Ғәремет
Бул жердиң халқының көпшилигиниң тарийхы усындай – оңлы емес, жалпақ сөз бенен айтқанда, көпшилиги қаңғырған-суңғырғанлар. Лекин кейинги ўақлары дачада үйлердиң арзанлығы, ал қалада қымбатлығы себеп, имарат ямаса жай орын ала алмаған жас шаңарақлар да көплеп келип, шалшық суўға ағын
суў келгендей, адамлардың бир-бирине мүнәсибети, қатнасығы да жақсы жаққа өзгермекте екен. Той бериў, байрамларды биргеликте белгилеў дәстүрге енбекте. Тәбийий газ тартады деген хош хабар да шығып атыр.
Қашқынбай аға адамға сөз бермейтуғын қыйлынан. Насыбай атыўға ыңғайласып, сәл аўзы тынған гезинен пайдаланып, сорадым:
– Аға, бағанағы мениң Нийетулла ағаның иркилмеўине байланыслы сораўыма жуўап бермедиңиз ғой? Я ол ғаррыда да сыр жасырынып жатыр ма екен?
Сәўбетлесим насыбайы тил астында болса да сөйлей алар еди. Гейбир насбайкешлердей аўзынан түпириги шашырамайды. Бирақ сәл тутлықпаланады.
– Енди, кандидат-жазыўшы иним, тап сырдың барлығы усы ғаррыда ма дедим. Мен де оның изин қуўып киятырған адамман ғой, яқ, бала, мениң менен де ашылысып сөйлеспейди. Батареялы радиосы бар, жанынан соны қалдырмай, қулағын бурап жиберип тыңлап жумыс ислей береди. Шебер дийхан, денсаўлығы да жақсы, шапшаң қыймылдайды. Жеринен барлық жемис-жийдегин, қысы менен асарын өндирип алады. Жигирма төрт сотих жерин гүллендирип қойыпты. Жери дәрьяның жағасында ғой, «Әндижан» насос пенен суўды туўры атызына қуяды. Жигирмалаған ешкиси, қойы, жети–сегиз ири малы бар. Қозысын бағып, қошқар, баспағын тана, қашар етеди. Саўынсыз болмайды. Оларды да, басына шаршы тартып, үстине шиймақпал халат кийип, саўа береди. Таўықларының мәйеклерин қуўырып, писирип жейди. Таўық сойып, таза сорпа ишеди. Қулласы, пенсиясы нақ жыйнаўлы, жумсалмайды-аў деген пикирдемен. Өйткени қоңсы ҳаял бар, сүт жыйнап қалаға сататуғын. Сол усы ғаррының аўысық сүт, қатығын арзан алып, үстине бир-еки мың қосып сатып пайдаланады. Ғаррының қант-шай, нан, ун, майын да сол ҳаял әкелип береди. Ғаррының өзи үйинен шықпайды.
– Ўәй, гәпти алып қашасаң-аў, аға, – деймен бәрқулла ўақты зық мен, узын гәпке тақатым болмай. Оның менен ҳәзиллесе берер едик.
– Енди, иним, алып қашпай не қылайын, биреўдиң саған исенип айтқан сырын айта бериўге болмайды-дә!
– Ҳә, бәле, ғаррының сырынан, оның неге сәлемлеспегенинен хабарлы, бир де шерик те екенсең ғо я? – дедим оның жүзине күлимсиреп тик қарап. Негедур менде бул ғаррының тәғдирине қызығыўшылық басым еди. – Екеўиңиздиң тилиңиз бир-аў, я? «Старики – разбойники». – Күлдим.
– Жазыўшы, журналистке айтсаң дуйым журтқа жаяды-аў, – деп бир қағытып өтти.
– Енди аға, өнегели, адамларға пайдасы тийетуғындай сыр – турмыс болса жайғанның не зыяны бар? Со, бағана ғарры сизиң қасыңызда мен болғаннан кейин сизге де тоқтамай кетип қалды-аў, я?
– Мүмкин, солай болыўы. Айттым ғой, ҳеш ким менен ашылыспайды деп. Тек мениң менен ғана азы-кем сөйлесип, қатнасық етеди. Онда да жақыннан берли. Болмаса он жыллық аўылласыман ғой. Ҳеш тиллеспес еди. Сөзге тартсаң да, «яқ», «аўа» дан ары өтпейди, ямаса ийнин қысып, «билмеймен» дегенди билдиреди де, үйине кирип кетер еди. Сөйлесе баслағанының да бәҳәнеси бар екен, кешегиде билдим.
– Не бәнеси бар?
– Пай, иним-ай, қоймадың-дә, қоймадың. Мәйли, өзимниң жақсы көретуғын иним едиң, бирақ ҳеш кимге айтпаў шәрти менен айтаман.
– Болады, – деймен изиндеги сырды сары майдай сақлаў қыйыншылығын ойламай. – Тисимнен шықпайды.
– Солай болсын. Исенимли жигитке усайсаң, – деп те қояды. Жазыўшы, журналистти әпиўайы халық жүдә сыйлайды. Туўры сөзли, сөзине берик деп түсинеди. Аўзымда сөз турмайтуғынын өзим билемен ғой, қысынып баратырман, оның мақтағанына.
Бул ўаққа бизлер жүрип өзимиздиң атызға келип қалған едик. Суў бир жөн ағып атыр. Атыздың жақын арада толатуғын түри жоқ екен, арқайын гүрриңлессек болады. Бизиң атыздың дөңислик мүйешине қурылған илекер қосқа кирдик. Жийдениң астына салынғанлықтан қойыў көлеңкели еди. Күн болса түске таялған, шыжғырып тур, күйдиреди.
– Ал билгениңизди айта бериң, аға, – деймен ағаға банкадан қатық қуйып, клёнка дәстурқанға еки шөрек қойып атырып.
– Мениң менен де бурын сөйлеспейтуғын еди, дедим ғой.
– Аўа, аўа.
Дауамы бар
4.
