КИСИ inform

🌷Қазақстанның стратегиялық зерттеулер институты барша нәзік жанды аруларды 8 наурыз – Халықаралық әйелдер күнімен шын жүректен құттықтайды!

Бұл тамаша көктем мерекесі қоғамдағы әйелдің маңызды рөлін айшықтап, алғыс пен құрмет көрсетуге тамаша мүмкіндік береді.

💐 Әйел әрдайым өмірдің бастауы, шабыттың қайнар көзі, мейірім мен даналықтың символы болып келеді. Сіздер отбасы құндылықтарын сақтап, ұрпақ тәрбиелеумен қатар, кәсіби салада да биік жетістіктерге жетіп, қоғамның дамуына зор үлес қосудасыздар. Ең қиын сәттерде де әйел заты жылулық пен сенім ұялататын, айналасына ізгілік пен мейірім сыйлайтын тұлға бола біледі.

Осы шуақты мерекеде және әр күндеріңізде денсаулық, шаттық, шабыт пен шынайы махаббат серіктеріңіз болсын!

Жүректеріңіз сүйіспеншілік пен қамқорлыққа толып, өмірлеріңіз жарқын сәттерге бай болсын!
______________

🌷Казахстанский институт стратегических исследований сердечно поздравляет женскую половину человечества с замечательным праздником любви и нежности - 8 Марта!

Этот прекрасный весенний день напоминает о высокой роли женщины в современном обществе и дает хороший повод выразить признательность и внимание.

💐 Во все времена женщина была символом жизни, источником вдохновения, добра и мудрости. Вы не только воспитываете детей, храните семейные традиции, но и делаете успешную карьеру, добиваясь высоких результатов в различных сферах деятельности. Даже в самые тяжелые дни женщина становится опорой, вселяет веру и делает мир добрее.

Счастья, здоровья, вдохновения и любви вам в этот прекрасный день и всегда!

Пусть ваши сердца будут согреты любовью и вниманием!

Чувство родины для женщин связано, прежде всего, с местом рождения, детством, родными людьми и чувством солидарности и братства.

Этнические компоненты идентичности выражаются в следующих аспектах: сохранение языка (активное использование родного языка в повседневной коммуникации, и его передача следующим поколениям), принятие традиционных ценностей (признание и следование традиционным нормам и обычаям), сохранение культурных практик (поддержание традиционных стилей одежды, ритуалов и обычаев).

Исследование выявило у женщин-турчанок определенные особенности восприятия этнической истории. Хотя женщины хорошо знакомы с повседневными практиками и традициями своей культуры, их знания об этнической истории носят фрагментарный характер. Исторические события и процессы передаются в основном через устные предания и семейные истории, что приводит к формированию упрощенных и фрагментарных представлений о прошлом. Этническая идентичность женщин, проживающих в Шымкенте, имеет много общего с идентичностью женщин Туркестанской области. Однако у шымкентских женщин наблюдается более выраженный познавательный компонент, который влияет на формирование их этнической самосознательности. Этот аспект идентичности проявляется в их нарративах, где этническая история представляется как глубокое и многогранное знание. Шымкентские женщины детально описывают процесс размещения и интеграции своей этнической группы в новую культурную среду. Их рассказы обогащены множеством подробностей, касающихся традиций, обычаев и культурных особенностей, что свидетельствует о высоком уровне осознания своей культурной наследственности. Таким образом, этническая идентичность женщин Шымкента отличается особой познавательной составляющей, которая обогащает их самоидентификацию и способствует укреплению связи с историей их этноса.

У представительниц узбекской этнической группы этнические характеристики больше отражают культурную специфику, которая тесно переплетена с мусульманскими взглядами. Религиозные верования оказывают значительное влияние и на повседневную жизнь и принятие жизненно важных решений представительниц турецкой этнической группы.

👱🏻‍♀️ Исследование подчеркивает многоуровневый характер идентичности женщин, где этнические, культурные, религиозные и гражданские компоненты переплетаются, формируя уникальный образ «Я». Тем не менее, следует отметить, что в зависимости от типа населенного пункта их роли могут изменяться. Например, в городских населенных пунктах или крупных городах, хотя религиозная и этническая идентичности продолжают играть важную роль, приоритет все же отдается гражданской идентичности, поскольку городской образ жизни предоставляет женщинам больше возможностей для самореализации. Жизнь в урбанистической среде требует от женщин адаптации к новым условиям. Городская инфраструктура, образовательные учреждения и рабочие места создают благоприятные условия для получения знаний и профессионального роста. Женщины, активно участвующие в городской жизни, сталкиваются с различными культурами и взглядами, что позволяет им расширять свои горизонты и пересматривать свои традиционные представления.

