Шаўдырбай Сейитов Қазақбай улы

Үшинши бөлим

– Қулыншағым, Бахтыяржан,
Оқыў қалай Әниўардан?
– Бәри бес-ғо! Бизлер келдик,..
– Ис буйырсаң ислер едик?
– Айналайын, еки қозым.
Жетип қалды соның өзи!
Күйип турман жана-жана!
Обалын айт! – деди мама. –
Мынаў үйдиң улы Шәрьяр,
Ис арттырып қойды ҳәйяр!
Сол ғой буны жүрген таўып:
Өлер болды-аў шубар таўық!
Бастырғанман болып ҳәлек,
Азымшық па он бес маек!
Өзим ғана жыйнап едим,
Тамағыма қыймап едим!
Ушып кетсе ғаллығалақ,
Өртенбей ме ғәрип ана-ақ!
Набыт болды-аў ессиз таўық!
Бәрин Шәрьяр жүрген таўып,
Өз маегин алған сол-ғо!
Ғаз маегин салған сол-ғо!..
– Тамаша-ғо!..
– Тамаша ма?!
Барың, көриң! – Турды мама.
Ере шықты егизек те.
Шәрьяр да жүр қора бетте.
Мақтанады:
– Ғаз  турғаннан,
Маек алып бастырғанман!
Таўық деген ҳәр үйде бар,
,,Көбейсин, – деп едим, – ғазлар!"
Әрманларым болмай атыр,
Шешем шаўлап қылмай атыр!... –
Өкинишли сөзлери де,
Қысып қояр көзлерин де.
,,Ғарқ-ғурқ!" етип, шоқып қаўық,
Шақырады шубар таўық.
Тойтаң-тойтаң пешелейди,
Тыңламайды гешшелери!
Түрлери де сары майдай,
Шақырса да қайырылмайды-әй
Сөйтип өртер аналарын,
Тентек ерке балалары!
Ғаздың жаны ҳаўада жүр,
Жаны ананың наўада жүр!
Наўада жүр онлағаны,
Сүңгийди кеп оңбағаны!
Өзин суўға урып таўық,
Шыр-пыр болар қурық таўық!
Жаны төзбей Қурбан мама,
Перзент зары, қурыған мама:
,,Ўаҳ-ўаҳлайды!" – налынады,
,,Әкетиң!" – деп, жалынады. –
Көлатлықта ушады ғаз,
Мынаў наўа, мынаў суў аз!
Шәрьярды айт, тоба-а мынаў!
Қаласаң-ғо обалына!
Дымы қалмай қырылады!
Көргенбиз-ғо бурынлары!
Көнликпейди булар қолға,
Жабайы-ғо, палапан-ғо!
Шырақларым, алып кетиң,
Көлатына салып кетиң!
Алып кетиң анасын да,
Зар болмасын баласына!..
... Шәрьяр көнбес жыламсырап,
Айра түсиў қыйын. Бирақ:
,,Қырылады ғаллығалақ!.."
Шоршып түсти сергип бала!..

Шаўдырбай Сейитов

«Жоллар» топламынан (1987)

Каналға ағза болыўды умытпаң: 👇 @Shawdirbay_Seyitov

Бүгинги байрам мүбәрек, әзиз ҳаял-қызлар.

@Shawdirbay_Seyitov

Ақыры, өз үйиңнен бәдәр кетиў, енди келсе қонақ болып келиў деген не сумлық! Қызлардың жанына сәддақ, бүгин мен ғайры еллерге узатылған қыздың өз босағасынан мәңги бақый айра түсип, атланар алдындағы ҳалатын басынан кеширдим.

Мақсет

Шайдырбай Сейитов
"Ығбал соқпақлары" романы

@SHawdirbay_Seyitov

Ғаллығалақ мәйекти түртип шыққан көлине, жақсы болсын, жаман болсын, айланып бир қонбай турмайды. Адам ол қурлым жоқ па!

Ҳайтмурат шопан

Шайдырбай Сейитов
"Ығбал соқпақлары" романы

@SHawdirbay_Seyitov

Әдебинде ашық-машық болмай-ақ қосылған қостар менен де адам күни ушын оңысып кете беретуғын жағдайлар болады, шырағым. Бул да бир сондай саўда болып жүрмесин. Күн ушын ырыл-тырыл оңысыққа кетпесин демекшимен. Сол көкиректи күсегенине жибере берсең, әндийше сонда шығады. Оның бер жағында ата кәсип, ата мәкан деген бар. Ғаздың баласы анасынан көргенин ислеп, поррық излейди, палапан гезинде таңлайында сол татыған, ақыры. Бул да тиси шыққаннан малдың нанын жеп киятыр. Басқа нанның да түрписи бар демеймен, нанның бәри нан. Бирақ, дәслепки маңлай терлетип тапқан нан таңлайды тақылдата береди.

