Qazaq Grammar | Қазақ тілі


Гео и язык канала: Казахстан, Казахский
Категория: Лингвистика


Қазақ тілі мен поп-мәдениет
Qazaq language and pop-cultural phenomenas
📩kazakgrammar@gmail.com
📨tildes.kz@gmail.com

Связанные каналы  |  Похожие каналы

Гео и язык канала
Казахстан, Казахский
Категория
Лингвистика
Статистика
Фильтр публикаций


Жаңа рилзді таратып жіберейікші 🙏


жапон қазақ бір туған ба? 😯

🇯🇵 жапон тілінде 貴様 [кисама] деген сөз бар. Әуелде бұл сөз 'сыйлы әйел' дегенді білдірген. Яғни Едо дәуірі кезінде самурайлардың даңқы көктеп тұрған шақта, олардың әйелдерін осылай атаса керек. Алайда уақыт өте келе сөздің мағынасы өзгереді де қазіргі таңда бұл сөз әйел адамды кемсіту мағынасында қолданылады.

🇰🇿 біздегі қатын сөзі де дәл солай кезінде қаған/ханның әйелі дегенді білдірген сөз болған. Кейіннен бай-хандарды қудалаған кеңес дәуірінде кемсітетін сөзге айналды.

қатын мен 貴様 бір туған! 🫡


Сәйкес келмейтін нұсқа қайсы? Кітаптың ____ ортасына келіп қалдым.
Опрос
  •   қақ
  •   бел
  •   оп
  •   дәл
  •   сап
199 голосов


үш нағашы жұрт

нағашы — анаңның жұрты
түп нағашы — анаңның нағашы жағы
кәрі нағашы — әкеңнің нағашы жағы

мұны білсең, ❤️ бас


ӘЙЕЛ ТУРАЛЫ ҚАЗАҚША ӨЛЕҢДЕР

Халықаралық Әйелдер күні құтты болсын 💐


❌ еркек
✅ ер
✅ ер адам

✅ әйел
✅ әйел адам

еркек деп жануарлардың ер жыныстысын атамаушы ма еді? Құрметті еркектер! Еркектер қауымы деген қоғамдық орында еп ерсі көрінеді. 🤢


Әйел заты деп айту қате ме? 😧

Алдымен бұл сөздің шығу тегіне көз салалық. Әйел сөзі 🇵🇸 арабтың отбасы дегенді білдіретін عائله [ғайлә] дегенінен. Әйел түсінігі ерте кезден отбасымен тығыз байланысқасын отбасы деп атау нормаға айналып кеткен.

Енді зат сөзін талдайық. Мұндағы зат сөзі нәрсе, дене дегенді білдірмейді. Бұл 🇮🇷 парсының бала дегенді білдіретін زاده [задеһ] сөзінен. Бекзат, Перизат, Асылзат секілді есімдердің ішіндегі зат та осы. Мұнымен қоса барша саналы жанды адамзат деп атау тағы да бар. Әйел заты деген тіркес сонау ата заманнан келе жатқан сөз. Бұлай айтудың еш әбестігі жоқ. Бүйректен сирақ шығарудың қажеті жоқ деп санаймыз. Халықаралық әйелдер күні құтты болсын!




Әйелге қатысты таптаурын сөздерді айтуды доғарайық!

Келе жатқан мереке құтты болсын 💐

@QazaqGrammar

3.8k 2 27 45 159

• апама жездем сай
• апалы-сіңлі
• апам да аң-таң, мен де аң-таң

бірақ стандарт тілдегі нұсқа: әпке 🗿


❌ приколы неДЕ?
✅ приколы не?

❌ мәселесі неДЕ?
✅ мәселесі не?


Sizge de keldi me? 😮


Алашорда мемлекеті қазір тірі болғанда, Әлихан Бөкейханның осындай бюсті әр көшеде, ескерткіші әр алаңда тұрар ма еді? Туған күнін мемлекеттік мереке ретінде тойлар ма едік? Есімімен әуежайлар, университеттер, басқа да ғимараттар аталар ма еді?..

Осының бәрін қазір, ақыры тәуелсіз ел боп атанған кезде жасауға болады ғой? Ешбірі жоқ. Алматыда Бөкейхан көшесі "Барахолканың" қасындағы кішкентай көше, Астанада да тап-тар бір көше. "Әлихан" деп балаларына ат қойып жатыр, бірақ "Алихан" деп қойып жатқандар көбірек. Олардың өздері кімнің құрметіне, қандай ұлы тұлғаның құрметіне қойып жатқанын білмейді, білсе де, тек ғұмыры қысқа болған Алашорданың басшысы ретінде ғана біледі.

Әлекеңнің туған күні болса да, өкінішке толы күн...


Әлихан Бөкейхан шығарған қазақша терминдер 🇰🇿

Түркияда Ататүрк қалай ұлықтаса, Қазақстанда Әлихан да солай ұлықталуы керек. Жазған сөздері, еңбектері бүкіл елге жеткізіліп, дәріптелуі керек. Қазақстанның ұлттық идеологиясы соның негізінде қалыптасуы керек.