В данном исследовании женщины были рассмотрены через призму их социальной идентификации, что позволило выявить разнообразие выполняемых ими ролей в обществе. Несмотря на это, исследование выявило, что одной из ключевых функций женщин остается воспитание детей, через которое они активно участвуют в формировании нового поколения. Это подчеркивает важность дальнейшего изучения их повседневной жизни и идентичности не только с помощью количественных показателей, но и с акцентом на качественные аспекты, которые раскрывают смысловые контексты их социальных, культурных и воспитательных ролей, а также их влияние на будущее общество.

🧩 Женщины на пересечении культур: мозаика идентичности

✍️ Жанар Накипбаева, главный эксперт
Отдела мониторинга общественного мнения КИСИ при Президенте РК

👩🏻🇰🇿 Женщины Казахстана играют существенную роль в социально-экономическом и политическом развитии страны. Составляя 51,2% от общей численности населения (по данным 2024 года), они активно участвуют в различных сферах общественной жизни, выполняя многообразные социальные роли, включая семейные (супруги, матери, невестки) и профессиональные (специалисты, руководители, политические деятели).

Если говорить на языке цифр, то роли супруги, матери и невестки выполняют более половины казахстанских женщин. 58,9% совершеннолетних женщин состоят в браке, 75,4% имеют от одного до десяти и более детей. 24% считаются многодетными ; 56,6% женщин активно участвуют в сфере профессионального образования (Диаграмма 1), а 47,9% вовлечены в различные сферы профессиональной деятельности, играя важную роль специалистов в различных отраслях экономики (Диаграмма 3) ; женщины выполняют важные роли управленцев и менеджеров среднего звена, составляя 68,7% от общего числа представителей этой категории (Диаграмма 2); женщины также демонстрируют успешность в роли предпринимателей. По состоянию на 1 января 2024 года доля женщин, возглавляющих МСП на предпринимательском рынке страны, составляет 48,1%.

Анализ представленных данных позволяет охарактеризовать казахстанских женщин как обладающих высоким уровнем автономии и личностной силы, при этом сохраняющих традиционные гендерные роли и уважение к национальным культурным ценностям. Они демонстрируют активное участие не только в демографическом развитии страны (с учетом того, что менее трети совершеннолетних женщин являются многодетными), но и вносят значимый вклад в социально-экономическую сферу.

Несмотря на значительную экономическую и социальную активность женщин, их фактическое положение в обществе не всегда отражает их вклад. Широкое обсуждение казахстанских женщин в контексте гендерного неравенства и насилия, в особенности бытового, выявляет разрыв между статистическими данными и реальной жизнью. Тем не менее, в настоящее время данные вопросы решаются на институциональном уровне. Роль женщин в политике, их права и вопросы гендерного равенства анализируются в научных публикациях, законах и исследованиях. В то же время, вопросы, связанные с их повседневной жизнью, жизненными ориентирами, в целом, с социальной идентичностью, остаются актуальными и открытыми для дальнейшего обсуждения.

Исследование «Женщины этнических сообществ как каналы воспроизводства и формирования гражданской и этнической идентичности (на примере Туркестанской области и г. Шымкент)» было направлено на изучение положения, повседневной жизни и идентичности женщин, проживающих в Туркестанской области и городе Шымкент.

В исследовании, основанном на качественном подходе, приняли участие 139 женщин старше 18 лет, представляющих различные этнические группы, такие как узбеки, турки, таджики, курды и корейцы, из Туркестанской области и города Шымкент. Казашки были включены в качестве контрольной группы. В представленном материале анализируется социальная идентичность женщин, представляющие узбекскую и турецкую этнические группы.

Исследование позволяет сделать вывод, что в структуре социальной идентичности женщин двух регионов доминируют три ключевых компонента: гражданский, этнический и религиозный.

Гражданские характеристики идентичности связаны с пониманием родины, социальной активностью и гражданской позицией.

👩🏻‍⚖️ Молодые женщины, вне зависимости от региона, проявляют активность в общественной жизни, принимая участие в жизни своих сообществ и демонстрируя выраженные цели и стремление к их достижению. Они вовлечены в работу АНК и Совета матерей, в избирательные процессы. Например, некоторые узбекские женщины активно задействованы в работе избирательных комиссий и представлены на выборах в качестве представителей политической партии «Аманат».

