САҢЛАҚ САХАБАЛАР

✨✨✨

📌АТА-АНАНЫҢ ДҮНИЕДЕН ӨТКЕННЕН КЕЙІНГІ ХАҚЫЛАРЫ

1️⃣-ОЛАР ҮШІН АЛЛАДАН ДҰҒА ЕТІП, КЕШІРІМ ТІЛЕУ

Ата-ана дүниеден озғаннан соң артында қалған ұрпақтары олар үшін үнемі Алладан кешірім тілеп, дұға етіп тұрулары керек. Алла елшісі (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын): «Адам дүниеден өткенде оның үш амалынан басқасының бәрі тоқтап қалады. Олар: үзілмейтін садақа, басқаларға пайдасы тиетін білім және салихалы ұрпақтың оған арнап жасайтын дұғасы» (74), - деген.

Әбу Һурайрадан (Алла оған разы болсын) жеткен тағы бір хадисте: «Алла Тағала ізгі құлының жәннаттағы дәрежесін көтереді. Сонда ол: «Уа, Раббым! Бұл дәреже маған не себепті берілді?» деп сұрайды. Оған: «Сенің балаңның саған кешірім тілегені үшін (берілді)», - делінеді» (75), - делінген.

Құранда Ибраһим (оған Алланың сәлемі болсын) Пайғамбардың былай деп дұға еткендігі келген: «Раббымыз! Есеп құрылатын күні мені, әке-шешемді және мүміндерді жарылқа!» (76).

❗(74) Муслим (1631);
❗(75) «Фәтху әл-қадир» (3/214);
❗(76) «Ибраhим» сүресі, 41-аят;

©Думан Сайфулла

📗"Ислам әдептерінің энциклопедиясы"

https://t.me/adep_daris

✨✨✨

📌АТА-АНАҒА ҚАТЫСТЫ ӘДЕПТЕР

4️⃣-АНАНЫҢ ХАҚЫ

Ананың хақы әкенің хақынан үш есе жоғары тұрады. Бұл жайлы хадисте былай делінген: «Бірде Алланың елшісіне (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) бір кісі келді де: «Уа, Алланың елшісі! Адамдардың ішінде жақсы қарым-қатынас жасауыма ең лайықтысы кім?» - деп сұрады. Ол (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын): «Анаң», - деді. Ол адам: «Одан кейін ше?» - деп сұрады. Ол (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын): «Анаң», - деді. Ол адам: «Одан кейін ше?» - деп сұрады. Пайғамбар (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) тағы да: «Анаң», - деді. Ол адам: «Одан кейін ше?» - деп төртінші рет сұрады. Сонда ғана Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын): «Әкең», - деді» (73).

Бұл хадис дінімізді дұрыс түсінбейтін кейбір адамдардың «Ислам әйел құқығын таптайды» деген теріс түсініктеріне айқын айғақ. Ата дінімізде әйел баласы ана ретінде бүкіл адамнан дәрежесі жоғары тұрады.

❗(73) Бұхари (5971), Муслим (2548);

©Думан Сайфулла

📗"Ислам әдептерінің энциклопедиясы"

https://t.me/adep_daris

✨✨✨

📌АТА-АНАҒА ҚАТЫСТЫ ӘДЕПТЕР

3️⃣-ОЛАРҒА БАҒЫНУ

Мұсылман адамға ата-анаға бағыну - міндет. Оларға қарсы шығу харам болып табылады. Құранда Алла Тағала: «Адамдарға ата-анасына қарайласуды бұйырдық. Ананың оған мешеулік үстіне мешеулікпен жүкті болып, екі жылда омыраудан айыруы бар. Маған және әке-шешеңе шүкір ет. Қайтар орның - Мен жақ. Егер екеуі білмеген нәрсеңді Маған ортақ қосуға зорласа, Оларға бағынба!» (72), - деген. Яғни, мұсылман адам күнә болмаған істерде әрдайым ата-анасына бағынып, олардың разылығын алуы қажет. Кім бұл істерде ата-анаға бағынбаса, Алланың әмірін орындамаған болады. Тек, аятта көрсетілгендей күнәлі істерге бұйырған жағдайда ғана оларға бағынбауға болады.

❗(72) «Лұқман» сүресі, 14-15-аяттар;

©Думан Сайфулла

📗"Ислам әдептерінің энциклопедиясы"

https://t.me/adep_daris

✨✨✨

📌АТА-АНАҒА ҚАТЫСТЫ ӘДЕПТЕР

2️⃣-ОЛ ЕКЕУІНЕ ЖАҚСЫЛЫҚ ЖАСАУ

Жақсылық жасауға ең лайықты болған жандар ол - ата-ана. Алла Тағала Құранның бірнеше жерінде оларға ең көркем түрде жақсылық жасауға бұйырған: «Адам баласына әке-шешесіне жақсылық істеуді өсиет қылдық» (69).

