қысқаша сыбырлай сала:
- Себебин айтпай, барлық бийлерди "Орысы дийўал"ға шақыр, - деди де кетти. Былайырақ шығып Фазылды жолда өлип қалар деген қәўип пенен аяқ-қолын босатып, қайтадан алдына өңгерди.
- Елин сүйген адамға өлим қәўипли емес, - деди Фазыл енди әдеўир-ақ өзине келип. - Сен арты ҳәм гүмилжи, ҳәм қараңғы ертеңди ойлайсаң. Халыққа бүгини керек. Мен бүгингиниң тәрепдарларыман.
Ерназар оның менен тиллеспей, ишқысталықта қойыўды мақсет еткен еди, шыдамады.
- Нағыз ел сүйер мәрт болсаң, айт, саған усылай етиўди ким тапсырды?
- Ўай надан, мениң ақылым өзиме жетеди. "Аға бий"де қазы сен емес едиң ғой.
Ерназар қайтып сөйлемеди. Иши түтиккен Фазыл ләмли көзлеринен от шатнатыўға урынып және гүбирленди:
- Мени емес өзиңди ая, Алакөз. Ертең ескертпедиң деме.
Ерназар үн қатпастан "Орыс дийўал"дың үстине Фазылды отырғызды да ҳәр шекесине жандыра-жандыра жуп шаппат урып түсирип, қапталындағы қалың шеңгеллик арасында өскен жуўан қуў тораңғылға қосып байлап таслады...
10.
Үстинен ел кетсе, жер сәнин жоғалтады, жеринен айырылса ел сәнин жоғалтады.
Ерназар алакөздиң не ушын "Орыс дийўал"дағы тасланды қосқа шақыртып атырғаны бийлерге әндийшели жумбақ болып, оны шешиўге бәри асығысты.
Қосқа қайтадан сән кирди. Гүздиң суўығына шыдамлы майса ажырық, мисли жердиң өзинен тоқылған палас сыяқланып, келгенлер ушын төсек болды, еплилери, паңлары ат жабыўларын алып жайып, өз ҳәмдамлары менен бөлек-бөлек отырысты.
Дийдилегенлери жыйналғаннан кейин Ерназар Генжемуратқа дастурхан жайдырып, айтажағын баслады.
- Қәдирдан бийлер, бәриңиз де "Ахиднама"ға қол бастыңыз, мөр салдыңыз. Бәрше ис елден жырағырақта болсын, деп усыкараға шақыртқаныма үзир. Енди хан сайлаўымыз керек!
Кими еркли, кими зорлық пенен "Ахиднама"ға мөр салып қол басқан бийлер сонша талаптың изи неге әкелгенине ҳайран қалысып, аўызлары аңырайды. Ҳәтте, қыбырласпады.
Базы бас қоспаларда кимге қанша пайда-зыяны нәмәлим, бирақ шешилиўи қыйын түйинлер ортаға түскенде, тап ҳәзиргидей болатуғын еди дағы, шалт минезли биреўдиң сөз табыўынан соң бәри тиришеленер еди. Бул сапары шалт минезли адам шығыў былай турсын, пүткил әлемде ҳәрекет тоқтап қалған тәризленди.
Ҳәр ким өз жақынына көз қыйығын таслап "пәленше хан болсын" деп өзиниң аты айтылыўын шыдамсызлық пенен күтти.
(Даўамы бар)
Канал: t.me/BaxitliSaribaev
25. 04

#Kitapqumarlıq_hápteligi

⚡️ Ózbekstan Respublikası Ministrler Keńesiniń «2020-2025-jıllarda kitapqumarlıq mádeniyatın rawajlandırıw hám qollap-quwatlaw milliy baǵdarlamasın tastıyıqlaw haqqında»ǵı 2020-jıl 14-dekabrdegi 781-sanlı qararınıń orınlanıwın támiyinlew maqsetinde 2025-jıl 23- aprel kúni Qaraózek rayonı Málimleme-kitapxana orayında «Ózbekstan-kitapqumarlar jurtı» súreni astında V Respublikalıq “Kitapqumarlıq hápteligi” sheńberinde “Úlkemiz jazıwshı shayırları” atamasında ádebiy ushırasıw bolıp ótti.
✨Ushırasıwda Ózbekstan hám Qaraqalpaqstan Jazıwshılar awqamı aǵzası, shayır Baxıtlı Sarıbaev, «Shuhrat» medal iyesi Guldarixa Orazımbetovalar miymanda boldı. Miymanlarımız óz sózinde keleshegimiz bolǵan jaslarǵa kitaptıń insan ómirindegi ornı hám áhmiyeti haqqında bahalı pikirlerin bildirdi.
📘Shayır B.Sarıbaev tárepinen óziniń qálemine tiyisli bolǵan kitaplar sawǵa etildi hám oqıwshı jaslarǵa bul kitaplar boyınsha keń túrde maǵlıwmatlar berildi.