⬇️ Продолжение

Әйелдер үшін Отан сезімі, ең алдымен, туған жерімен, балалық шағымен, жақын адамдарымен, сондай-ақ ынтымақ пен бауырмалдық сезімімен байланысты.

Этникалық бірегейлік компоненттері келесі аспектілерде көрінеді: тілдің сақталуы (күнделікті қарым-қатынаста ана тілін белсенді пайдалану және оны келесі ұрпақтарға жеткізу), дәстүрлі құндылықтарды қабылдау (дәстүрлі нормалар мен әдет-ғұрыптарды мойындау және ұстану), мәдени тәжірибелердің сақталуы (дәстүрлі киім стильдері, рәсімдер мен әдет-ғұрыптарды қолдау).

Зерттеу барысында түрік әйелдерінің этникалық тарихты қабылдауында белгілі бір ерекшеліктер бар екені анықталды. Әйелдер өз мәдениетінің күнделікті тәжірибелері мен дәстүрлерін жақсы білсе де, олардың этникалық тарихы туралы білімдері фрагментарлық сипатқа ие. Тарихи оқиғалар мен үдерістер көбінесе ауызша әңгімелер мен отбасылық тарих арқылы жеткізіледі, бұл өткен шақ туралы қарапайым және фрагментарлы түсініктер қалыптастырады. Шымкентте тұратын әйелдердің этникалық бірегейлігі Түркістан облысындағы әйелдердің бірегейлігімен көп ортақ сипаттарға ие. Алайда, шымкенттік әйелдерде олардың этникалық санасының қалыптасуына әсер ететін танымдық компонент айқын көрінеді. Осы бірегейлік аспектісі олардың нарративтерінде көрініс табады, бұл әңгімелерде этникалық тарих терең және көп қырлы білім ретінде ұсынылады. Шымкенттік әйелдер өз этникалық тобының жаңа мәдени ортаға қоныс аудару және интеграциялану процесін егжей-тегжейлі сипаттайды. Олардың әңгімелері дәстүрлер, әдет-ғұрыптар және мәдени ерекшеліктерге қатысты көптеген егжей-тегжейлі деректермен байытылған, бұл олардың мәдени мұраларын жоғары деңгейде түсінетінін көрсетеді. Осылайша, Шымкент әйелдерінің этникалық бірегейлігі ерекше танымдық компонентімен ерекшеленеді, бұл олардың өзін-өзі бірегейлендіруін байытады және этностарының тарихымен байланысын нығайтады.

Өзбек этникалық тобының өкілдері арасында этникалық ерекшеліктер көбінесе мұсылмандық көзқарастармен тығыз байланысты мәдени спецификаны көрсетеді. Діни сенімдер түрік әйелдерінің де күнделікті өміріне және маңызды өмірлік шешімдер қабылдауына айтарлықтай әсер етеді.

👱🏻‍♀️ Зерттеу әйелдердің бірегейлігінің көпқабатты сипатын ерекше атап көрсетеді, онда этникалық, мәдени, діни және азаматтық компоненттер өзара байланысып, ерекше «Мен» бейнесін қалыптастыруда. Дегенмен, олардың рөлдері әйелдердің тұрғылықты жеріне байланысты өзгеруі мүмкін екендігі де ескерілуі керек. Мысалы, қалалық елді мекендерде немесе ірі қалаларда діни және этникалық идентификация маңызды рөл атқаруын жалғастырғанымен, басымдық көбінесе азаматтық бірегейлікке беріледі, өйткені қала өмірі әйелдерге өзін-өзі дамыту үшін көп мүмкіндіктер ұсынады. Қалалық орта әйелдерден жаңа жағдайларға бейімделуді талап етеді. Қалалық инфрақұрылым, білім беру мекемелері және жұмыс орындары білім алуға және кәсіби өсуге қолайлы жағдай жасайды. Қала өміріне белсенді қатысатын әйелдер әртүрлі мәдениеттер және көзқарастармен бетпе-бет келеді, бұл оларға өз шекараларын кеңейтуіне және дәстүрлі түсініктерін қайта қарауына мүмкіндік береді.

