ERBOLAT MUHAMEDJAN

“Жоғары қарамаңыз!” (Don’t Look Up) синдромы.

Біз, қазақтар, уақыттың мәнін жақсы білеміз. “Уақыт – емші” немесе “Уақыт алтыннан да қымбат” дейміз. Бірақ соңғы кездері біздің қымбат уақытымыз бізден қашып бара жатқандай. Себебі, бұрын біз UTC+6 аймағында едік, ал қазір UTC+5-ке қарай кері кеттік. Менің туған жерім Шығыс Қазақстан, Абай облыстарында күн 15:00-де ұясына кіріп кетеді. Ал Астанада сағат 16:30-да далада түнек орнайды.

“Не айтасыз?” – деп министрден сұрасаң: “Бұл қалыпты жағдай”, “Бұл ғылыми негізделген шешім”, тіпті кейде: “Барлығы бақылауда!” – дейді. Ең күлкілісі соңғы жауаптары, себебі сауда мен интеграцияны бақылай алмай отырған министр Құдайдың уақытын бақылаймын деп мәлімдейді…

Министрдің жауаптарынан кейін біз өзімізді бір фильмнің кейіпкерлері сияқты сезінеміз. Атақты Леонардо Ди Каприо ойнағае “Don’t Look Up” фильмін көрген боларсыздар?! Фильмде ғалымдар адамзатқа комета келе жатқанын айтады, бірақ билік пен қоғам, тіпті журналистер оған немқұрайлы қарайды. Бәрі күліп, “Уайымдамаңдар! Барлығы жақсы! Ең бастысы, Жоғары қарамаңдар!” деп басу айтады. Нәтижесі не болғанын білесіздер…

Біз де дәл сондай жағдайдамыз: “Күн ерте батып жатыр!”, “Қараңғыда балалар мектептен келе алмай жүр!”, “Қалаға жарық қосуға көп энергия кетіп жатыр!” - деп айтамыз.

Ал жауап қандай? “Жоғары қарамаңыз!”. “Қайдағы уақыт мәселесі? Сізде басқа проблема жоқ па?” — дейді олар.

Шынымен де, уақыттың еш маңызы жоқ па? Қараңызшы, қазір сіз кешкі 17:00-де үйге қайтып келе жатсаңыз, далада қара түнек. Күздің өзінде күн ерте батып кеткенін көрдік, ал қыста не болады? Балалар мектептен шығып, қараңғы көшеде жүр. Әке-шеше жұмыстан кешкі 18:00-де шықса, тіпті қала толық қараңғылыққа батып кеткен. Бұл дегеніміз – қосымша электр жарығын жағу керек, демек, электр энергиясы үшін қосымша төлем.

Бір сұрақ: Біз неге UTC+6-дан UTC+5-ке ауыстық?
Бұл сұраққа нақты жауап жоқ. Біреу “ғылыми негіз” дейді, біреу “экономикалық пайда” дейді. Бірақ сол экономикалық пайда кімге пайда болды, ол да түсініксіз. Энергияға артық төлем жасайтын біз – қарапайым халық! Ал ғылыми негіз тіпті жоқ болып шықты, оның өзіне енді грант бөліп, енді зерттейміз. Бірақ біздің ғалымдарға да сенім жоғалып кеткен. Олардың көбісі ғылыми негізге сүйеніп зерттеу жасамайды, тапсырыс қандай шешімге ыңғайлы соны жасайды.

Уақыт – бұл ресурс. Ол – қайтарылмайтын ресурс. Ол тек физика мен астрономияның емес, адамдардың өмірінің бір бөлігі. Жұмыста болсын, мектепте болсын, демалыста болсын, уақыт бізге әсер етеді.

Бірақ біздің шенеуніктер үшін уақыт — маңызды емес секілді. Олардың пікірі: “Күн ерте батып жатыр ма?” “Жоғары қарамаңыз, қараңғылықты сезінбеңіз, дала жарық деп ойлаңыз!”

