Камал Мәмбетов
Ҳүждан
Роман
Егер биз өзимизди ашық теңизде жүзип баратырған бир корабль деп есапласақ бағдарымыз дүзиў еди. Бирақ кемени басқаратуғын капитанлардың саны көп болып кетти де, олар өзлериниң қәлеген жоллары бойынша ғана айдады. Барлық корабльлердиң бағдарын бирден бақлап турғандай билгир адмиралымыз болған жоқ.
Бул кемелерде матрос сыпатында ҳәммемиз де қатнастық. Бундай айналмалы жоллардың қәўипли екенлигин де сездик. Сонда неге өз пикиримизди батыл түрде айта алмадық.
Асан шынында да ҳақ сөзди айтқан еди. Қасым оның бурынғы сөзлерине қарап та ҳақ нийетли бир жигит екенлигин сезген.
- Кемемиздиң өз жолынан шығып баратырғанлығы ҳаққында батыл сөз айтқан адамлар көп болды, - деди Қасым. - Бирақ та бундай сөзлерди тыңлағандай қулақ болмады. "Өз кадрларымызға исенемиз" деген уранның басым болып кеткенлиги сонша, әдалат излеп жоқарыға жазылған ҳәрқандай хат қылмыс ислеп атырған адамлардың қолларына келип түсти. Олар бундай хатларға әдалатлы түрде қараған жоқ. Бәлки "өз дүзиминиң душпанлары, шарбаялар" сыпатында қарады. Солай етип, булар да натуўры пикирдеги басшылардың буйрықларына бойсыныўға мәжбүр болған еди.
20
Арадан бир күн өткеннен кейин Дүйсенбай менен Жумабайға үйлерине қайтыўға руқсат берилди. Олар кетти. Ал, алтыншы палатаның иши болса еки қызын теңнен турмысқа шығарып жиберген үйдей кеўилсиз болып қалды.
Соның арасынша палатаға Төремурат кирип келди. Қасында тор қалта көтерип алған төрт-бес жигити бар.
- Қалай? Достың, жағдайларың жақсы ма? - деп жалбырақлап атыр.
- Жақсыман. Өзлериңиз қалайсызлар? Кафедрада адам қалды ма? Ҳәммеңиз келипсизлер ғой.
- Жасы үлкенниң жағдайынан хабар алайық, - деп жигитлер бир бас қосып еди.
- Жақсы болған екен.
Қулласы, булар ярым саат даўамында университет жаңалықлары ҳаққында сөйлести. Қасым өз кәсиплеслерин дәрўазадан шығарып салып, палатаға қайтып келгенде Төребайдан басқа ҳешким жоқ еди.
- Кеширерсиз, достым, жасымыз қатар болғаннан кейин, мен сизге бул сораўды бериўге мәжбүр болып турман. Кеселханаға түскениңизге сонша ўақыт болыўыңызға қарамастан неге сизди бир адам излеп келмей атыр? Яки усы жасыңызға шекем
Төребай узақ ўақыт ойланып қалды.
- Үйлендим. Бирақ көбирек жолдан адасқан адамман.
Мен судланған адамман.
... Ол ўақытлары ғыршылдаған жас жигит едим. Ташкент қурылыс техникумын жаңа ғана питкерген ўақытларым еди. Еплеп аўылға барып прораб болып орналассам семьямды бир жөнкилли етип аларман деген ойым бар.
Яқ, дәслеп әңгимениң басынан басламасам болмайтуғын усаған. Мен анаў Қамсарықтағы Қыдырбай деген шопанның қой аўзынан шөп алмайтуғын жалғыз баласы едим. Әкемиз Қыдырбай шопан елли алты жасына шекем перзент көре алмаған. Ҳаялын таслап басқа биреўге үйлениўди де ойлап көрген адам емес. Қулласы, өзи елли алты жасына келгенде ҳаялы тосаттан қазаланған. Соңынан анамыз Нағыймаға үйленген екен. Соннан әжағам Алпысбай менен мен туўылған екенбиз. Алпысбай әжағам армиядан келген жылы мотоцикл айдап киятырып аварияға ушырап қайтыс болды.
Әжағамның қалыңлығы да бар еди. Ағам менен бирге ислейтуғын Жумабай деген шопанның қызы Сәлийма. Өзи мениң менен түйдей жас. Бир класста оқыйтуғын оғада әдепли қыз еди. Әжағам сол қызды унатып, ағам Жумабай аға менен қуда түсиўдиң әнжамына кирисе баслады. Бирақ әжел деген өзи айтып келмейди екен. Соңы усындай болып қалды. Тойдың басланыўына төрт күн қалғанда әжағам қайтыс болды. Әжағамның ас-абатын берип, арадан бир жыл өткеннен кейин ағам мени алдына шақырып алып тәселле бере баслады.
- Адам баласы өмирде не болатуғынлығын алдын болжап билмейди. Алпысбайжанды үйлендирмекши едим, изи усылай болды. Сен де енди жас емессең, балам, оныншы классты питкердиң. Ал, мен болсам жетпистен асып кеттим. Келин жумсап ақлықлы болғым келеди, деди.
- Мен еле бул жағын ойлап көргеним жоқ еди, - дедим мыңғырлап.
- Не ойлап көрери бар. Жақсыны жатқа жиберип болмайды. Сәлийма жақсы қыз. Анасы Арыўхан, шопанның келиншеги болғаны менен пүткил Кенегеске белгили нашар еди. Келип турған дәўлетти қайтарма, балам.
- Сәлийма жақсы қыз-дә, бирақ Алпысбай ағамның ҳүрейи ушын оған сөз айта алмайман.