«Тіл үшін күрес неге жүріп жатыр? Қазақ тілі деген не? Қазақ тілінің ар жағындағы жатқан мәселе – жер. Біз мына жерді қазақ болып, қазақша сөйлеп қана қорғай аламыз»


– Әлихан Бөкейхан


«1897-нші жылғы есепте қазақ тілін ана тілім деген адам 4 миллион 84 мың еді... Біздің 9 облыс, бір гүбернедегі қазақ биыл 5 миллион 400 мың болса керек.
Тірі болсақ, алдымыз үлкен той. Алаштың баласы бұл жолы болмаса, жақын арада өз тізгіні өзінде бөлек мемлекет болар.
Бізді бірлік болып, іс қыла білетін шебер табылса, алаштың баласы бақыт жолына түсті. Кейінгі үрім-бұтақ не алғыс, не қарғыс бере жүретін алдымызда зор шарттар бар.
Осыны аңғар, жұртым қазақ!»


Қыр баласы (Әлихан Бөкейхан).
Мамыр-маусым, 1917 жыл. Орынбор.


- Әлеуметтік желілерде қайта-қайта жарияланып жүрген бір жазбада Әлихан Бөкейхан өз інісі, жан досы әрі адал үзеңгілесі Ахмет Байтұрсынұлына түрмеден жолдаған бір хатында: «Мен ораза ұстадым, бүгін ауызымды қара сумен аштым», - деп жазыпты-мыс.

Бұл Ұлт көсеміне жабылған жала, санаға қонбайтын қиял, барып тұрған өтірік! Бұл жазбаның жұмбақ, инкогнито-авторы «буржуазиялық ұлтшыл», «контрреволюционер», «халық жауы», «жапоншыл» («японофил») сияқты жалған, нақақ айыптармен сотталып, атылған Ұлт көсеміне енді «діндар», «ісламшыл», «оразашыл» дегендей нақақ жала жабады. Осыған орай Ұлт көсеміне жала жапқан жұмбақ авторға айтарым: Қазақта «аруақ атады» деген сөз бар. Осы аталы сөзді білмеген автор, Әлихан бабамыздың өз сөзімен айтсам, «Аңқау елді Алаш көсемінің істемеген ісімен, айтпаған сөзімен алдап-арбауды көздеген – арамза молда».

Ал енді Ә.Н. Бөкейханның дінге, оның ішінде исламға деген көзқарасына тоқталайын. Ең алдымен Алаш көсемінің атағы жер жарған арғы бабасы Шыңғыс хан сияқты діни сенім-нанымға төзімділікпен қарағанын ерекше атап өту керек. Оған, біріншіден, өз жары Елена Севастьянова 1921 жылы Семейде мезгілсіз қайтыс болғанда, оны православие шіркеуінің рәсімімен жерлегені дәлел. Екіншіден, Л.Н. Толстойдың әлемдік діндер туралы «Суратская кофейня» атты шағын әңгімесін қазақшалап, 1900 жылы «Дала уалаяты» газетінде «Сурат кофеханасы», 1913 жылы «Қазақ» газетінде «Дін таласы» деген атаумен жариялады. Сол аудармадан Әлиханның дін атаулыны бір-бірінен не жоғары, не төмен қоймай, діни сенім-наным әртүрлі болғанымен, құдай бір деген көзқарасын айқын аңғартады.

Ал «Қара қыпшақ Қобыланды» эпосындағы әйел бейнесі туралы 1899 жылы «Туркестанские ведомости» газетінің үш санына шыққан «Женщина в киргизской былине» атты фольклорлық зерттеуінде арғы бабасы Шыңғыс ханның табынған тәңіршілдікке деген жылы көзқарасын, керісінше әйел құқын елемейтін исламға деген сыни көзқарасын байқатады. 1913-1918 жылдары Орынборда үзілмей шығып тұрған тұңғыш жалпыұлттық «Қазақ» газетінде оның авторларының бір біріне «Алла жарылқасын!» емес, «Тәңірі жарылқасын!» айтатындарын ескерсек, бір Әлихан емес, жалпы Алаш жетекшілерінің тәңіршілдікке жылы қарағанын байқамау мүмкін емес.

Ал енді тоқсан сөздің тобықтай түйінін атсам, 1917 жылы Алаш ұлттық республикасын жариялаудың қарсаңында Ә.Н. Бөкейханның «Мен кадет партиясынан неге шықтым?» атты мақаласындағы мына жолдарға назар аударайық: «Франсұз, орыс һәм өзге жұрттың тарихынан көрінеді – молла үкіметтен ақша алса, сатылып кетеді, рухани іс аяқ асты болады. Жалование алған моллалар үкіметке жетекшіл болып, еріп кетеді. Біздің қазақ-қырғыз дін ісін көркейтетін болса, үкімет ісінен бөліп қойған оң болады. Орысша оны «отделение церкви от государства» дейді».

Міне осы мақаладан соң Алаш Республикасы құрылып, оның жоғарғы атқарушы билігі – Алаш Орда үкіметінің мүшелері (халық комиссарлары) сайланғанда, 15 қазақ мүшесінің ішінде бірде-бір дін өкілі болмағанын ұмытпайық. Ашығын айтқанда – Алаш елі қазіргі қазақ жерінде дүниеге келген ең алғашқы зайырлы мемлекет болатын.

Осындай тарихи фактылардан кейін Әлиханды «түрмеде ораза ұстап, қара сумен ауыз бекітіпті» деу барып тұрған дақпырт, қума қиял, шылғи өтірік.


– Сұлтан Хан Аққұлы

1.7k 1 7 122 75

"Нағыз түрік затты халық тілі — біздің қазақта"


— ӘЛИХАН БӨКЕЙХАН.


«Алаш» қозғалысының жетекшісі, ұлт көсемі Әлихан Бөкейханның туғанына биыл 159 жыл толды 🇰🇿

4.2k 2 18 11 124
Показано 19 последних публикаций.