Ҳайтмурат шопан

Шайдырбай Сейитов
"Ығбал соқпақлары" романы

@SHawdirbay_Seyitov

Каналымыз топары:

@seyitov_shawdirbay_topar

Екинши бөлим

Бул бурында болған еди,
Үш жыл жүзи толған еди:
Байып еди мәкке егиси,
Мектеп жақтан қайтты егизек.
Жол-жөнекей отаў, отаў,
Бул заманда шарўа хот-аў!
Қатар-қатар бийе байлар,
Диң-диң ойнар ерке тайлар!
Әрўанлар – көп жоталар...
,,Бө-бө!" –
Бөпе-е! – Ақ боталар!
Шап боталар, тақ боталар!
Селк-селк топпы пөпеклери,
Желк-желк шаўар бөбеклери...
Қой жумалар шаңлағында!..
Антенналар – шаңарағында!..
Қурбан мама бул жайлаўда,
Сыйлы ана жүдә-жүдә! –
Буған журттың аласы жоқ,
Өзиниң де баласы жоқ.
Ғайып болған ғажжа-ғажда,
Ерин еслеп еңирер базда.
Ол болса жоқ баяғыдан,
Сақлап отыр таяғын да!
Егизеклер өткен сайын,
Отын-суўын еткен тайын!
Ылақ жойтса – таўып келер,
Ешкисин де саўып берер.
Бүгин қойын қозылатты,
Қойы егиз қозы тапты.
Мама шадлы. Булар – мийман!
Қаймағынан берди жыйған.
,,Писирип жең барып, мә – деп,
Бир маектен берди әкеп, –
Көптен берер едимдағы,
Туўмапты!" – деп қойды тағы.
Еки маек еки қолда,
Еки бала шықты жолға,
Қыйыр-шыйыр изи малдың,
Анда қалды, мында қалды.
Анда соқпақ, мында соқпақ,
Анда жыңғыл, мында бақбақ..
Гәҳи тоғай, гәҳи тақыр..
Егизеклер дүзге батыр!
Ойда жоқта ушар пар-пар,
Қырғаўыллар қақырақлар!
Саясынан қашар гөжек,
Саясы да қалмас өжет!
Шаршағандур сырғый-сырғый, –
Жалғыз ноқат – көкте қырғый!
Тоғайдан соң тағы тоғай!...
Сүйиў барда қорқыў жоқ-әй!
,,Ақ үшкил де алыс еди,
Үйлери де шалыс еди.
Жалғыз үйден шалыс елат,
Көлге шекем нешше көлат!
,,Бота көз" көл ең тереңи,
Сайызларын ентереди.
Қайтқан жылға болып матаў,
Суўдан сүңгип шыққандай таў,
Енапат-аў, енапат-аў!
,,Кит жаўырыны" жал-жал қамыс,
Егизекке жаслай таныс.
Буўнақлардан аяқ шешип,
Күнде-күнде өтер кешип.
Атаўлар көп. Бирақ, бул – кең,
Тораңғыл да болып үлкен.
Мәжнүн талдай үй таллары,
,,Өримлерин" суўға малыр.
Жигилдиклик буйра-буйра,
Шөгирлери қыйра-қыйра.
Қопалары гүрке-гүрке,
Қыс та кирер үрке-үрке!
Шеп жағы көл, үш жақ – жылға,
Таптырмайды жылға пулға!
Атаў – аўлақ қасқырлардан,
Жылғаларда суўлар барда!
,,Өтемен" деп, не болды, ал?!
Суўға кетти нешше сағал!
Бийқатерди билер қус та,
Уя басар усы тусқа!
Қамыслары наўқарағай,
Қусқа жайлы, қоянға бай.
Жар жағалар аяқ соқпақ...
Әниўар жан лаппа тоқтап,
Сығаланып қопалыққа:
– Уя-я – деди..
– Көп ҳаўлықпа!
Тақыямызға саламыз ба?
– Өйтип... буны аламыз ба?!
Ғаз уясы!.. Сегиз маек!
– Егиз улдан егиз маек!
– Бәрин қоссақ он болады!
– Қалдырмаған жөн болады!
Мол маекке қалдық жарып!
Қуўыртамыз алып барып,
Апам жесин, ағам жесин:
,,Рахмет, балам, саған!" десин.. –
Бахтыяры ғаўлаў еди,
Сәл-пәл нәпсиқаўлаў еди.
Алғандай тап ақшасына,
Санап салды тақыясына:
– Уядағы сегиз маек,
Екеўимизден егиз маек.
Бәрин қостық, он болады,
Енди кетсек жөн болады.
Тақыя толды!
– Тасла, болды-ы!...
– Басла-а жолды-ы!!!
Әниўары үнсиз, сам-саз...
– Қайдан шықты бул қоңыр ғаз?!
Жер сабалап ушар пәсте,
Қобыз болып жылар әсте...
Жар басына қонды ақыры,
Не қылады енди пақыр!
Егизекке қарап турды,
Қайырқомлық сорап турды.
Сорап турды базда үнсиз...
Булар үнсиз, ғаз да үнсиз...
Елжиреткен ғаздың зары,
Еңкилдеди Әниўары:
– Қой маекти?!
– Қайда уя?..
... Тағы басқа қонды тақыя!...
– Хош қал, ғазым! – Бийқатер бол!.. –
Даўам етти атаўда жол..