(Даўамы бар)
Канал: t.me/BaxitliSaribaev
19. 11
Ҳүждан
Роман
Егер биз өзимизди ашық теңизде жүзип баратырған бир корабль деп есапласақ бағдарымыз дүзиў еди. Бирақ кемени басқаратуғын капитанлардың саны көп болып кетти де, олар өзлериниң қәлеген жоллары бойынша ғана айдады. Барлық корабльлердиң бағдарын бирден бақлап турғандай билгир адмиралымыз болған жоқ.
Бул кемелерде матрос сыпатында ҳәммемиз де қатнастық. Бундай айналмалы жоллардың қәўипли екенлигин де сездик. Сонда неге өз пикиримизди батыл түрде айта алмадық.
Асан шынында да ҳақ сөзди айтқан еди. Қасым оның бурынғы сөзлерине қарап та ҳақ нийетли бир жигит екенлигин сезген.
- Кемемиздиң өз жолынан шығып баратырғанлығы ҳаққында батыл сөз айтқан адамлар көп болды, - деди Қасым. - Бирақ та бундай сөзлерди тыңлағандай қулақ болмады. "Өз кадрларымызға исенемиз" деген уранның басым болып кеткенлиги сонша, әдалат излеп жоқарыға жазылған ҳәрқандай хат қылмыс ислеп атырған адамлардың қолларына келип түсти. Олар бундай хатларға әдалатлы түрде қараған жоқ. Бәлки "өз дүзиминиң душпанлары, шарбаялар" сыпатында қарады. Солай етип, булар да натуўры пикирдеги басшылардың буйрықларына бойсыныўға мәжбүр болған еди.
20
Арадан бир күн өткеннен кейин Дүйсенбай менен Жумабайға үйлерине қайтыўға руқсат берилди. Олар кетти. Ал, алтыншы палатаның иши болса еки қызын теңнен турмысқа шығарып жиберген үйдей кеўилсиз болып қалды.
Соның арасынша палатаға Төремурат кирип келди. Қасында тор қалта көтерип алған төрт-бес жигити бар.
- Қалай? Достың, жағдайларың жақсы ма? - деп жалбырақлап атыр.
- Жақсыман. Өзлериңиз қалайсызлар? Кафедрада адам қалды ма? Ҳәммеңиз келипсизлер ғой.
- Жасы үлкенниң жағдайынан хабар алайық, - деп жигитлер бир бас қосып еди.
- Жақсы болған екен.
Қулласы, булар ярым саат даўамында университет жаңалықлары ҳаққында сөйлести. Қасым өз кәсиплеслерин дәрўазадан шығарып салып, палатаға қайтып келгенде Төребайдан басқа ҳешким жоқ еди.
- Кеширерсиз, достым, жасымыз қатар болғаннан кейин, мен сизге бул сораўды бериўге мәжбүр болып турман. Кеселханаға түскениңизге сонша ўақыт болыўыңызға қарамастан неге сизди бир адам излеп келмей атыр? Яки усы жасыңызға шекем
Төребай узақ ўақыт ойланып қалды.
- Үйлендим. Бирақ көбирек жолдан адасқан адамман.
Мен судланған адамман.
... Ол ўақытлары ғыршылдаған жас жигит едим. Ташкент қурылыс техникумын жаңа ғана питкерген ўақытларым еди. Еплеп аўылға барып прораб болып орналассам семьямды бир жөнкилли етип аларман деген ойым бар.
Яқ, дәслеп әңгимениң басынан басламасам болмайтуғын усаған. Мен анаў Қамсарықтағы Қыдырбай деген шопанның қой аўзынан шөп алмайтуғын жалғыз баласы едим. Әкемиз Қыдырбай шопан елли алты жасына шекем перзент көре алмаған. Ҳаялын таслап басқа биреўге үйлениўди де ойлап көрген адам емес. Қулласы, өзи елли алты жасына келгенде ҳаялы тосаттан қазаланған. Соңынан анамыз Нағыймаға үйленген екен. Соннан әжағам Алпысбай менен мен туўылған екенбиз. Алпысбай әжағам армиядан келген жылы мотоцикл айдап киятырып аварияға ушырап қайтыс болды.
Әжағамның қалыңлығы да бар еди. Ағам менен бирге ислейтуғын Жумабай деген шопанның қызы Сәлийма. Өзи мениң менен түйдей жас. Бир класста оқыйтуғын оғада әдепли қыз еди. Әжағам сол қызды унатып, ағам Жумабай аға менен қуда түсиўдиң әнжамына кирисе баслады. Бирақ әжел деген өзи айтып келмейди екен. Соңы усындай болып қалды. Тойдың басланыўына төрт күн қалғанда әжағам қайтыс болды. Әжағамның ас-абатын берип, арадан бир жыл өткеннен кейин ағам мени алдына шақырып алып тәселле бере баслады.
- Адам баласы өмирде не болатуғынлығын алдын болжап билмейди. Алпысбайжанды үйлендирмекши едим, изи усылай болды. Сен де енди жас емессең, балам, оныншы классты питкердиң. Ал, мен болсам жетпистен асып кеттим. Келин жумсап ақлықлы болғым келеди, деди.
- Мен еле бул жағын ойлап көргеним жоқ еди, - дедим мыңғырлап.
- Не ойлап көрери бар. Жақсыны жатқа жиберип болмайды. Сәлийма жақсы қыз. Анасы Арыўхан, шопанның келиншеги болғаны менен пүткил Кенегеске белгили нашар еди. Келип турған дәўлетти қайтарма, балам.
- Сәлийма жақсы қыз-дә, бирақ Алпысбай ағамның ҳүрейи ушын оған сөз айта алмайман.
(Даўамы бар)
Канал: t.me/BaxitliSaribaev
19. 11