Құрметті Арман Шаккалиев мырза, уақыт – бұл жай ғана сағат емес. Уақыт – біздің өміріміздің бір бөлігі.

P.S. Егер осы постты оқыған соң сіз сағатқа қарасаңыз, бұл жай ғана уақыт емес екенін түсініңіз. Бәлкім, дәл қазір де сыртта қараңғылық орнаған болар… Терезеден далаға және жоғары қараңыз. Бәрі түсінікті болады. Киноның кейіпкерлеріне ұқсамайық, достар).

После подкаста с председателем Нацбанка доллар взлетел на 520 тенге 😉.

Недавно вышел подкаст Taldau Talks при Сенате, где модератором выступил спикер Сената Маулен Ашимбаев. Участниками стали председатель Нацбанка Timur Suleimenov, экономист Айдархан Кусаинов (кстати, он тоже когда-то работал в Нацбанке), и эксперт Алмас Чукин.

Они обсуждали глобальные темы: влияние Трампа, мировую экономику, и, конечно, вопросы финансовой стабильности Казахстана. Но вот, что интересно – тему, что будет, если доллар достигнет 500 тенге, они как-то особо не затронули. Хотя, кажется, рынок решил за них: после их разговора доллар уверенно пробил отметку в 520 тенге.

Тут вспоминаются слова известного экономиста: “Невидимая рука рынка”, похоже, всё-таки дошла до наших кошельков. Правда, хочется уточнить, это рука или всё-таки чья-то невидимая нога подталкивает доллар вверх? Может, это Кейнс где-то улыбается, напоминая о “живых ожиданиях” экономики?

Теперь задаюсь вопросом: если Тимур Муратович ещё раз примет участие в этом подкасте, не пора ли нам готовиться к курсу в 600 тенге за доллар?)). Но Тимур мырза говорит: “600-нереально”. Шутки шутками, но, как говорил Давид Рикардо, “Закон сравнительных преимуществ не распространяется на обещания — их нужно исполнять”.

P.S. Мы давно приглашаем Тимура Муратовича на проект “УӘДЕ”. Напомню, наша цель – не просто поговорить, а задать конкретные вопросы о выполнении обещаний и поручений Президента. Формат интервью компактный – всего один час. Думаю, если у вас есть почти два с половиной часа для подкастов, найдётся и один час, чтобы ответить на вопросы народа. Ждём вас, Тимур Муратович!

Сапалы түсірілген тарихи фильмдер мен сериалдарды жақсы көремін. Әлемдік деңгейдегі мысалдардың ішінде “Марко Поло” (Netflix) сериалын атап өтуге болады – Еуропаға Азияны ашқан саяхатшы және Шыңғыс ханның немересі Құбылай хан туралы керемет туынды. Түріктің тарихи сериалдары да ерекше танымал. Мысалы, “Ғажайып ғасыр” сериалы Осман империясының дәуірін шебер бейнелеп, нағыз хитке айналды. Сонымен қатар, “Ертұғрылдың қайта өрлеуі” тарихи драмасы өзінің тереңдігі мен керемет сюжетімен әлемді мойындатты.

Енді бізде, Қазақстанда, Шыңғыс ханның баласы, Алтын Орданың негізін қалаушы Жошы хан туралы жаңа сериал түсірілмек. Бұл тек біздің тарихымызды баяндап қана қоймай, киноиндустриямызды жаңа деңгейге шығарудың тамаша мүмкіндігі деп есептеймін. Қазіргі уақытта шағын сериалдар көрермендер арасында танымалдылыққа ие болып, ерекше дамып келеді.

Бұл жоба біздің ел үшін тек кинематография саласындағы маңызды қадам ғана емес, сонымен қатар мәдени құндылықтарымызды әлемге танытатын қуатты құрал бола алады деп ойлаймын.