Шаўдырбай Сейитов

«Жоллар» топламынан (1987)

Каналға ағза болыўды умытпаң: 👇 @Shawdirbay_Seyitov

– Атадан алтаў болып туўылып, бир жатырда жатсаң да бирге жасамақ жоқ, қәйним.

Ҳайтмурат шопан

Шайдырбай Сейитов
"Ығбал соқпақлары" романы

@SHawdirbay_Seyitov

Пышаққа илинбей қалған нәрсени қазанға салыўға болмайды.

Мақсет

Шайдырбай Сейитов
"Ығбал соқпақлары" романы

@SHawdirbay_Seyitov

Жылқы жат үйир жылқы көрсе оқыранады.

Мақсет

Шайдырбай Сейитов
"Ығбал соқпақлары" романы

@SHawdirbay_Seyitov

Кирип келген Рамазан айы бәршеге мүбәрек болсын!

@Shawdirbay_Seyitov

ҚЫЯЛ АТАЎЫ  (повесть)

   ,,...Кишкенелер де үлкен
             түс көре алады."

          (Авар халық нақылы)

Усы повести ушын авторға 1985-жылы ҚҚАССР* Жазыўшылар аўқамының сыйлығы берилди.

*ҚҚАССР – Қарақалпақстан Автономиялық Совет (Кеңес) Социалистлик Республикасы


Биринши бөлим

,,Бота көз" көл айдын шалқар,
Айдынында бултлар қалқыр.
Шабақ шоршып ойнар балық,
Қус базары қайнар анық!
Шақылдысы мағаналы,
Шақылдасқан шағалалы,
Бирқазаны салпы буғақ,
Қалақ баслы ғаллығалақ,
Қайда болса қолтық, туйық,
Қутанлары кешкен уйық,
Дигилдескен дигилдикли,
Атаўлары жигилдикли,
Көргиң келсе үйрекли көл,
Тайларыңды үйрет те кел!
Көргиң келсе жабайы ғаз,
Асық досым, өтпесин жаз!
Жән-жағында жыс тоғайы, –
Аңның жайы, қустың жайы!
Шағал, қасқыр улыр буннан,
Түлкилер де келер қумнан!
Пайыз излеп қалалылар,
,,Майопка" деп ағар булар!
Аңшылары машин-машин,
Тигип жатар палаткасын!
Талай аңлып, талай билдик:
Маек жыйнар уя тинтип;
Писирип жер жағып отты,
Әкеп ишер бунда жоқты.
Түўесилсе дүкан сорап,
Шаўқымласып ишер арақ.
Жапырысып боянларды,
Үркитеди қоянларды!
Доңызлар да қорқар буннан,
Қасқыр қашар шаўқымынан!
Жүрген жери ўайран-жайран,
Атаўларды етер ўайран!
Аңға, қусқа жаўлар – солар,
Шабақты да аўлар олар!
,,Мылтық" деген бәле шықты,
Амоналы және шықты!
Қорықлайды усындайдан,
Әлишер аға көл, тоғайды.
Өзи күшли, өзи бажбан,
Көк шәпеги суслы таждан!
Ким бүлдирсе тәбиятты,
Жетип барар шаўып атты,
Ыйығында қошасы бар,
,,Атаман" деп абай қылар.
Бахтыяр, Әниўары –
Егиз улы – қос шынары, –
Бир класста ,,Ақ үшкилде",
Тәлим алып қайтар күнде.
Галя жеңгей атар таңға,
Ферма жаққа кетер малға...

Шаўдырбай Сейитов

«Жоллар» топламынан (1987)

Каналға ағза болыўды умытпаң: 👇 @Shawdirbay_Seyitov