«Алла Тағалаға құлшылық қылыңдар. Оған ешнәрсені ортақ қоспаңдар. Және әке-шешеге жақсылық қылыңдар» (70). Аятта Алла Тағалаға ешбір серік қоспай, құлшылық жасау керектігі жөнінде айтылғаннан кейін екінші орында ата-анаға жақсылық жасаудың бұйырылуы - ата-анаға жақсылық жасаудың қаншалықты маңызды екенін көрсетеді. Ата-ананың жасы ұлғайған сайын оларға қатысты атқаратын міндеттеріміз де көбейе түспек. Абдулла ибн Омардан (Алла оларға разы болсын) жеткен хадисте үш адам үңгірге кіріп, үңгір аузын тас жауып қалатындығы айтылады. Сонда әрқайсысы өзінің ең бір ізгі амалын айтып, Алла Тағалаға дұға қылып, сол бір ізгі амалының құрметі үшін құтқаруларын сұрап жалбарынады. Сонда алғашқы кісі: «Уа, Алла, менің қартайған ата-аналарым бар еді. Мен кешке оларға сүт бермейінше, үй ішіндегілерге де, құлдарға да сүт бермейтінмін. Бірде мен ағаштарды іздеп жүріп үйден алысқа кетіп қалыппын, үйге қайтып келсем, олар ұйықтап қалған екен. Мен сүт сауып болған соң, олардың ұйықтап жатқанын көріп, оларды оятқым келмеді. Олардан бұрын үй іші мен құлдарға да сүт беруді қаламадым. Осылайша мен қолымдағы ыдысты ұстап таң атқанша олардың оянғанын күтіп тұрдым. Осы аралықта аяғымның жанында балаларым қарындары ашып жылап жатты. Сосын менің ата-анам оянып, кешкі астарын ішті. Уа, Алла! Егер осының бәрін мен Сенің разылығың үшін істеген болсам, бізді осы тастың кесірінен болған жайымыздан құтқар!», - деді. Осыдан кейін тас орнынан кішкене қозғалды...» (71), - делінген. Бұл хадисте қарт ата-анаға жәрдемдесудің артықшылығы баян етіледі. Демек, бар күш-жігерін бала-шағасының қамы үшін жұмсаған ата-анаға құрмет көрсетіп, олардың қартайған шағында қажетінде болу, көркем мәміле жасау - әрбір перзенттің міндеті.

❗(69) «Ахқаф» сүресі, 15-аят;
❗(70) «Ниса» сүресі, 36-аят;
❗(71) Бұхари (5974), Муслим (2743), Ахмад (5937), Әбу Дәуід (3383);

©Думан Сайфулла

📗"Ислам әдептерінің энциклопедиясы"

https://t.me/adep_daris

✨✨✨

📌АТА-АНАҒА ҚАТЫСТЫ ӘДЕПТЕР

1️⃣-ҚҰРМЕТ КӨРСЕТУ

Ата-анаға деген құрметке: ол екеуінің көзінше дауыс көтермеу, алдыларына шығып жүрмеу, дастарханда төрге шығару, ас ішуді олардан бұрын бастамау сияқты т.б. игі істер жатады. Құранда Алла Тағала: «Раббың өзіне ғана ғибадат етулеріңді, әке-шешеге жақсылық қылуларыңды әмір етті. Ал егер ол екеуінің бірі немесе екеуі де жандарыңда кәрілікке жетсе: «туф» деп (кейіс білдірме). Сондай-ақ ол екеуіне зекіме де, ол екеуіне сыпайы сөз сөйле. Ол екеуіне кішірейіп мәрхамет құшағын жай да: «Раббым! Ол екеуі мені кішкентайда тәрбиелегендей, Сен де оларды мәрхаметіңе бөлей гөр!» де» (68), - деп бұйырған.

Ата-анаға құрмет қылмау - үлкен күнә. Халқымыз қарт әке-шешеге лайықты құрмет қылмау, оларға дауыс көтеріп сөйлеуді береке мен ырыстың жоғалуы деп білген. Ыбырай Алтынсарин бабамыз:

Береке кеткен елдерде,
Күн қысқарса керек-ті.
Алатаудай әкеге,
Ұл қышқырса керек-ті.
Бала, бала, бала деп,
Түнде шошып оянған.
Түн ұйқысын төрт бөліп,
Түнде бесік таянған.
Аялы қолда талпытқан,
Қаймақты сүттей қалқытқан,
Суық болса жөргектеп,
Қорғасын оқтай балқытқан.
Айналасына ас қойып,
Айдынды көлдей шалқытқан.
Қолын қатты тигізбей,
Кірлі көйлек кигізбей,
Иісін жұпар аңқытқан.
Сондай сорлы анаға,
Қыз қышқырса керек-ті, – деген.

❗(68) «Исра» сүресі, 23-24-аяттар;

©Думан Сайфулла

📗"Ислам әдептерінің энциклопедиясы"

https://t.me/adep_daris

✨✨✨

📌АТА-АНАҒА ҚАТЫСТЫ ӘДЕПТЕР

Бұл дүниеде ең бірінші жақсылық жасауымызға лайықты жандар - ата-ана. Ата-анаға қатысты әдептер асыл дінімізде әдептердің ең маңыздысы саналады. Ал оларды сыйламау ауыр күнәлар қатарына жатады. Пайғамбарымыздың (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) хадисінде: «Ауыр күнәларға Алла Тағалаға серік келтіру, ата-ананы құрметтемеу, адам өлтіру және жалған ант беру жатады» (67) - делінген.

