ҚОСТАНАЙ СОТТАРЫ

Сот әкімшілігі 2025 жылдың 1-тоқсанындағы жұмыс қорытындысын шығарды

◾️ Сот әкімшілігі мен оның аумақтық департаменттері басшылығының ББК арқылы қатысуымен өткен кеңесте биылғы жылдың бірінші тоқсанындағы жұмыс қорытындысы шығарылды.

◾️ Сот әкімшілігінің Алматы қаласы, Алматы, Ақмола, Түркістан, Қарағанды, Жетісу, Ұлытау және Ақтөбе облыстары бойынша департаменттерінің басшылары сот ғимараттарын салу бойынша жоспарланған инвестициялық жобаларды іске асыру барысы туралы, сондай-ақ сот инфрақұрылымын және соттардың жұмысын ұйымдастыруды жақсарту шаралары туралы есеп берді.

◾️ Сот әкімшілігі жыл басынан бері Ақтөбе облысының Хромтау және Қарғалы аудандық соттарының ғимараттарын жөндеу жұмыстарын аяқтап, Шалқар аудандық сотының ғимаратына күрделі жөндеу жұмыстарын бастады.

◾️ Алматы облысының облыстық, қылмыстық және мамандандырылған соттарының, Түркістан облысының Түлкібас және Төлеби аудандық соттарының, сондай-ақ Тараз қаласының N2 сотының сот ғимараттарын салуға жобалық-сметалық құжаттама мемлекеттік сараптамаға жіберілді.

◾️ Атырау облысы бойынша Атырау қаласының No2 сотының құрылысы (кеңейтілу) жобасы, сондай-ақ Ақтөбе облысының Байғанин, Ырғыз және Темір аудандық соттарының жобалары дайын және қаржыландырылуы күтілуде. Биылғы мамыр айының соңына дейін Ақтөбе облысының облыстық сотының, Павлодар облысының Ертіс және Шарбақты аудандық соттарының жобалық-сметалық құжаттарын түзетуді аяқтау жоспарлануда.

◾️ Мемлекеттік-жекеменшік әріптестік тетігі аясында Ақмола облысы бойынша департаменті облыстық соттың іргелес аумағындағы ауданы 280 м² екі қабатты ғимараттың құрылысын бастады.

◾️ Батыс Қазақстан облысында биылғы мамыр айында Бәйтерек аудандық соты ғимаратының құрылысын бастау жоспарлануда.

◾️ Сонымен қоса, Президенттің тапсырмасы аясында Құқықтық саясат тұжырымдамасы мен Судьялардың IX съезінің шешімдеріне сәйкес Қарағанды ​​және Ақтөбе облыстарында соттарды біріктіру бойынша дайындық жұмыстары жүргізілуде.

◾️ Кездесу соңында Н.Ахметзакиров: «Соттарды жаңғырту кезінде әрбір бюджеттік шешім ашық болуы керек, ал жобалар сапалы әрі дер кезінде жүзеге асырылуы тиіс» деп атап өтті. Ол аумақтық департамент басшыларын қаражаттың мақсатты жұмсалуын жеке бақылауға алып, сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл шараларын жүргізіп, қоғамның сенімін арттыру үшін тұрғындармен жедел кері байланыс орнатуға шақырды.

◾️ Так, с августа 2024 года робот подготовил проекты решений по более чем 85 тыс. делам при наличии бесспорных доказательств и согласии правонарушителей. Количество постановлений о запрете на выезд должников увеличилось на 76% (с 108 тыс. до 190 тыс.).

◾️ Планируется расширение роботизации на дела об административном аресте и управлении транспортом в состоянии опьянения, а также внедрение технологий прогноза для других категорий дел. Он также сообщил о проведении совместно с МЦИРАП масштабной миграции данных всех госорганов на новый Центр обработки данных для исключения перебоев в работе судебных IT-систем.

◾️ А.Мергалиев, завершая совещание, отметил в целом качество рассмотрения судами дел. Вместе с тем, особое внимание судейского корпуса обращено на тщательное изучение деталей дел и точное толкование норм закона, соблюдение рекомендаций ВС по применению альтернативных мер пресечения, рассмотрению ходатайств об УДО и ЗМН, а также недопустимость коррупции и нарушений норм судейской этики.