📚📚 Bul kitaplar kitapxanamız fondın bayıtıw menen birge, oqıwshılardıń ádebiyatqa bolǵan qızıǵıwshılıǵın arttırıp, jańa bilimler beredi, olardıń dúnyaǵa kózqarasın keńeytedi hám dóretiwshilik pikirlewin rawajlandıradı dep isenemiz.

Kanalǵa aǵza bolıw 👇🏻👇🏻👇🏻
https://t.me/magrifatnuri

Төлепберген Қайыпбергенов
Түсиниксизлер
Роман
Қалың жыңғыллық пенен майда тораңғыллықтың арасынан жиптей созылып жатқан аяқ соқпақта киятырып, Ерназар зәңгисине аяқларын тиреп алдына ҳәм артына бир қарап алды да Сайыпназарға қапталласып келип желкесине пәнже урды.
Бүркиттиң тырнағындай қатты бармақлар Сайыпназардың мойнын үзип жибериўге сәл-ақ қалып, жалынды:
- Гүнам не, Ерназар?
- Жаның барда айт, "ахиднама" унай ма?
- Унайды.
- Қол басасаң ба?
- Мойнымды үзип жибермесең басайын.
- Атыңның жылаўын маған бер, өзиң жерге түс.
Ол ерден әсте жылысып түсти.
Ерназар төбесине қамшы көтерди.
- Усы исиңди ҳеш кимге тис жармайман деп әўели үш рет қайтала!
- Усы исиңди ҳеш кимге тис жармайман... тис жармайман... тис жармайман!....
Ерназар қоржынын шешип ишинен сыя-саўыт алып Сайыпназардың алдына "ахиднаманы" жайды да, айтқанын ислетип, қоржынын қайта гүржиледи ҳәм жалғыз шаўып кетти.
Артық бий кем сөзлиден келген, отырыспаларда зорлардың тәрепин алып сөйлеўге әдетленген адам еди. Ерназар алакөз "алпыс бий ахиднамасы" туўралы гәп қозғағанда аз ғана ойланып алды да:
- Тәўекел шығар, - деп бармағын сыяға малды.
- "Тәўекелиң" не?
Артық қарсыласпады...
Ол усылайынша көп күн ел гезип кимди қорқытып, кимди үгитлеп, кимди исендирип ең соңғы бийлерге де қол қойдырып шықты.
Жалғыз ғана Фазыл бий қалды. Ерназардың оны соңға қалдырыў себеби, ол ең табанлы өжет, өз ақылына беккем исенип алатуғын бийлерден. Ҳәммениң қол қойғанын көрсе ғана келисиўи мүмкин.
Ол Фазылдың аўылына бурылатуғын жерде күнниң қызарып батқанын тамашалап бираз турды...
Тап усы пайытта, Фазыл бий, өткен ақшам Қарақум ийшанды қондырып, аянбай иззет көрсетиў мақсетинде таңға уйқыламай, азанда оның атын өзи жетелеп аўылының шетине шекем узатып келе сала, үлкен отаўына төсекти қалың салдырып жатқанынан түргелиўге еринип, еки ортаншы ҳаялына аяқларын қыстырып, киши ҳаялының сүйриктей сулыў бармақларын, өзиниң көптен бери пардозланбаған уйпа-жуйпа шеңгелдей сақаллы алқымына басып, еркеленип сөйленип жатыр еди.
- Қарақалпақ елине араласқалы өзлигинен ҳеш бир байдың, бийдиң есигин ашпаған Қарақум ийшанның үйиме арнаўлы қутлы болсынға келиўи не деген бахыт! Бәри сен ушын! - Ол кишкене ҳаялының кийизге төселип атырған бурымларын қамтылап өз көкирегине таслады. - Ҳәй, сулыўлар, сизлердиң кеўилиңизге келмесин, ҳақыңызды жемеймен, - деп еки аяғын алмагезек көтерип ҳаялының мойнына салды... - Сизлер, ҳаялларым, Хийўадағы хан сарайын көрмедиңизлер. Көрмегениңиз жақсы. Ханның өзи болғаннан хан исенген бий болыўға ҳеш мәртебе тең келмейди. Айыбың болса тек хан ғарғайды, ал ханды болса ҳәр күни пүткил халық ғарғайды. Маған тек сизлер татыў болсаңыз тамам, қараўымдағылар менен өзим тил табысаман... Бир қуўанышлысы, Қарақум ийшан бир уўытын таўып хан менен тиллесиўге, сөйтип үйиме қонақ қылып әкелиўге ўәде берип кетти. Оннан соң көриң пириңиз Фазылды. Жүдә-жүдә бахытлы ҳаяллар екенсиз, ата-аналарыңыз да, туўысқанларыңыз да аса бахытлы адамлар екен. Мен бәриңизди қандай жақсы көремен. Қәне, айтыңлар, төркинлериңиздиң зейнине тийген ўақтым болды ма?
Ҳаяллар жуўап берип үлгермей-ақ, далада мал қораны тазалап жүрген үлкен ҳаялына хабарласып атырған таныс даўысты еситип, Фазыл ериниңкиреп өңменин көтерди.
- Үшеўиңиз де жайлы-жайыңызға барып дем алыңлар, хызметти үлкен бәйбише етеди, - деп ол сыртқа ҳаўаз берди. - Ерназар, мен үйдемен, атыңды байлап кире бер!
Ерназар онша бой бәнелемей, атынан түсип, жүўенди Фазылдың отын майдалап атырған хызметкерине усынып атыр еди, Фазылдың өзи шығып, биринши сәлем берди де, жүўенди өзи алып, атты өзи байлады. Күтилмеген жағдай Ерназарға әбден унап жибисти.
- Бизиң ығбалымызға орыс-түрк урысы басланғанын айтпайсаң ба, Фазыл. Елеберин тамам болатуғын түри жоқ қусайды, болмаса, әлле қашан күшейер едик.
- Бәри бир орыслар жеңеди, Ерназар.
- Жеңбесе?
- Орысларсыз-әм күшимиз жеткиликли. Бирақ, ҳәммеден соң маған келгениңе кеўлим иренжиңкирегендей, Ерназар.
- Не қылайын, Фазыл қай ўақта да тайын деген шығарсаң.
(Даўамы бар)
Канал: t.me/BaxitliSaribaev
24. 04