Зерттеуде әйелдер олардың әлеуметтік бірегейлігі арқылы қарастырылып, олардың қоғамдағы атқаратын рөлдерінің әралуандылығы анықталды. Соған қарамастан, зерттеу нәтижесі әйелдердің негізгі қызметтерінің бірі балаларды тәрбиелеу екенін көрсетті, сол арқылы олар жаңа ұрпақты қалыптастыруға белсенді қатысады. Сондықтан, бұл зерттеу олардың күнделікті өмірі мен бірегейлігін тек сандық көрсеткіштер арқылы ғана емес, сонымен қатар олардың әлеуметтік, мәдени және тәрбиелік рөлдерінің мағыналық контекстін ашатын сапалық аспектілерге де баса назар аудару қажеттілігін көрсетеді.

🧩 Мәдениеттер тоғысындағы әйелдер: бірегейлік мозаикасы

✍️ Жанар Нақыпбаева, ҚР Президенті жанындағы ҚСЗИ Қоғамдық пікірді зерттеу бөлімінің бас сарапшысы

👩🏻🇰🇿 Қазақстан әйелдері елдің әлеуметтік-экономикалық және саяси дамуында маңызды рөл атқарады. Олар жалпы халық санының 51,2%-ын (2024 жылғы мәліметтер бойынша) құрай отырып, қоғамдық өмірдің әртүрлі салаларына белсенді қатысады және көптеген әлеуметтік рөлдерді, оның ішінде отбасылық (жұбай, ана, келін) және кәсіби (маман, басшы, саяси қызметкер) рөлдерді атқарады.

Егер сандар арқылы айтатын болсақ: қазақстандық әйелдердің жартысынан көбі жұбай, ана және келін рөлдерін атқарады. Мысалы, кәмелетке толған әйелдердің 58,9%-ы некеде тұрады, 75,4%-ы бір мен он және одан да көп балаға дейін тәрбиелеп отыр. Олардың 24%-ы көпбалалы болып есептеледі ; әйелдердің 56,6%-ы кәсіби білім беру саласына белсенді түрде қатысады (1-диаграмма) , ал 47,9%-ы кәсіби қызметтің әртүрлі салаларына тартылып, экономиканың санқилы алаңдарында маман ретінде маңызды рөл ойнайды (3-диаграмма); әйелдер басқарушы және орта деңгейдегі менеджерлер ретінде маңызды рөл атқарады, олар бұл санаттағы адамдардың жалпы санының 68,7%-ын құрайды (2-диаграмма); әйелдер кәсіпкерлер рөлінде де жетістіктерге жетуде. 2024 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша елдегі кәсіпкерлік нарығында әйелдердің ШОБ жетекшілігіндегі үлесі 48,1%-ды құрайды.

Ұсынылған деректер қазақстандық әйелдерді дәстүрлі гендерлік рөлдерді сақтаумен қатар ұлттық мәдени құндылықтарға құрмет көрсететін, жоғары деңгейдегі автономия мен дербес күшке ие тұлға деп сипаттауға мүмкіндік береді. Олар тек елдің демографиялық дамуына белсенді қатысып қана қоймайды (кәмелетке толған әйелдердің үштен біріне жуығы көпбалалы екенін ескерсек), сонымен қатар әлеуметтік-экономикалық салаға да елеулі үлес қосады.

Дегенмен, әйелдердің елдегі елеулі экономикалық және әлеуметтік белсенділігіне қарамастан, олардың қоғамға қосқан үлесі мен нақты жағдайы арасындағы қарым-қатынас тепе-тең емес. Қазіргі таңдағы гендерлік теңсіздік пен зорлық-зомбылық, әсіресе тұрмыстық зорлық-зомбылық тұрғысындағы қазақстандық әйелдерге қатысты кең талқылаулар статистикалық деректер мен шынайы өмір арасындағы алшақтықты көрсетеді. Десе де, қазіргі уақытта бұл мәселелер институционалдық деңгейде шешімін табуда. Әйелдердің саясаттағы рөлі, олардың құқықтары мен гендерлік теңдік мәселелері ғылыми жарияланымдарда, заңдарда және зерттеулерде талдануда. Алайда, олардың күнделікті өміріне, өмірлік бағдарларына, жалпы алғанда, әлеуметтік бірегейлігіне қатысты мәселелер өзектілігін сақтай отырып, әрі қарай талқылауға ашық қалуда.