❗(67) Бұхари (6675);

©Думан Сайфулла

📗"Ислам әдептерінің энциклопедиясы"

https://t.me/adep_daris

✨✨✨

📌АЛЛА ЕЛШІСІНЕ (ОҒАН АЛЛАНЫҢ САЛАУАТЫ МЕН СӘЛЕМІ БОЛСЫН) ҚАТЫСТЫ ӘДЕПТЕР

1️⃣0️⃣-АЛЛА ЕЛШІСІНЕ (С.Ғ.С) ЖӘРДЕМДЕСУ

Мұсылман адам Ислам насихатына жәрдемдесу арқылы, Құранға және Пайғамбардың (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) айтқан сөздері мен істеген істеріне амал етуімен Алла елшісіне (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) көмектескен болады. Қасиетті Құранда: «Олар, сондай жандарындағы Тәуратта және Інжілде жазулы жіберілген, «үмми» (еш уақытта оқымаған, жазбаған) Елшіге ергендер. Ол (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) оларды жақсылыққа бұйырып, жамандықтан тыяды. Жақсы нәрселерді халал, жаман нәрселерді арам қылады. Олардың үстеріндегі ауыр жүктерді (түсіріп) шиелініскен нәрселерді шешеді. Енді соған сенгендер, олар оған құрмет етіп әрі оған көмек көрсеткендер, сондай-ақ оған түсірілген нұрға (Құранға) ергендер, міне солар құтылушылар» (66), - делінген.

❗(66) «Ағраф» сүресі, 157-аят;

©Думан Сайфулла

📗"Ислам әдептерінің энциклопедиясы"

https://t.me/adep_daris

✨✨✨

📌АЛЛА ЕЛШІСІНЕ (ОҒАН АЛЛАНЫҢ САЛАУАТЫ МЕН СӘЛЕМІ БОЛСЫН) ҚАТЫСТЫ ӘДЕПТЕР

9️⃣-ОНЫҢ (ОҒАН АЛЛАНЫҢ САЛАУАТЫ МЕН СӘЛЕМІ БОЛСЫН) АТЫНАН ЖАЛҒАН СӨЙЛЕМЕУ

Пайғамбар (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) айтпаған сөзді хадис деп жалған айтудан аса сақ болу қажет. Алла елшісі (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) бізді бұлай істеуден сақтандырып: «Кімде-кім менің атымнан жалған сөз айтса, өзіне тозақтан орын дайындай берсін!» (64) - деген. Кім Алла елшісінің (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) атынан жалған айтатын болса, Алланың шариғатына өтірік қосқан болады. Сол себепті хадис айтқан уақытта оны өзгеріссіз жеткізу керек. Алла елшісі (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) бір сөзінде: «Бізден бір нәрсе естіп, оны сол қалпында басқаға жеткізген адамды Алла қуанышқа бөлесін. Бұл хабарды естуші жеткізушінің өзінен артық түсінуі мүмкін» (65), - деген.

❗(64) Бұхари (3461), Ахмад (2/159);
❗(65) Тирмизи (2657);

©Думан Сайфулла

📗"Ислам әдептерінің энциклопедиясы"

https://t.me/adep_daris

✨✨✨

📌АЛЛА ЕЛШІСІНЕ (ОҒАН АЛЛАНЫҢ САЛАУАТЫ МЕН СӘЛЕМІ БОЛСЫН) ҚАТЫСТЫ ӘДЕПТЕР

8️⃣-САХАБАЛАРДЫ ҚҰРМЕТТЕУ

Ислам ғалымдарының айтуынша, сахаба - Пайғамбарды (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) ең азы бір мәрте көрген, өмірінің соңына дейін мұсылман болып дүниеден өткен адам. Ал егер көзі көрмейтін зағип адам болса, Пайғамбармен (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) ең азы бір мәрте сөйлескен болуы қажет. Осы шарттарға сәйкес келсе, сахаба әйел, еркек, қарт не жас бала да бола алады. Пайғамбардың (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) көзі тірісінде мұсылман болмай, кейіннен мұсылман болған адам немесе ол кісінің (оған Алланын салауаты мен сәлемі болсын) көзі тірісінде мұсылман болып, Пайғамбарды (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) көріп, бірақ кейіннен дінінен бас тартқан (муртад) адамды «сахаба» деп атамайды. Пайғамбарлардан кейінгі ең құрметті адамдар сахабалар болып саналады. Сол үшін мұсылман адам барлық сахабаларға құрмет көрсетуге міндетті. Олардың ешқайсысын белгілі бір амалына байланысты айыптауға болмайды.

Оларға деген құрметке есімдері аталғанда «ради-Аллаһу ғанһу» (Алла оған разы болсын) деп айту, оларға дұға қылу, сахабалар арасындағы қарама-қайшылықтарды талқыламау сынды т.б. амалдар жатады.