Толығырақ ақпаратты сілтемеге өтіп оқи аласыздар ⤵️.
https://tengrinews.kz/cinema/epoha-zolotoy-ordyi-novyiy-serial-gotovitsya-syemkam-554204/

ПРОЗРАЧНОСТЬ БЛАГОТВОРИТЕЛЬНЫХ ФОНДОВ: Почему это критически важно для Казахстана

Полтора месяца назад в моем интервью на программе «Уәде» был председатель фонда «Қазақстан халқына», созданного при поддержке главы государства Касым-Жомарта Токаева. Он поделился тревожной статистикой: Казахстан находится на последних местах в международных рейтингах благотворительности. Причина? Недостаточная прозрачность. Наши благотворительные фонды часто работают за закрытыми дверями, что вызывает закономерные вопросы у общества.

Недавно в СМИ появилась информация о деятельности фонда Asar-Ume.kz, до этого обсуждалась прозрачность фонда «Біз Біргеміз». Конечно, их основатели хорошие ребята, но этого недостаточно. Общество требует полной прозрачности. Мы не можем строить доверие исключительно на репутации отдельных лиц, особенно когда речь идет о миллиардах тенге. Люди хотят видеть, кто финансирует эти организации и как расходуются собранные средства.

Сегодня в Казахстане действует более 1 000 благотворительных организаций, и их число только растёт. Но, несмотря на это, в законе отсутствуют чёткие требования по раскрытию источников финансирования и детальному отчёту о расходах. Для сравнения, в странах, которые занимают высокие позиции в международных рейтингах, таких как США, Канада, Великобритания, Нидерланды и Швеция, действуют строгие стандарты прозрачности. В этих странах фонды обязаны публиковать детальные отчёты, раскрывать источники поступлений и проходить независимый аудит. Такие меры позволяют обществу контролировать, как используются пожертвования, и поддерживают высокий уровень доверия к благотворительности.

Сейчас у наших депутатов есть возможность инициировать законодательные изменения, которые сделают благотворительность в Казахстане действительно прозрачной и подотчётной обществу. Введение четких норм на уровне закона поможет регулировать деятельность благотворительных фондов, создавая основу для доверия общества.

Какие изменения необходимы в законодательстве:
1. Обязательная публикация детальных финансовых отчетов. В законе необходимо закрепить требование о том, чтобы каждый благотворительный фонд ежегодно публиковал подробные финансовые отчеты, включающие информацию о всех поступлениях и расходах. Это обеспечит доступ общества к данным о том, откуда поступают средства и как они расходуются.
2. Полное раскрытие источников финансирования. Закон должен обязывать благотворительные фонды раскрывать всех своих доноров и указывать суммы, поступившие от каждого из них (кроме случаев, когда донор пожелал остаться анонимным). Это поможет обеспечить прозрачность и исключить возможность скрытых интересов.
3. Независимый аудит для крупных фондов. Если фонд собрал более 1 миллиарда тенге, он обязан пройти независимый аудит одной из международных компаний, входящих в группу Big Four (KPMG, PwC, Deloitte, EY). Это правило обеспечит объективность проверки и повысит доверие общества к результатам аудита.
4. Создание единого государственного реестра фондов. Законодательно должно быть предусмотрено создание открытого реестра благотворительных фондов, где публиковалась бы информация о деятельности каждого фонда, их доходах, расходах и результатах проверок. Такой реестр обеспечит открытость и возможность общественного контроля.

Принятие этих изменений поможет Казахстану занять достойное место в мировых рейтингах благотворительности и построить прозрачную, эффективную систему помощи. Прозрачность — это не просто требование времени, это то, что заслуживает наше общество.

Бүгін орталық және жергілікті органдардың баспасөз қызметінің мамандарына арнап шеберлік сағатын өткіздім. Коммуникациядағы кәсібилік және басшыларды сұхбат беруге қалай дайындау керектігі туралы әңгімелестік. Әрине, Уәде тележобасының маңыздылығы туралы да ерекше тоқталдық.

