Көпшілікке қосылу әсері

Кейде бір зат күтпеген жерден өте танымал болып кетеді де айналамыздағы дос-жарандарымыз оны жаппай сатып ала бастайтынын байқаған боларсыз. Мұны "бандвагон әсері" немесе көпшілікке қосылу деп атайды. Расында да, көпшілік бірдеңе сатып алса, қолданса немесе істесе, біздің де соны қайталағымыз келіп тұрады. Себебі, кез-келген адам үшін бір үлкен, сәнді және өзекті нәрсенің/құбылыстың бөлігі болу маңызды болып көрінеді. Жаңа өнімді нарыққа өткізу үшін компаниялар мен өндірушілер осы сезімді қолдануды жақсы меңгерген. Себебін графиктен таба аласыз. Қалыпты жағдайда ұсыныс артқан сайын, тауардың бағасы төмендеу керек болса, бандвагон әсері бар жағдайда, ұсыныс арта берсе де, баға түспей, хайпқа бола керісінше көтерілуі мүмкін.

Бұл өте қызық құбылыс. Басында өнім енді шыққан кезде оны аз ғана адам біледі, ал оны тек жаңаға құмар тұтынушылар ғана сатып алады. Бірақ, өнім "жарқ" етіп танымал бола қалса, ол туралы әлеуметтік желілерде айтыла бастайды, бейнероликтер, пікірлер, ұсыныстар шығады – содан кейін адамдар жаппай оны сатып алуға ұмтылады. Кейде ол зат бізге шын мәнінде қажет болмаса да, біз "бәрі сатып алса, демек, бұл керемет" деп ойлап қаламыз.

Мысалы, күні кеше хит болған дубай шоколадын еске түсірейік. Бір кішкентай десерт күтпеген жерден TikTok-тағы вирусты бейнежазба арқылы әлемдік сенсацияға айналды. Адамдар бұл шоколадты алу үшін кезекке тұрды, оны тез арада сатып алды, ал қол жеткізе алмағандар оны үйде дайындауға рецепт іздеді. Неге? Себебі "бандвагон әсері" қосылып кетті.

Бандвагон әсері тек трендтерге ғана емес, күнделікті шешімдерімізге де әсер етеді. Біз көбінесе өзңмңзге тиімді не қажетті емес, көпшілік құптайтын шешімді қабылдаймыз. Аракідік болса да, кейде тоқтап, өзімізге "Маған бұл шын мәнінде керек пе, әлде мен тек басқалардың артынан қайталап жатырмын ба?" деген сұрақ қою қажет.

Бұл әсердің тағы қандай мысалдарын білесіз?