©Думан Сайфулла

📗"Ислам әдептерінің энциклопедиясы"

https://t.me/adep_daris

✨✨✨

📌АЛЛА ЕЛШІСІНЕ (ОҒАН АЛЛАНЫҢ САЛАУАТЫ МЕН СӘЛЕМІ БОЛСЫН) ҚАТЫСТЫ ӘДЕПТЕР

7️⃣-ӨМІРІМЕН ТАНЫСУ

Әрбір мұсылманға Пайғамбарымыздың (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) сирасын (өмір жолын) оқудың мәні мен маңызы зор. Пайғамбарымыздың (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) сирасын білудің мынандай пайдалары бар:

🟢 Пайғамбарымыздың (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) тегі, қадір-қасиеті, құлшылығы, мінез-құлқы сияқты т.б. мағлұматтармен танысамыз. Бұл мағлұматтар біздің Пайғамбарымызға (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) деген сүйіспеншілігімізді арттырып, дінде бекем болуымызға себепші болады;

🟢 Алла елшісінің (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) өмір жолында кездескен түрлі жәйттарға байланысты түсірілген шариғи үкімдерді үйренеміз;

🟢 Қасиетті Құран Алла елшісінің (с.ғ.с) жиырма үш жыл пайғамбарлық өмірінде бөлек-бөлек түсіріліп отырғандықтан, сира кітаптары Құран және оның тәпсірімен тығыз байланысты. Демек, Алла елшісінің (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) өмірі жайлы кітаптарды оқу арқылы Құранның көптеген аяттары мен оның тәпсірінен хабардар боламыз;

🟢 Насихат айтудың мәдениетін үйренеміз. «Мұсылман болу әсте-әсте» деп айтылғандай Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) дінді адамдарға оған жіберілген иләһи жүйемен біртіндеп үйреткен. Себебі, шариғи үкімдердің барлығы бірден нәзіл болса, адамдар оны көтере алмайтын еді. Пайғамбарлықтың алғашқы кезеңінде алдымен сенім мәселелеріне қатысты аяттар нәзіл болып, кейін ғана үкімдердің түсуі осыдан. Жақсылыққа шақырып, жамандықтан тыятын мұсылман жамағатына бұл мәселелерді білу өте маңызды. Өйткені өзгені үркітіп алмай, насихат айтудың нағыз үлгісін Пайғамбар (с.ғ.с) сирасынан үйренеміз.

©Думан Сайфулла

📗"Ислам әдептерінің энциклопедиясы"

https://t.me/adep_daris

✨✨✨

📌АЛЛА ЕЛШІСІНЕ (ОҒАН АЛЛАНЫҢ САЛАУАТЫ МЕН СӘЛЕМІ БОЛСЫН) ҚАТЫСТЫ ӘДЕПТЕР

5️⃣-САЛАУАТ АЙТУ

Құранда Алла Тағала Пайғамбарына (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) салауат айтуымызды бұйырып былай дейді: «Расында Алла, Пайғамбарға рақмет етеді. Және періштелер салауат айтады. Уа, иман еткендер! Оған салауат пен сәлем жолдаңдар» (55).

«Салауат» дұға мағынасында қолданылады. Ғалымдар Алла Тағаланың салауаты - Оның рақметі мен разылығы, періштелердің салауаты - дұға мен кешірім тілеу, ал үмбетінің салауаты - дұға (56) екенін айтқан. Жоғарыдағы аятта Алла Тағала барлық пайғамбарларға емес, тек Мұхаммед пайғамбарымызға (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) салауат айтуды бұйыруы - оған деген ерекше шарапаты болып табылады.

Бұл аяттан Пайғамбарымызға (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) берілген ерекше дәрежені көруге болады. Періштелер Адам пайғамбарға да (оған Алланың сәлемі болсын) сәжде еткен. Ол жайлы Құранда: «Сол уақытта періштелерге: «Адамға сәжде қылыңдар» дедік. Сонда олар дереу сәжде қылды. Бірақ Ібіліс бас тартып, дандайсып қарсы келушілерден болды» (57).

Аятта періштелердің Адам пайғамбарға (оған Алланың сәлемі болсын) сәжде еткендігі жайлы: «Олар дереу сәжде қылды», - деп өткен шақта айтылған. Пайғамбарымыз Мұхаммедке (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) қатысты айтылғанда: «Және періштелер салауат айтады», - делініп, олардың салауаты (мудариғун) осы шақта келіп тұр. Бұл Пайғамбарымызға (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) деген періштелердің салауаты қияметке дейін жалғасып айтыла беретіндігін білдіреді.

Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) өзіне салауат айтудың артықшылығы жайлы: «Кім маған бір рет салауат айтса, Алла оған он рет салауат айтады» (58), - деп айтқан.

Ғалымдар арасында әрбір мұсылманның өмірінде Пайғамбарға (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) бір мәрте салауат айтуы парыз екендігінде ешқандай қарама-қайшылық жоқ. Ал басқа барлық уақытта «сүннет муаккада», яғни бекітілген сүннет амалына жатады. Оны тастауға әрі оған немқұрайлы қарауға болмайды (59).

Осы айтылғандарға орай Пайғамбарымыздың (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) есімін айтқанда не естігенде ғана емес, ол кісінің есімін жазған уақытта да салауат сөздерін жазу қажет болады.