◾️ Председатель ВС напомнил руководству областных и приравненных к ним судов о поручении Президента не допускать «псевдозащиты» интересов государства при рассмотрении споров госорганов и предпринимателей, а также о необходимости продолжения выполнения поставленных задач, реализация которых позволит повысить эффективность правосудия.

Верховный Суд подвёл итоги за I квартал 2025 года
 
◾️ Председатель Верховного Суда Асламбек Мергалиев провёл совещание с судейским корпусом республики по итогам отправления правосудия за прошедший I квартал.

◾️ В работе совещания приняли участие председатели судебных коллегий ВС Нурсерик Шарипов, Назгуль Рахметуллина и Аслан Тукиев, а также руководитель Судебной администрации Наиль Ахметзакиров. Через ВКС к мероприятию подключились руководители областных и приравненных к ним судов.

◾️ Выступая, председатель уголовной коллегии ВС Н.Рахметуллина отметила, что в связи с поправками в закон (ст. 6 УК) удовлетворены 87% материалов (1 279), осуждённым снижены наказания, что способствует значительному высвобождению мест в учреждениях исполнения наказаний. За 3 месяца количество уголовных дел увеличилось на 8,5% (с 8 795 до 8 962).

◾️ В I квартале т.г. в апелляции исправлено 453 приговора (5,1%), тогда как в аналогичном периоде 2024 года было изменено и отменено 340 приговоров (4,3%). В кассации изменены и отменены акты апелляции в отношении 48 лиц (всего 81 судебный акт), 11 дел в отношении 22 лиц направлены на новое рассмотрение. Следственные суды стали реже санкционировать содержание под стражей — 65,8% против 87%.

◾️ Спикер акцентировала внимание судов на необходимость объективного рассмотрения жалоб участников процесса, принципиальную оценку доказательств на соответствие закону. Решение о виновности лица должно приниматься на основе достаточной совокупности доказательств, собранных с соблюдением всех требований закона.

◾️ Рекомендуется шире применять альтернативные лишению свободы меры пресечения и наказания — домашний арест с использованием электронных браслетов, общественные работы и штрафы. Также — строго соблюдать требования закона при применении УДО и замены неотбытой части наказания (ЗМН).

◾️ Председатель коллегии по гражданским делам ВС Н.Шарипов отметил рост количества исков на 40% (с 281 тыс. до 393 тыс.). Чаще всего это споры о признании банкротства, возмещении ущерба и договорным обязательствам. Рост обусловлен также судебными поручениями, представлениями судебных исполнителей и санкциями на привод должников.

◾️ Количество рассмотренных дел увеличилось на 19% (с 118,6 тыс. до 141,2 тыс.), в том числе с вынесением решений — на 15% (с 68,2 тыс. до 78,5 тыс.).

◾️ Апелляцией пересмотрено 8,4 тыс. против 8,2 тыс. дел, скорректировано 1 111 судебных решений (1,4%) против 1 081 (1,6%) в прошлом году. Грубых нарушений законности апелляцией выявлено 3 (в 2024 году — 5), кассацией — не выявлено. Верховный Суд отменил и изменил меньше актов — на треть (с 140 до 91). Отмечается улучшение качества правосудия.

◾️ Примирение сторон показывает эффективность: из свыше 62 тыс. медиабельных дел альтернативными способами разрешено 30,5 тыс. (в 2024 году — 28 тыс.).

◾️ Председатель судебной коллегии по административным делам ВС А.Тукиев сообщил о росте исков в I квартале 2025 года на 5% (до 7 833) по сравнению с аналогичным периодом 2024 года. 59% решений судов вынесены в пользу заявителей, без учёта споров с судебными исполнителями. Примирение и отзыв иска зафиксированы в 39% случаев (по 2 521 делу), что также составляет рост на 5%. Апелляцией скорректировано 11% судебных актов, кассацией — 13,6%. С 1 марта т.г. экстерриториальная подсудность применена по 59 делам.

◾️ Выступая о нетерпимости к нарушениям закона, спикер сообщил, что судами первой инстанции вынесено 393 частных определения, наложено 265 денежных взысканий. Он подчеркнул недопустимость необоснованных возвратов дел и необходимость подготовки качественных аналитических материалов для стабилизации практики применения административных процедур и вынесения актов.

