Алимент төлеуден жалтару – бұл ата-ана немесе басқа міндетті тұлғалардың соттың шешімі немесе алимент төлеу туралы келісім бойынша балаға, еңбекке жарамсыз ата-аналарға немесе басқа тәуелді тұлғаларға арналған алимент төлеу міндеттемесін саналы түрде орындамауы.
🔹Жалтару түрлері:
1. Ресми кірістерді жасыру – ресми рәсімдемей жұмыс істеу, ресми жалақыны төмендету.
2. Тұратын жерді ауыстыру – сот орындаушыларына немесе екінші ата-анаға хабарламай көшу.
3. 3. Жалған жұмысқа орналастыру – нақты табыс болған кезде де төмен жалақы алатын қызметті тіркеу.
4. Әке екенін теріске шығару – сот арқылы алименттік міндеттемелерді жоюға талпыныс.
5. Сот шешімдерін елемеу – соттың шешіміне қарамастан төлемеуден бас тарту.
🔹Алимент төлеуден бас тартудың жауапкершілігі
Әр түрлі елдерде жаза шаралары әртүрлі, бірақ әдетте келесі шараларды қамтиды:
• Азаматтық-құқықтық санкциялар: айыппұлдар есептеу, мүлікті қамау, жалақынан ақша ұстап қалу.
• Әкімшілік шаралар: шетелге шығуға тыйым салу, жүргізуші куәлігінен айыру, несиелер алу шектеулері.
• Қылмыстық жауапкершілік (зұлым жалтару жағдайында): еркіндікке шектеу, түзету жұмыстары, айыппұл.
🔹Алиментті қалай талап етуге болады?
1. Сот арқылы – талап арыз беру.
2. Сот орындаушылары арқылы – талап шешімін жүзеге асыру.
3. Құқық қорғау органдарына жүгіну – зұлым жалтару жағдайында.
🔹Қазақстанда алимент төлеуден жалтару ауыр құқық бұзушылық болып табылады және әкімшілік әрі қылмыстық жауапкершілікке тартылады.
🔹Әкімшілік жауапкершілік:
Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодексінің 669-бабы (ӘҚБК) бойынша, алимент төлеу туралы сот шешімін орындамау әкімшілік қамауға алу шараларына әкелуі мүмкін.
🔹Мысалы, бір жағдайда сот борышкерге алимент төлеуден жалтарғаны үшін 2 күнге әкімшілік қамау тағайындады, нәтижесінде 3 152 034 теңгеден астам қарыз қалыптасты.
2024 жылдың 12 айында Семей қаласындағы әкімшілік құқық бұзушылықтар жөніндегі арнайы ауданаралық сотында (ӘҚБК-ның 669-бабының 1-бөлімі бойынша – сот үкімі, шешімі немесе басқа сот актісі мен орындаушы құжатты орындамау) 242 әкімшілік құқық бұзушылық істері қаралды, олардың 230-ы әкімшілік жазалармен аяқталды. Нәтижесінде, осы құқық бұзушылық үшін 160 адам әкімшілік қамауға, 61 адам әкімшілік айыппұлға тартылды.
🔹Ал ағымдағы жылдан басынан бастап 56 әкімшілік құқық бұзушылық істері қаралды, олардың 51-і әкімшілік жазалармен аяқталды. Нәтижесінде, осы құқық бұзушылық үшін 36 адам әкімшілік қамауға, 15адам әкімшілік айыппұлға тартылды.
🔹Қылмыстық жауапкершілік:
Егер алимент бойынша қарыз үш айдан асса, Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 139-бабы бойынша қылмыстық жауапкершілік туындайды. Осы бап бойынша салынатын жазалар мыналарды қамтиды:
• 600 сағатқа дейінгі қоғамдық жұмыстар;
• екі жылға дейінгі еркіндікке шектеу;
• сол мерзімге еркіндіктен айыру.
🔹Сонымен қатар, алимент төлеуден жалтарған борышкерлерге келесі шаралар қолданылуы мүмкін:
• мүлік пен ақша қаражаттарына қамау салу;
• Қазақстан Республикасынан шығуға уақытша шектеу;
• лицензиялар мен арнайы құқықтардың берілуіне шектеу қою, оның ішінде көлік жүргізу құқығы.
🔹Маңызды ескерту:
Қазақстанда балаларға қамқорлық көрсету және оларды тәрбиелеу ата-аналардың конституциялық міндеті болып табылады. Осы міндеттерден жалтару бала құқықтарын бұзу ғана емес, сонымен қатар адал емес ата-аналарға ауыр құқықтық салдарға әкеледі.
Семей қаласының әкімшілік құқық
бұзушылықтар жөніндегі мамандандырылған
ауданарылық сотының баспасөз қызметі
Сот әкімшісінің басшысы Рахимжанова Ш.С.
https://t.me/abaisottary