Rustem Avezov atqarıwında jańa namalı qosıǵımız. "Seni jaqsı kórgenim ushın". Tıńlap, baha berińiz. Qosıqshıǵa minnetdarshılıǵımızdı bildiremiz.

Төлепберген Қайыпбергенов
Түсиниксизлер
Роман
- Ашылмас сандық, - деди әлленемирде. - Адамның кеўли болса керек, Ерназар аға.
- Адам қандай жағдайда көп өкинеди?
- Ким өзгеге қанша жаманлық қылса, сонша өкинеди.
- Адамның кеўли қандай жағдайда қараңғы тартады?
- Ҳақыйқатлық жоқ жерде, Ерназар аға. Енди сизден сорайын. Ҳақыйқатлықтың-әм айтылмас гезлери бола ма?
Айдос бабаның өлими жөнинде ҳақыйқатлықты сорағанда оның атқосшысы Доспанның "Бул заманда айтылатуғын да, айтылмайтуғын да ҳақыйқатлық бар" дегенин еследи:
- Егер ҳақыйқатлық өтирикке усаса, айтпаған жөн, қәдирлим. Енди өзиңе сораў. Сен нендей затты, нендей исти әззи дейсең?
- Қайсы иске сумлық араласса, сол әззи болады, Ерназар аға. Айтпақшы, жақында "Бозатаў" аўылындағы тойда Әжинияз шайыр менен көрисип, аз ғана сөз таластырдық. Сонда қайсысымыз ҳақ екенимизди сизге ойласыў нийетим-әм бар еди.
- Қәне, тыңлайын?
- Тил жөнинде тартыстық. Гәп нендей балалағанын аңғармай қалдым. Бир гезде Әжинияз аға: "Бердақ, - деди ҳәммениң дыққатын өзине аўдарып. - Сениң қосықларыңды еситип жүриппен, сөзлериң онша сыңғырламайды, намаға келмейди. Тилди Наўайыдан, Физулыдан, Мақтымқулыдан үйрениў керек" - деди. Не деген менен, ол Хийўа медресесинде оқыған, сол ушын кеширим сорадым да, өз қосығынан биреўин айтыўды өтиндим. Ол барлық қосығын ядқа билер екен, қысса даўысына салдырып жиберди. Минекей, сиз-әм тыңлап көриңиз:
Әй - әлифкум, ақ юзиңдур әйне әлем әнўары,
Бе - белиң қыпша дилбар көзлериң шахла ўәлий...
Те - тисиңдур дана-дана, ләблериңниң паллары,
Се - сорып шийрин ләбиңнен, жанадурман, әйпери!...
- Әне, Ерназар аға, усылай әлифтен басланатуғын қосық Физулыда бары ырас. Бирақ, Әжинияз аға қосықларының ҳәр қатарында еки-үш сөзди қарақалпақша келтиргени болмаса, басқасын ким түсинеди? "Ақ юзиңдур әйне әлем әнўары...", "көзлериң шахлы ўәлий..." деп жүрген ашықлар бар ма ҳәзир? Низамиде "Адам мисли шыра, өмириниң ақырына шекем басқалар ушын жанады" деген рәўият бар. Дурыс, шайыр да адам. Ол халқы ушын шыра болып жанып, халқының тәғдирине маслап, түсиникли қосық жазыўы тийис емес пе?
Бердақтың пикирлери Ерназардың шайырлар тартысына араласпайжақ ойына тойтарыс берди.
- Әжиниязды мен бир рет көрип, бираз қосығына ескертиў қылғанман.
- Мен жас кишилигим ушын ийбе тутыўым керек еди, бирақ өйте алмадым. Себеби, ол маған "шайыр түсиниксизирек болған сайын халық жақсы көретуғынын билмесең керек" деди. Мениң ашыўым келип, "Хийўа медресесинде алған билимиңди халықтың үстинен қойма деп ескерттим". Ол және өз жолын дурыслап, "Тилди Наўайыдан, Физулыдан, Мақтумқулыдан үйрениў керек" деп өршелести. Мен оған, "Наўайыны, Физулыны, Мақтумқулыны үйрениў олардың тилин сәл бузыңқырап қабыл етиў-әм емес, өз тилимизге түсиниксиз сөзлер қосыў-әм емес. Қосықты қалай жазыўды, не ҳаққында жазыўды үйрениў тилдиң байлығын қалай пайдаланыўды үйрениў, ҳәр сөзге ўазыйпа жүклеўди үйрениў болса керек" дедим.