❗(55) «Ахзаб» сүресі, 56-аят;
❗(56) «Тафсиру-л-Қуртуби» 17-том, 214-бет;
❗(57) «Бақара» сүресі, 34-аят;
❗(58) Муслим (384), Әбу Дәуід (523), Насаи 2/25,26), Тирмизи (3614);
❗(59) «Кашшаф» (3/272,273);

©Думан Сайфулла

📗"Ислам әдептерінің энциклопедиясы"

https://t.me/adep_daris

✨✨✨

📌АЛЛА ЕЛШІСІНЕ (ОҒАН АЛЛАНЫҢ САЛАУАТЫ МЕН СӘЛЕМІ БОЛСЫН) ҚАТЫСТЫ ӘДЕПТЕР

4️⃣-АЛЛА ЕЛШІСІН (ОҒАН АЛЛАНЫҢ САЛАУАТЫ МЕН СӘЛЕМІ БОЛСЫН) ҮЛГІ ТҰТУ

Өзін мұсылман санайтын әрбір жан өзінің өмірінде, мінез-құлқында, Құдайға қылатын құлшылығы мен дүние тіршілігінде Алла елшісін (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) үлгі тұтуы қажет. Алла Тағала Құранда: «Расында сендер үшін, Алланы да ақырет күнін де үміт еткендер және Алланы көп еске алған кісілер үшін Алланың Елшісінде көркем өнегелер бар» (53), - деген.

Адамдарға кемел үлгі болуы үшін Алла Тағала Пайғамбарды (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) олардың арасынан шығарған. Егер пайғамбар періштеден болса, адамдарға толық үлгі болмас еді. Өйткені періштелерде ішіп-жеу, ұйықтау, үйлену сынды сипаттар жоқ. Осы себепті де Құранда: «Ол (Алла) сауатсыздардың ішіне оларға (Алланың) аяттарын оқып, оларды тазартатын, сондай-ақ оларға Кітап пен даналықты үйрететін өздерінен (шыққан) бір Пайғамбар жіберді. Негізінде олар бұрын ашық адасуда еді» (54), - делініп, Пайғамбардың адамдардың өз ішінен жіберілгендігі айтылады.

Шынында, Пайғамбарымыздың (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) өмір жолына назар салсақ, Оның (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) басшылықта, отбасылық өмірде, бала тәрбиесінде, адамдармен көркем қарым-қатынас жасауда т.б. барлық істерде біз үшін мінсіз үлгі болғандығын байқаймыз.

Сондықтан да мұсылман адам әр ісінде Пайғамбарды (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) үлгі тұтып, қандай да бір басына іс түскенде, ашу қысқанда, адамдармен қарым-қатынаста, шешім қабылдарда өзіне «менің орнымда Алланың елшісі болса, не істер еді?» деген сұрақты қоятын болса, дұрыс жолын табатыны сөзсіз.

❗(53) «Ахзаб» сүресі, 21-аят;
❗(54) «Жұма» сүресі, 2-аят;

©Думан Сайфулла

📗"Ислам әдептерінің энциклопедиясы"

https://t.me/adep_daris

✨✨✨

📌АЛЛА ЕЛШІСІНЕ (ОҒАН АЛЛАНЫҢ САЛАУАТЫ МЕН СӘЛЕМІ БОЛСЫН) ҚАТЫСТЫ ӘДЕПТЕР

3️⃣-АЛЛА ЕЛШІСІН (ОҒАН АЛЛАНЫҢ САЛАУАТЫ МЕН СӘЛЕМІ БОЛСЫН) ЖАҚСЫ КӨРУ

Мұсылманның махаббаты, ең біріншіден, оны жоқтан бар еткен Алла Тағалаға, одан кейін адамзатқа Жаратушысын танытқан Пайғамбарға (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) арналуы тиіс. Алла Тағала Құранда: «Пайғамбар мүміндерге өздерінен артық» (49), - деген.

Алла елшісін (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) жақсы көру - иманның кемелдігінің көрінісі. Хадисте: «Кім де кім мені әкесінен, баласынан және бүкіл адамдардан артық жақсы көрмейінше, кәміл иман еткен болып саналмайды» (50), - деп айтылған. Сахабалар Алла елшісін (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) осылайша жақсы көре білді.

Бір күні Сәубан (Алла оған разы болсын) атты сахаба жылап отырады. Сонда Алланың елшісі (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) не үшін жылап отырғандығын сұрайды. Сәубан (Алла оған разы болсын) «Уа, Алланың елшісі! Ертең бізге өлім келсе, арамыз ажырап қалатындығын ойлап жыладым», - деген екен. Осы кезде Құранның: «Ал және кім Аллаға, Пайғамбарға бойұсынса, міне солар Алла Тағала нығметке бөлеген пайғамбарлар, шыншылдар және шейіттермен бірге болады. Олар нендей жақсы жолдас» (51), - делінген аяты түсіріледі. Демек, Пайғамбарды жақсы көрген адам қияметте ол кісімен бірге болу нығметіне ие болады. Тағы бір хадисте былай делінеді: «Бірде бір бәдәуи Алла елшісіне (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын): «Қиямет күні қашан болады?», - деп сұрақ қояды. Алланың елшісі (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) одан: «Сен ол күнге не дайындадың?» - деп сұрайды. Бәдәуи: «Алла мен Оның елшісіне деген махаббатты», - деп жауап қатады. Сонда Алла елшісі (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын): «Сен жақсы көргендеріңмен бірге боласың!» - дейді (52).