«Этностық қоғамдастықтардағы әйелдер азаматтық және этникалық бірегейліктің өндіру мен қалыптасуының каналы ретінде (Түркістан облысы мен Шымкент қаласының мысалында)» атты зерттеу Түркістан облысы мен Шымкент қаласында тұратын әйелдердің жағдайын, күнделікті өмірі мен бірегейлігін зерттеуге бағытталды.

Зерттеуге Түркістан облысы мен Шымкент қаласында тұратын, өзбектер, түріктер, тәжік, күрд және корей секілді әртүрлі этникалық топтарының мүшесі болып табылатын 18 жастан асқан 139 әйел қатысты. Бақылау тобы ретінде қазақ әйелдері таңдалды. Осы ұсынылып отырған материалда өзбек және түрік этникалық топтарының өкілдері болып табылатын әйелдердің әлеуметтік бірегейлігі талданды.

Зерттеу нәтижелері бойынша екі аймақтағы әйелдердің әлеуметтік бірегейлік құрылымында үш негізгі компонент басым екені анықталды, олар - азаматтық, этникалық және діни.

Бірегейліктің азаматтық сипаттағы қасиеттері отан туралы түсініктер, әлеуметтік белсенділік және азаматтық ұстаныммен байланысты.

👩🏻‍⚖️ Бұл мағынада жас әйелдер, тұратын аймақтарына қарамастан, өз қауымдастықтарының өміріне белсене қатысып, мақсаттары мен оларды жүзеге асыруға деген ұмтылысын айқын көрсетеді. Олар ҚХА мен Аналар кеңесінің жұмысына, сайлау процестеріне қатысады. Мысалы, кейбір өзбек әйелдері сайлау комиссияларының жұмысына белсене қатысып, «Аманат» саяси партиясының өкілі ретінде сайлауға түсуде.

⬇️ Жалғасы

Данные показывают, что 4270 респондентов(из 8000) изменили свой уровень образованияотносительно образования матери. При этом у 2556 респондентов эти изменения быливосходящими, то есть 59,9% респондентовулучшили свой уровень образованияотносительно матери. При этом если исключитьиз анализа респондентов до 21 года (в этомвозрасте большинство заканчивают бакалавриат в вузе), то доля вырастет до 61,9%.

Имеет место и положительная связь между ростом уровня образования (относительнородителей) и переменными, указывающими наматериальное (финансовое) благополучие. Иначе говоря, респонденты с образованными родителями несколько благополучнее тех, чьи родители не имеют высшее образование (см.инфографику).
 
В чем важность образования матери, с каких пор проявляет себя данный фактор и каким образом? Ответы на эти вопросы наряду с другими науками дают и социологические исследования.

Исследования о влиянии образовательного уровня матери на социальный и образовательный статусы ребенка в основном предприняты в развитых странах, где эмпирически показана роль образовательного уровня родителей в расширении возможностей мобильности детей. Крупные сопоставительные исследования (Ху&Цянь) дают представления о глобальных закономерностях межпоколенческойобразовательной мобильности. Самая главная идея здесь в том, что по мере расширения доступности образования в той или иной стране связь между образованием отца и образовательным статусом ребенка ослабевает, а влияние матери на образование ребенка, наоборот, усиливается. То есть если изначально исследования фиксировали сильное влияние образования отца на образованность детей, то со временем, по мере модернизации стран, стал формироваться иной тренд. Так, еслив родительской паре образована только мать, то она оказывает позитивное влияние на статус ребенка, а влияние высокого уровня образованности отца на детей, особенно дочерей, сегодня становится слабее. Социологи особенно указывают на позитивное влияние матери на образовательные статусы детей какиндикатора успешного функционированиямногих социальных институтов, и особенно институтов образования.

В чем проявляет себя рост материнского образования? Это проявляется во влиянии на развитие ребенка, такие дети больше читают, любознательны, с критическим мышлением, образованные матери чаще прививают детям здоровые привычки, наконец дети образованных матерей обладают эмоциональным интеллектом,их дети более адаптабельны. Но дело не ограничивается лишь передачей когнитивных и прочих способностей, трансляция ценностей, знаний и устремлений в большей степени позволяют повысить как образовательные статусы детей, так и их достижения в будущем.

В целом по миру и особенно в развитых европейских странах образовательные статусы женщин становятся все более тесно связанными с образовательными статусами матерей, что и демонстрирует вклад образовательного статуса матери в межпоколенческую мобильность. Ожидаемо повышается и возраст рождения первого ребенка у образованных женщин.

⤵️Продолжение