Камал Мәмбетов
Ҳүждан
Роман
- Шофёр деген айдың аяғында айлық алып турыўы керек, иним, - деди ол.
Шынында да, мен мен көп пулға дуўшакер болғаным ушын албырап, айлық алыўды да умытып кеткен екенмен. Ведомостқа қарасам үш жерде мениң фамилиям бар. Бириншиси - айлық, екиншиси - командировка, үшиншиси - сыйлық екен. Жәми жыйналғанда бес жүз жигирма сом. Бул ақшаның өзи де маған бийкарға берилип атырғандай қалтырап турып, зордан қол қойып, қалтама салдым.
Үйге келгеннен кейин де дым уйқым келмеди. Соңынан билдим, пулы көп адам ҳеш уйықлай алмайды екен.
Солайынша жумысым әбден жүрисип кетти. Шымкентке қатнағанның өзинен он мыңдай пайда көрдим. Ол жердиң суўынан пайда түспеди ме, бир күнлери адамлар Мың булаққа барғанды тоқтатты. Енди маршрутым пүткиллей өзгерип Қараўымбеттиң дузына қатнай басладым. Оның да пайдасы өз алдына екен. Соның арасында мийзан түсип, суў суўып қалды да бул маршрутымыз да тоқтап қалды.
- Енди автобустың саған кереги жоқ, - деди бир күни директор. - Аўыр жүк тасыйтуғын алты тонналық таза машина келди. Соны қабыл ет.
Маған салса автобусымнан сирә айырылғым келмес еди. Ярым жылдың ишинде Қарун байға айландырған берекетли машинадан қалай қол үзиўим мүмкин.
- Берекетли автобусымыз турғанда жүк машинасын не қыламыз? - деп көзим жәўтеңлеп директорға қарадым.
- Соңынан билесең...
Соңынан билгеним сол, бес тонналық машинаға қаўын тийеп, Шевченко қаласына апарып сатады екенбиз. Барыў ҳәм келиўим ушын еки мыңнан артық пул төлейди. Буны директор менен бөлистик. Бирақ нәтийжеси шеп болмады.
Ақыры, арадан еки жыл өтпей атырып-ақ Нөкистен сегиз бөлмели жай салып, аўылдан анам менен қарындасымды көширип алып келдим. Минезим де бирден өзгерип кетти. Директорымыз бенен бухгалтеримизден басқа адамды менсинбейтуғын бәлеге ушырадым. Меншигиме "Волга" машинасын сатып алдым. Үйлендим. Қәдирдан болып қалған директорымызды мурындық ата етип сайладым.
- Сен мениң ҳақыйқый "баламсаң" деди ол.
- Сиз мениң әжайып "атамсыз" дедим мен.
Дәслеп баслық меннен пайдаланған болса, соңынан мен оннан да көбирек пайдаландым. Бара-бара жаңадан келген машиналарды да өзим бөлистире басладым. Дүнья деген тап бәҳәрги тасқын суў сыяқлы есигиме жапырылып кире баслады. Үйимниң алдындағы тротуарға шекем гилем төседим.
Бул жағдайды көрген адамлар бирден ҳайран бола баслады. Өзи болса бир әпиўайы шофёр. Соншама дүньяны қаяқтан алады екен? Қулласы, ҳәммесине айтатуғыным тек бир аўыз ғана сөз:
- Мийўесин жең де, бағын сорамаң. Қулласы, қайда жүрсем де жас үлкенимниң қасынан қалмадым. Курортқа барса да, командировкаға барса да, қапталында чемодан көтерип жүретуғын мен едим. Пулдың күши өз атасын танытты. ЗИЛ лер заводтан шығыўы менен-ақ бизлерге зытқып, МАЗ лар бирден мол-молақай болып кетти де, ПАЗ лерди өз пайдамызға жумсадық. Планлар еки жүз процент орынланып, костюмымыздың жағасы орден, медальға толып кетти.
Усылайынша арадан он бес жылдай ўақыт өтти. Бизиң мол-молақай дүнья табыўымыздың төркини де журтқа мәлим болып, елимиз бойлап қайта қурыў самаллары есе баслады. Жас үлкеним қатты албырап қалды. Бурынғыдай белшеринен батырып мийман күтиў жоқ. Жоқарыдан адам келсе еплеп "Нөкис" мийманханасына жайғастырып, тийип-қашып ресторанда аўқатландырып қайтарып жүрдик. Өз мийманханамыз болса бала бақша болып кетти. Жас үлкенниң жәрдемшиси деген әмел бирден жоқ етилди де автобазаға келген таза машиналардың биреўин минип, рейске шығып кеттим. Бир күни жас үлкеним мени үйине шақырды. Бир қозының гөшин емин-еркин жеп отырып, екеўмиз өзи қайттыға арақ иштик.
- Аўҳалым жүдә жақсы емес, - деди ол өзинен өзи ыңыранып. - Тигистиң алды бети сөтилсе, кейни қай жаққа барар еди. Таянғандай тирегим де қалмады.
- Тирек қалмағанда не? Аяқ-қол саў. Ҳәзирги тоқшылық заманда аштан өлип атырған адам бар ма?
- Сен мәселениң басқа жағын айтып кеттиң. Мен енди қайтадан туўылғанымда жүдә басқаша адам болар едим, деген екен биреў. Бизлерде тубалаў дәўиринен жүдә жаман дақ қалған.
- Ол қандай дақ?
- Билип турып билмегенге салма, - деди ол. - Мениң сеннен артық достым да, перзентим де жоқ.