◾️ Руководитель Судебной администрации Н.Ахметзакиров отметил ряд запланированных проектов по строительству и ремонту зданий судов.

◾️ По его словам, роботизация освободила судей от рутинной работы, ускорила выдачу судебных актов, перераспределила время судей на рассмотрение сложных дел и способствовала снижению количества необоснованных исков.

◾️ Оның айтуынша, роботтандыру судьяларды күнделікті жұмыстан босатып, сот актілерін беруді жеделдеткен, судьялардың уақытын күрделі істерді қарауға қайта бөлген және негізсіз талап қоюлар санының азаюына ықпал еткен.

◾️ Мәселен, 2024 жылғы тамыздан бастап робот даусыз дәлелдемелер және құқық бұзушылардың келісімі болған жағдайда 85 мыңнан астам іс бойынша шешім жобаларын дайындаған. Борышкерлерге елден шығуға тыйым салу туралы қаулылар саны 76%-ға артты (108 мыңнан 190 мыңға дейін).

◾️ Роботтандыруды әкімшілік қамау және көлік құралын мас күйде басқару істеріне, сондай-ақ басқа санаттағы істер бойынша болжам технологияларын енгізуге кеңейту жоспарлануда. Ол сондай-ақ ЦДИжАӨМ-мен бірлесіп, барлық мемлекеттік органдардың деректерін жаңа деректерді өңдеу орталығына ауқымды көшіру жұмыстары жүргізіліп жатқанын хабарлады. Бұл соттың IT-жүйелеріндегі үзілістерді болдырмауға бағытталған.

◾️ А.Мерғалиев кеңесті қорытындылай келе, жалпы соттардың істерді қарау сапасын атап өтті.Сонымен қатар, судьялар корпусының басты назары істердің мән-жайын мұқият зерделеуге және заң нормаларын нақты түсіндіруге, баламалы бұлтартпау шараларын қолдану, ШМБ және ЖЖА туралы өтінішхаттарды қарау жөніндегі Жоғарғы Соттың ұсынымдарын орындауға, сондай-ақ сыбайлас жемқорлық пен судьялық әдеп нормаларын бұзуға жол бермеуге бағытталуы тиіс екенін атап өтті.

◾️ Жоғарғы Сот Төрағасы облыстық және оларға теңестірілген соттардың басшыларына мемлекеттік органдар мен кәсіпкерлер арасындағы дауларды қарау кезінде мемлекеттің мүддесін «жалған қорғауға» жол бермеу туралы Президент тапсырмасын, сондай-ақ сот төрелігінің тиімділігін арттыруға бағытталған тапсырмаларды орындауды жалғастыру қажеттігін еске салды.

Жоғарғы Сот 2025 жылдың I тоқсанының қорытындысын шығарды
 
◾️ Жоғарғы Соттың Төрағасы Асламбек Мерғалиев өткен I тоқсандағы сот төрелігін жүзеге асыру қорытындылары бойынша республика судьялар корпусының қатысуымен кеңес өткізді.

◾️ Кеңес жұмысына Жоғарғы Соттың сот алқаларының төрағалары Нұрсерік Шәріпов, Назгүл Рахметуллина және Аслан Түкиев, сондай-ақ Сот әкімшілігінің басшысы Наиль Ахметзакиров қатысты. Облыстық және оларға теңестірілген соттардың басшылары іс-шараға БКБ арқылы қосылды. 

◾️ Қылмыстық істер жөніндегі сот алқасының төрағасы Н.Рахметуллина өз сөзінде заңнамаға енгізілген өзгерістерге (ҚК-нің 6-бабы) байланысты 87% материал (1 279) қанағаттандырылып, сотталғандардың жазалары жеңілдетілгенін, бұл түзеу мекемелеріндегі орындарды босатуға елеулі ықпал еткенін атап өтті. Үш ай ішінде қылмыстық істер саны 8,5%-ға артқан (8 795-тен 8 962-ге дейін). 