❗(49) «Ахзаб» сүресі, 6-аят;
❗(50) Бұхари (15);
❗(51) «Ниса» сүресі, 69-аят;
❗(52) Бұхари (6167), Муслим (2639);

©Думан Сайфулла

📗"Ислам әдептерінің энциклопедиясы"

https://t.me/adep_daris

✨✨✨

📌АЛЛА ЕЛШІСІНЕ (ОҒАН АЛЛАНЫҢ САЛАУАТЫ МЕН СӘЛЕМІ БОЛСЫН) ҚАТЫСТЫ ӘДЕПТЕР

2️⃣-БҰЙЫРҒАНДАРЫН ОРЫНДАУ

Пайғамбарға (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) бағынуға қатысты Алла Тағала «Нұр» сүресінде: «Аллаға, Пайғамбарына бағын де. Егер бағынудан бет бұрсаңдар, шын мәнінде Пайғамбар, өзіне жүктелгенге, сендер, өздеріңе жүктелгенге міндеттісіңдер. Ал егер Пайғамбарға бойұсынсаңдар, тура жол табасыңдар. Сондай-ақ Пайғамбарға ашық түрде жалғастыру ғана міндет» (45), - деген.

Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын): «Менің үмбетімнің бас тартқандарынан өзгесінің барлығы жәннатқа кіреді», - дейді. Сахабалар: «Уа, Алланың елшісі, сонда кім бас тартады», - деп сұрайды. Сонда Алланың елшісі (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын): «Кімде-кім маған бойұсынса, ол жәннатқа кіреді, кімде-кім маған қарсы шықса, онда ол бас тартқаны», - дейді (46).

Бұрынғы үмбеттерге келген апат өздеріне жіберілген пайғамбарларға бойұсынбауларынан болған. «Бақара» сүресіндегі Мұса пайғамбардың (оған Алланың сәлемі болсын) өз қауымына бір сиырды құрбандыққа шалуды бұйырғанда, оны шалғысы келмегендіктен қауымының «ол қандай сиыр?», «оның түсі қандай болу керек?», «бізге тағы оның сипаттарын білдірсін», - деп сұрақ қоюлары пайғамбарларына деген бойұсынбаушылықтың көрінісі.

Ардақты Пайғамбарымызға (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) бағыну Алла Тағалаға бағыну болғандықтан, Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) сахабаларына оның бұйрықтарына бағынуды, «тыйыл» дегенінен тыйылулары қажет екендігін әрдайым үйретіп отырған. Сондай хадистердің бірінде Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын): «Мен қозғамаған мәселені менен сұрамаңдар. Расында, сендерге дейінгі өмір сүргендер пайғамбарларына көптеген сұрақтар қоюы мен онымен келіспеушіліктері себепті опат болған. Сондықтан менің тыйым салған нәрселерден аулақ болыңдар да, бұйырғанымды шамаларың жеткенше орындаңдар» (47), - деген.

Бұл хадистің айтылу себебі жайында Әбу Һурайра былай дейді: Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) бір күні уағыз айтып тұрып: «Сендерге қажылық парыз етілді, ендеше қажылық жасаңдар»,- деген еді. Сонда бір адам: «Уа, Алланың елшісі! Қажылықты жыл сайын атқаруымыз қажет пе?», - деп сұрайды. Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) үндемейді. Әлгі кісі сұрағын үш мәрте қайталап сұрайды. Сонда Алла елшісі (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын): «Егер мен «иә» дейтін болсам, (сендерге жыл сайын қажылық жасау) міндетті болып, оған шамаларың келмейтін еді», - деді. Осыдан кейін: «Мен қозғамаған мәселені менен сұрамаңдар. Расында, сендерге дейінгі өмір сүргендер пайғамбарларына көптеген сұрақтар қоюы мен онымен келіспеушіліктері себепті опат болған. Сондықтан менің тыйым салған нәрселерден аулақ болыңдар да, бұйырғанымды шамаларың жеткенше орындаңдар» (48), - деген.

Пайғамбардың (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) осы сөзінен кейін сахабалар артық сұрақпен мазаламайтын болған. Әнас ибн Мәлик (Алла оған разы болсын) өз сөзінде: «Алла елшісіне өзге жақтан біреулер келіп қалса, солардың сұрақ қойғандығын тосып, жауабын естіп қалуға тырысатын едік», - дейді.

❗(45) «Нұр» сүресі, 54-аят;
❗(46) Бұхари (7280);
❗(47) Бұхари (7288), Муслим (1337), Тирмизи (2679), Насаи (5/110), Ахмад (2/247), Дарақутни (2/281), Ибн Хиббан (8/21);
❗(48)Бұхари (7288), Муслим (1337), Тирмизи (2679), Насаи (5/110), Ахмад (2/247), Дарақутни (2/281), Ибн Хиббан (8/21);

©Думан Сайфулла

📗"Ислам әдептерінің энциклопедиясы"

https://t.me/adep_daris

✨✨✨

📌АЛЛА ЕЛШІСІНЕ (ОҒАН АЛЛАНЫҢ САЛАУАТЫ МЕН СӘЛЕМІ БОЛСЫН) ҚАТЫСТЫ ӘДЕПТЕР

1️⃣-АЛЛА ЕЛШІСІ (ОҒАН АЛЛАНЫҢ САЛАУАТЫ МЕН СӘЛЕМІ БОЛСЫН) ӘКЕЛГЕН ХАБАРЛАРҒА СЕНУ

Мұсылман адам Алла елшісі (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) әкелген барлық хабарларға еш күмән келтірместен сенуі қажет. Өйткені, Алла Тағала Құранда: «Шүбәсіз бұл сендердің сөйлегендерің сияқты рас» (42),- деген.