(Даўамы бар)
Канал: t.me/BaxitliSaribaev
09. 11
Ҳүждан
Роман
- Шофёр деген айдың аяғында айлық алып турыўы керек, иним, - деди ол.
Шынында да, мен мен көп пулға дуўшакер болғаным ушын албырап, айлық алыўды да умытып кеткен екенмен. Ведомостқа қарасам үш жерде мениң фамилиям бар. Бириншиси - айлық, екиншиси - командировка, үшиншиси - сыйлық екен. Жәми жыйналғанда бес жүз жигирма сом. Бул ақшаның өзи де маған бийкарға берилип атырғандай қалтырап турып, зордан қол қойып, қалтама салдым.
Үйге келгеннен кейин де дым уйқым келмеди. Соңынан билдим, пулы көп адам ҳеш уйықлай алмайды екен.
Солайынша жумысым әбден жүрисип кетти. Шымкентке қатнағанның өзинен он мыңдай пайда көрдим. Ол жердиң суўынан пайда түспеди ме, бир күнлери адамлар Мың булаққа барғанды тоқтатты. Енди маршрутым пүткиллей өзгерип Қараўымбеттиң дузына қатнай басладым. Оның да пайдасы өз алдына екен. Соның арасында мийзан түсип, суў суўып қалды да бул маршрутымыз да тоқтап қалды.
- Енди автобустың саған кереги жоқ, - деди бир күни директор. - Аўыр жүк тасыйтуғын алты тонналық таза машина келди. Соны қабыл ет.
Маған салса автобусымнан сирә айырылғым келмес еди. Ярым жылдың ишинде Қарун байға айландырған берекетли машинадан қалай қол үзиўим мүмкин.
- Берекетли автобусымыз турғанда жүк машинасын не қыламыз? - деп көзим жәўтеңлеп директорға қарадым.
- Соңынан билесең...
Соңынан билгеним сол, бес тонналық машинаға қаўын тийеп, Шевченко қаласына апарып сатады екенбиз. Барыў ҳәм келиўим ушын еки мыңнан артық пул төлейди. Буны директор менен бөлистик. Бирақ нәтийжеси шеп болмады.
Ақыры, арадан еки жыл өтпей атырып-ақ Нөкистен сегиз бөлмели жай салып, аўылдан анам менен қарындасымды көширип алып келдим. Минезим де бирден өзгерип кетти. Директорымыз бенен бухгалтеримизден басқа адамды менсинбейтуғын бәлеге ушырадым. Меншигиме "Волга" машинасын сатып алдым. Үйлендим. Қәдирдан болып қалған директорымызды мурындық ата етип сайладым.
- Сен мениң ҳақыйқый "баламсаң" деди ол.
- Сиз мениң әжайып "атамсыз" дедим мен.
Дәслеп баслық меннен пайдаланған болса, соңынан мен оннан да көбирек пайдаландым. Бара-бара жаңадан келген машиналарды да өзим бөлистире басладым. Дүнья деген тап бәҳәрги тасқын суў сыяқлы есигиме жапырылып кире баслады. Үйимниң алдындағы тротуарға шекем гилем төседим.
Бул жағдайды көрген адамлар бирден ҳайран бола баслады. Өзи болса бир әпиўайы шофёр. Соншама дүньяны қаяқтан алады екен? Қулласы, ҳәммесине айтатуғыным тек бир аўыз ғана сөз:
- Мийўесин жең де, бағын сорамаң. Қулласы, қайда жүрсем де жас үлкенимниң қасынан қалмадым. Курортқа барса да, командировкаға барса да, қапталында чемодан көтерип жүретуғын мен едим. Пулдың күши өз атасын танытты. ЗИЛ лер заводтан шығыўы менен-ақ бизлерге зытқып, МАЗ лар бирден мол-молақай болып кетти де, ПАЗ лерди өз пайдамызға жумсадық. Планлар еки жүз процент орынланып, костюмымыздың жағасы орден, медальға толып кетти.
Усылайынша арадан он бес жылдай ўақыт өтти. Бизиң мол-молақай дүнья табыўымыздың төркини де журтқа мәлим болып, елимиз бойлап қайта қурыў самаллары есе баслады. Жас үлкеним қатты албырап қалды. Бурынғыдай белшеринен батырып мийман күтиў жоқ. Жоқарыдан адам келсе еплеп "Нөкис" мийманханасына жайғастырып, тийип-қашып ресторанда аўқатландырып қайтарып жүрдик. Өз мийманханамыз болса бала бақша болып кетти. Жас үлкенниң жәрдемшиси деген әмел бирден жоқ етилди де автобазаға келген таза машиналардың биреўин минип, рейске шығып кеттим. Бир күни жас үлкеним мени үйине шақырды. Бир қозының гөшин емин-еркин жеп отырып, екеўмиз өзи қайттыға арақ иштик.
- Аўҳалым жүдә жақсы емес, - деди ол өзинен өзи ыңыранып. - Тигистиң алды бети сөтилсе, кейни қай жаққа барар еди. Таянғандай тирегим де қалмады.
- Тирек қалмағанда не? Аяқ-қол саў. Ҳәзирги тоқшылық заманда аштан өлип атырған адам бар ма?
- Сен мәселениң басқа жағын айтып кеттиң. Мен енди қайтадан туўылғанымда жүдә басқаша адам болар едим, деген екен биреў. Бизлерде тубалаў дәўиринен жүдә жаман дақ қалған.
- Ол қандай дақ?
- Билип турып билмегенге салма, - деди ол. - Мениң сеннен артық достым да, перзентим де жоқ.
(Даўамы бар)
Канал: t.me/BaxitliSaribaev
09. 11