Журналистпен диалогқа келгенде, жай ғана сөйлесу емес, дайын, сенімді және адал болу маңызды. Егер сен министрдің, әкімнің немесе басқа да жоғары лауазымды тұлғаның мүддесіне жұмыс істесең, сенің міндетің – бастығыңа сөзің өтпей сұхбаттан қашыру емес, керісінше басшыны шынайы сұхбатқа дайындау.

Қазіргі ақпарат алаңы ашықтық пен шынайылықты талап етеді. Бұл жасанды немесе жаттанды сөздер емес, халық алдындағы жауапкершілік. Басшылар қоғам мен президент алдында айтқан уәделері үшін есеп беруі керек. Халыққа сылтау емес, нақтылық пен шынайы әрекеттер қажет.

Ашығын айтқанда, менің ұстанымым қарапайым: Егер әлсіз дайындық болса – онда әлсіз сұхбатты күт. Дайындықтың жоқтығы – нағыз өкінішті сәт. Егер сіздің басшыңыз дайын болмаса, оның беделі мен халық сенімін жоғалтуы да мүмкін. Әріптестерімізбен, әр сөздің шынайы нәтиже беруін қалай қамтамасыз етуге болатынын талқыладық.

Әлемдік тәжірибеге қарасақ, америкалық және британдық шенеуніктер сұхбаттағы әр мүмкіндікті өз позицияларын медиада нығайту үшін пайдаланады. Қазақстанда да басшылар комфорттан шығып, халық үшін жұмыс істеуге дайын екендерін дәлелдеуі керек. Бұған жету үшін – әрқашан кәсіби дайындық қажет.

Менің ойымша, мықты басшылар критикалық тура сұрақтардан қорықпайды. Олар өз уәделері үшін жауап беруге дайын болады. Ал баспасөз хатшысы – олардың жетістікке жетудегі басты кілті. Егер спикер сұхбатқа келмесе проблема басшысында емес, проблема келістіре алмаған баспасөз хатшысында.

Ұйымдастырған Қазақстандық қоғамдық даму институтына алғысымды білдіремін!

______________________________________

Сегодня я провел мастер-класс для специалистов пресс-служб центральных и местных органов. Мы обсудили профессионализм в коммуникации и то, как готовить руководителей к интервью. Конечно, отдельно остановились на важности телевизионного проекта «Уәде».

Когда речь идет о диалоге с журналистом, важно не просто говорить, а быть подготовленным, уверенным и честным. Если ты работаешь в интересах министра, акима или другого высокопоставленного лица, твоя задача — не скрывать босса от интервью, а, наоборот, подготовить его к открытому и честному разговору.

Современное информационное пространство требует прозрачности и искренности. Это не искусственные или заученные фразы, а ответственность перед народом. Руководители должны отчитываться за данные обществу и президенту обещания. Люди ждут не оправданий, а конкретики и реальных действий.

Если говорить честно, моя позиция проста:
Слабая подготовка — слабое интервью. Отсутствие подготовки — это серьезная ошибка. Если ваш руководитель не готов, он рискует потерять не только свою репутацию, но и доверие народа. Мы обсудили с коллегами, как сделать так, чтобы каждое слово давало реальный результат.

Если посмотреть на мировой опыт, американские и британские чиновники используют каждое интервью как возможность укрепить свои позиции в медиа. В Казахстане руководители тоже должны выходить из зоны комфорта и показывать свою готовность работать для народа. Для этого всегда необходима профессиональная подготовка.

Я считаю, что сильные руководители не боятся критических и прямых вопросов. Они готовы отвечать за свои обещания. А пресс-секретарь — это ключ к их успеху. Если спикер не приходит на интервью, проблема не в руководителе, а в пресс-секретаре, который не смог его убедить.

Благодарю Казахстанский институт общественного развития за организацию!