Адам өз сөйлегеніне күмән келтірмейді, сол сияқты Пайғамбардың (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) айтқандарына да еш күмән келтірмеуі керек. Алла елшісі (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) Раббысының оның көкейіне салғанын ғана жеткізуші. Құранда бұл туралы: «Ол өз ойынан сөйлемейді. Сөйлегені көкейіне салынған уахи ғана» (43), - делінген.

Исра және Миғраж оқиғасын Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) құрайыштықтарға айтқанда, оған сенгендері де, күмәнданғандары да болды. Кейбіреулері жоққа шығарып жатты. Алайда, Әбу Бәкірге бұл оқиға баяндалған кезде, ол күмәнсіз сеніммен: «Алла елшісі (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) шын айтты», - дейді. Хакимның «Мустадрак» атты еңбегінде бұл оқиға былай деп баяндалады: «Адамдар бұны айтуға Әбу Бәкірге асығып: «Досың жайында естідің бе? Ол бір түнде Байту әл-мақдиске бардым деп көкуде», - дейді. Сонда Әбу Бәкір (Алла оған разы болсын): «Ол осыны өз аузымен айтты ма?» - дейді. Олар: «Иә», - дейді. Сонда ол (Алла оған разы болсын): «Егер ол бұны өз аузымен айтқан болса, онда оның сөзі рас», - дейді. Адамдар таңданған түрде: «Сен оның бір түнде Байту әл-мақдиске барып, таң атпай тұрып оралғандығын рас демекпісің?» - деп сұрайды. Сонда ол: «Оның несіне таңғаласыңдар? Алланың атымен ант етейін, мен одан да зорын рас деп мойындаймын. Мен оның көктен алып келген хабарларын шындық деп білемін», - дейді. Осы себепті де ол - «Әбу Бәкір әс-Сыддық», яғни «Шыншыл Әбу Бәкір» атанды» (44).

❗(42) «Зарият» сүресі, 23-аят;
❗(43) «Нәжім» сүресі, 3-4-аяттар;
❗(44) «Мустадрак ғала сахихайн» (4344);

©Думан Сайфулла

📗"Ислам әдептерінің энциклопедиясы"

https://t.me/adep_daris

Пайғамбарымыздың (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) көзі тірі кезінде оған деген құрмет қандай болса, дүниеден өткеннен кейін де оған деген құрмет жоғалмайды. Пайғамбардың (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) қабірінің басына барғанда да дауыс көтеріп, қатты сөйлеуге болмайды. Омар ибн әл-Хаттаб (Алла оған разы болсын) бір күні Пайғамбар (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) мешітінде Таифтан келген екі адамның дауыс көтеріп сөйлегендерін естіп: «Егер сендер екеуің Таифтен болмағандарыңда соққымнан зардап шегер едіңдер», - деген екен. (41)

Сол секілді ғалымдарымыз білім мәжілістерінде Құран, хадис үйретіп жатқан ұстаздың дауысынан дауысты көтеріп сөйлеуге болмайтындығын ескерткен. Бұның ар жағында Құран мен хадиске деген әдеп пен құрмет тұр.

❗(38) «Хужурат» сүресі, 1-3-аяттар;
❗(39) «Хужурат» сүресі, 1-3-аяттар;
❗(40) Ибн Әби-д-Дуния (макариму-л-ахлақ) 1-том, 21 бет.
❗(41) Бұхари (470);

©Думан Сайфулла

📗"Ислам әдептерінің энциклопедиясы"

https://t.me/adep_daris

✨✨✨

📌АЛЛА ЕЛШІСІНЕ (ОҒАН АЛЛАНЫҢ САЛАУАТЫ МЕН СӘЛЕМІ БОЛСЫН) ҚАТЫСТЫ ӘДЕПТЕР

Мұхаммед пайғамбар (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) - Алла Тағаланың сүйікті құлы, адамзаттың ардақ тұтар ұстазы, пайғамбарлардың ең соңғы мөрі. Бүкіл пайғамбарларды үйге теңейтін болсақ, үй салынғанда оның негізі қойылып, кабырға тұрғызылып барып, соңынан үйдің ең биігінде орналасқан шатыры жасалады. Пайғамбарымыз да (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) ең соңғы пайғамбар болғанымен дәреже тұрғысынан барлығынан биік.

Ардақты Пайғамбарымыздың (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) көзі тірісінде-ақ Алла Тағала Құран аяттары арқылы сахабаларға ол кісіге (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) қатысты әдептерді үйретіп отырған. Мысалға «Хужурат» сүресінің алғашқы аятында Алла Тағала: «Уа, иман еткендер! Алладан әрі Елшісінен ілгері кетпеңдер. Әрі Алладан қорқыңдар. Шүбәсіз Алла, аса естуші, толық білуші» (38), - деп бұйырған. Ибн Аббас аталмыш аяттағы: «Алладан әрі Елшісінен ілгері кетпеңдер», - дегенді Алланың кітабы мен Пайғамбарымыздың (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) сүннетінің алдына шығып кетпеңдер, Алланың кітабы мен Пайғамбарымыздың (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) сүннетіне қайшы келмеңдер деп түсіндірген.