Олар әңгимеге қунығып, теңиз жағасындағы аўылға келип қалыпты. Балықшылар жағаға от жағып балық ислеп түсленип отыр екен. Бердақты танып, шадланыса балық жеўге шақырды.
- Бара ғой, иним, - деп Ерназар атының жүўенин тартты да, оң жағындағы көп үйлерди, ылашықларды көзден өткерип бир заман турып, бир қараған көзге айғақ ақ үзикли отаўды шөкеледи. Бул усы руўдың бийи Сайыпназардың отаўы ели. Ерназар оған үш рет келип кеткенинде де табылмаған еди, далада атын көрип үнсиз аттан түсе берди.
Мезбан Алакөздиң келисине онша ырза болмаса да, сырттан жүзин жылтыратып күтип алды.
Чайдан алдын Ерназар оған "алпыс бийдиң ахиднамасы" жөнинде гәп қозғап еди. Ол тисиниң суўын сорыды, бурын ҳештеңе билмейтуғындай таңланып, тарлаў маңлайын жыйырып, дөңгелек көзлери түтеген сыяқланды:
- Елдиң ҳәр бир жигити қыран, елдеги ҳәр бир ат қырандыки?
Ерназар оны ҳәзир үгитлегеннен нан писпейтуғынына түсинип:
- Жақпай ма, - деди де, керегениң басынан қамшысын, қурашын алды. - Мени Артық бийдиң аўылына узатыс!
- Қонақтың өтинишин орынламаў, әлбетте, бийәдеплик!
(Даўамы бар)
Канал: t.me/BaxitliSaribaev
23. 04

#Kitapqumarlıqhápteligi2025

“Meniń anam” atamasındaǵı kitaptıń prezentaciyası haqqında

Qaraqalpaqstan Respublikası Málimleme-kitapxana orayında "Ózbekstan - kitapqumarlar eli" uranı astında V Respublikalıq "Kitapqumarlıq hápteligi" sheńberinde 2025 jıl 22-aprel kúni Qaraqalpaqstan Jazıwshılar awqamı aǵzası, Ózbekstan mámleketlik dene tárbiyası hám sport universiteti Nókis filialı oqıtıwshısı Baxıtlı Sarıbaevtıń “Meniń anam” atamasındaǵı kitabınıń prezentaciyası bolıp ótti.
Kesheni B.Uteniyazova ashtı hám alıp bardı. Keshege Ózbekstan Mámleketlik kórkem óner hám mádeniyat institutı Nókis filialı "Texnogen hám kórkem ónertanıw" fakulteti "Kitapxana xabar iskerligi" qánigeligi oqıtıwshıları M.Xudaybergenova, D.Sharipova, T.Qaljanova hám student jaslar, Ózbekstan mámleketlik dene tárbiyasi hám sport universiteti Nókis filialı studenti D.Ermatova, I.Yusupov atındaǵı dóretiwshilik mektebi oqıtıwshısı A.Masharipova hám “Bilimli jaslar” klubı aǵzaları qatnastı.
M. Mambetniyazova B. Sarıbaevtıń dóretiwshiligi haqqında, A. Masharipova islegen miynetleri haqqında aytıp berdi.
Keshe sońında Málimleme kitapxana orayı fondına óziniń “Meniń anam” atamasındaǵı kitabın sawǵa etti.
J.Tleubaeva kitapxana jámááti atınan keshe qatnasıwshılarına óz minnetdarshılıǵın bildirdi.