◾️ Ағымдағы жылдың I тоқсанында апелляцияда 453 үкім түзетілді (5,1%), ал 2024 жылдың осы кезеңінде - 340 үкім (4,3%) өзгертілген және күшін жойған. Кассацияда 48 адамға қатысты (барлығы 81 сот актісі) апелляциялық актілер өзгертіліп, күшін жойған, 11 іс 22 адамға қатысты қайта қарауға жіберілген. Тергеу соттары қамауға алуға санкция беруді сирек қолдана бастады — 65,8%, бұл өткен жылғы 87%-бен салыстырғанда аз. 

◾️ Баяндамашы соттардың процестік қатысушылардың шағымдарын объективті қарауға, дәлелдемелердің заңға сәйкестігіне принципті баға беруге назар аударуы қажет екенін атап өтті. Адамның кінәлілігі туралы шешім барлық заң талаптарын сақтай отырып жиналған жеткілікті дәлелдер жиынтығына негізделуі тиіс.

◾️ Бостандықтан айыруға баламалы бұлтартпау шаралары мен жазаларды кеңінен қолдану ұсынылады - электрондық білезіктермен үйқамақ, қоғамдық жұмыстар мен айыппұлдар. Сондай-ақ, шартты-мерзімінен бұрын босату (ШМБ) және жазаның өтелмеген бөлігін жеңіл жаза түріне ауыстыру (ЖЖА) кезінде заң талаптарын қатаң сақтау қажет. 

◾️ Азаматтық істер жөніндегі сот алқасының төрағасы Н.Шәріпов талап қоюлар санының 40%-ға өскенін (281 мыңнан 393 мыңға дейін) атап өтті. Көбінесе бұл банкрот деп тану, шығынды өндіру және шарттық міндеттемелерге қатысты даулар. Бұл өсім сондай-ақ сот тапсырмалары, сот орындаушыларының ұсыныстары мен борышкерлерді мәжбүрлі түрде алып келуге санкциялар есебінен де байқалады. 

◾️ Қаралған істер саны 19%-ға артқан (118,6 мыңнан 141,2 мыңға дейін), оның ішінде шешім шығарылған істер — 15%-ға (68,2 мыңнан 78,5 мыңға дейін). Апелляцияда 8,4 мың іс қайта қаралып, (одан бұрынғы 8,2 мың іс), 1 111 сот шешімі түзетілді (1,4%), бұл өткен жылғы 1 081-ге (1,6%) қарағанда аз.

◾️ Апелляция 3 өрескел заң бұзушылықты анықтаса (2024 ж. — 5), кассация мұндай фактілерді анықтамаған. Жоғарғы Соттың өзгерткен және жойған актілер саны үштен біріне азайды (140-тан 91-ге дейін).

◾️ Сот төрелігінің сапасы жақсарғаны атап өтілді.  Татуласу рәсімдері тиімді екенін көрсетуде: 62 мыңнан астам медиацияға жататын істердің 30,5 мыңы баламалы тәсілдермен шешілген (2024 ж. — 28 мың).

◾️ Әкімшілік істер жөніндегі сот алқасының төрағасы А.Түкиев 2025 жылдың I тоқсанында талап қоюлар саны 5%-ға (7 833-ке дейін) артқанын мәлімдеді, бұл 2024 жылдың осындай кезеңімен салыстырғанда.

◾️ Сот шешімдерінің 59%-ы талап қоюшылардың пайдасына шешілді, сот орындаушыларымен дауларды есептемегенде. Татуласу және талап қоюдан бас тарту 39% жағдайда тіркелді (2 521 іс), бұл да 5%-ға өсім көрсетеді. Апелляция сот актілерінің 11%-ын, кассация -13,6%-ын түзеткен. Биылғы 1 наурыздан бастап аумақтан тыс соттылық 59 іс бойынша қолданылған.

◾️ Заң бұзушылықтарға төзбеушілік туралы сөйлеген баяндамашы бірінші сатыдағы соттар 393 жеке ұйғарым шығарғанын, 265 ақшалай өндіріп алу қолданылғанын айтты. Ол істерді негізсіз қайтаруға жол бермеу және әкімшілік рәсімдерді қолдану мен сот актілерін шығару практикасын тұрақтандыру үшін сапалы аналитикалық материалдар әзірлеу қажеттігін атап өтті.

◾️ Сот әкімшілігінің басшысы Н.Ахметзакиров сот ғимараттарын салу мен жөндеуге қатысты бірқатар жоспарланған жобаларды атап өтті.