Имам Қуртуби: «Ендеше кімде-кім сөзде, істе Алла елшісінен ілгері кетсе, онда ол Алла Тағаладан ілгері кеткен болады. Себебі, Пайғамбар (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) Алла Тағаланың әмір еткенін ғана сөйлейді», - дейді.

Демек, мұсылман адам Алла Тағаланың кәләмі Құран, Пайғамбарымыздың (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) хадисі айтылып жатқан уақытта оған қайшы келетін ой айтудан сақтанып, тоқтай білуі қажет. Хакім Абай:
Ақсақал айтты, бай айтты,
Кім болса, мейлі, сол айтты
Ақылменен жеңсеңіз.
Надандарға бой берме,
Шын сөзбенен өлсеңіз.
Аят, хадис емес қой,
Күпір болдың демес қой,
Қанша қарсы келсеңіз, - дейтіні осыдан.

Абай атамыз бұл өлеңінде: «Аят, хадис емес қой, Күпір болдың демес қой», деу арқылы кез келген адамның сөзін ақыл таразысына салуға рұқсат екендігін айта келе, аят пен хадиске қарсы келудің күпірлікке апарытынын ескертеді. Өйткені пенденің сөзіне қайшы келу күпірлікке түсірмейді. Ал, аят пен хадиске қайшы келу күпірлікке алып келеді.

«Хужурат» сүресінің келесі аятында Алла Тағала: «Уа, иман еткендер! Дауыстарыңды Пайғамбардың дауысының үстіне көтермеңдер. Өзара бір-біріңе дауыстағандай Пайғамбармен дабырлап сөйлеспеңдер. Амалдарың жойылып, оны сезбей де қаласыңдар. Шынында Пайғамбардың жанында дауыстарын бәсеңдеткендер, міне солар, Алла жүректерін тақуалық үшін сынағандар. Оларға жарылқау әрі зор сыйлық бар» (39), - деген.

Осы аят нәзіл болғанда дауысы жаратылысынан қатты шығатын Сәбит ибн Қайс (Алла оған разы болсын) атты сахаба оны өзі жайлы түсті екен деп ойлап, ел көзіне көрінбей, үйінде күні-түні жылаудан бас көтермей жатып алады. Алла елшісі (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) ол сахабасын бірнеше күн көрмегендіктен, қайда екенін сұрастырады. Сахабалар ол кісінің жағдайын айтқанда, бірден Сәбитті шақыруға бұйырады. Сәбит келгенде Алла елшісі (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын): «Сені не нәрсе жылатты?» - деп сұрайды. Ол: «Мен дауысым қатты болғандықтан: «Амалдарың жойылып, оны сезбей де қаласыңдар», деген аят маған қатысты түсті ме деп қорқамын», - деп жауап қатады. Сонда Алла елшісі (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) оған: «Сен мақтауға лайықты өмір сүріп, шаһидтік өліммен қаза болып, әрі сені жәннатқа кіргізсе, риза боласың ба?» - дейді. (40) Осылайша ол Пайғамбарға (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) деген құрметтің себебінен көзі тірісінде жәннатпен сүйіншіленеді.

Хазреті Омар да (Алла оған разы болсын) осы аяттар түскеннен кейін Пайғамбардың (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) жанында өзге біреуге сырын айтып тұрған адамдай, дауысын өте бәсең қылып сөйлейтін болған екен. Тіпті Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) оның сөзін естімей қалып: «Омар, қаттырақ сөйле», - дейтін болыпты.

Жалғасы ⤵️⤵️⤵️

✨✨✨

📌АЛЛА ТАҒАЛАҒА ҚАТЫСТЫ ӘДЕПТЕР

9️⃣-ТӘУБЕ ҚЫЛУ

«Тәубе» сөзі - күнәдан Алла Тағалаға бойсұнуға оралу, - деген мағынаны білдіреді. Құранда Алла: «Уа, иман еткендер! Алла Тағалаға шынайы тәубемен тәубе етіңдер» (36), - дейді.

Ғалымдарымыз жасалған күнәдан өзге адамдар зардап шекпеген жағдайда тәубенің мынадай үш шарты бар екендігін айтқан:
1. Күнә жасаудан бас тарту;
2. Күнәсі үшін өкіну;
3. Ондай күнәні бұдан кейін жасамауға бекіну.

Егер тәубе қылуда бұл шарттардың бірі орындалмаса, тәубе дұрыс болмайды. Жасалған күнәдан өзге бір адам зардап шеккен жағдайда, зиян беруші адам зардап шегушінің алдында айыбын жуып, ол адамның кешірімін алуы қажет. Бұған ұрланған не алдап алынған мал болса, оны қайтару, ғайбаттаған болса, кешірім сұрау сынды амалдарды жатқызуға болады.

❗(36) «Нұр» сүресі, 8-аят;

©Думан Сайфулла

📗"Ислам әдептерінің энциклопедиясы"

https://t.me/adep_daris