"ГАРМОНИЯ" орталығы

Модальностар – бұл адамның әлемді қабылдауының негізгі сенсорлық арналарын білдіретін ұғым. Адамдар ақпаратты бес негізгі модальдық жүйе арқылы қабылдайды:

1. Визуалдық модальность (көру)

Бұл модальдылық көз арқылы ақпарат қабылдаумен байланысты.

Мысалы: түс, форма, көлем, қозғалыс, жарықтық.

Визуалдар көбіне бейнелерді елестетіп, ақпаратты сурет немесе графикалық түрде жақсырақ қабылдайды.



2. Аудиалдық модальность (есту)

Есту арқылы ақпарат қабылдауға негізделеді.

Мысалы: дыбыс, әуен, сөздердің ритмі мен интонациясы.

Аудиалдар әңгімелерді тыңдауды және сөйлеу арқылы үйренуді қалайды.



3. Кинестетикалық модальность (сезіну)

Бұл модальдылық жанасу, қозғалыс және дене сезімдері арқылы ақпарат қабылдаумен байланысты.

Мысалы: температура, қысым, текстура, физикалық қозғалыстар.

Кинестетиктер тәжірибе жасау арқылы және заттарға тікелей жанасу арқылы жақсы үйренеді.



4. Густаторлық модальность (дәм сезу)

Дәм арқылы ақпарат қабылдау: тәтті, тұзды, қышқыл, ащы.

Бұл модальдылық азық-түлік немесе химиялық заттармен байланысты жағдайларда маңызды.



5. Ольфакторлық модальность (иіс сезу)

Иіс арқылы қабылдауға негізделеді.

Мысалы: хош иістер, өткір немесе нәзік иістер.

Қосымша аспектілер:

Жетекші модальдылық: Адамдардың әрқайсысында ақпаратты қабылдаудың жетекші модальдылығы болады. Кейбіреулер визуал, басқалары аудиал немесе кинестетик болуы мүмкін.

Комбинирленген модальдылық: Көптеген жағдайларда адамдар бірнеше модальдылықтарды бір уақытта қолданады. Мысалы, тамақ дайындау кезінде дәм, иіс, көрініс және тіпті жанасу бір уақытта маңызды болуы мүмкін.

Психология мен білім беруде: Модальдылықтарды түсіну білім беру әдістерін жақсартуға көмектеседі. Мысалы, визуал оқушыларға графиктер мен бейнелер керек, ал кинестетиктерге тәжірибелік әрекеттер қажет.


Модальдық жүйелер адамның әлемді қабылдауындағы негізгі элементтер болып табылады және олардың ерекшеліктерін түсіну адамның қарым-қатынасы мен оқыту процестерін жақсартуға көмектеседі.

https://t.me/psy_consultt

Субмодальност – бұл адамның қабылдау жүйелеріне (сенсорлық модальностарға) тән сипаттамалар немесе қасиеттер. Сенсорлық модальностардың негізгілері – көру (визуал), есту (аудиал), сезіну (кинестетика), дәм және иіс сезу. Ал субмодальностар – бұл сол модальностардың ішкі ерекшеліктері.

Мысалы, көру субмодальностарына мыналар жатады:

Түс (қара-ақ немесе түрлі-түсті)

Жарқырау (ашық/күңгірт)

Алыстық (жақын/алыс)

Қозғалыс (қозғалыста немесе тұрақты сурет)


Есту субмодальностары:

Дыбыс деңгейі (қатты/жұмсақ)

Тембр (жылы/салқын)

Дыбыс қай жақтан шығып тұр


Кинестетикада:

Температура (ыстық/суық)

Қысым (жеңіл/ауыр)

Текстура (тегіс/дөрекі)


Субмодальностар NLP (нейролингвистикалық бағдарламалау) сияқты тәсілдерде адамның ішкі тәжірибесін талдап, өзгерту үшін қолданылады. Бұл құралдар арқылы адамның белгілі бір эмоцияға немесе ойға деген қарым-қатынасын өзгертуге болады. Мысалы, қорқынышты немесе жағымсыз естеліктерді "күңгірттеу" немесе "алыстату" арқылы олардың әсерін әлсірету.

https://t.me/psy_consultt

РАСТАУҒА БЕЙІМДІЛІК

Біз бізбен келіскен адамдармен келісуді ұнатамыз. Сол себепті, көбінесе саяси көзқарастарымызды қолдайтын адамдар жиналатын форумдарға барамыз және пікірлері мен талғамдары бізге ұқсас адамдармен сөйлесеміз.

Өзіміздің дұрыс екенімізге күмән тудыратын кейбір адамдар, топтар немесе сайттар бізге ұнамайды. Бұл таңдамалылық «растауға бейімділікке» әкеледі — біз көбінесе санадан тыс түрде өзіміздің бар көзқарастарымызды қолдайтын ақпаратты ғана қабылдаймыз, ал оларға қайшы келетін және біздің әлем туралы үйреншікті түсінігімізді бұзуы мүмкін нәрселерді елемейміз немесе теріске шығарамыз. Айтпақшы, интернет бұл үрдісті одан әрі күшейтеді.

Когнитивті бұрмалаулар тізімінен.

https://t.me/psy_consultt

«Теледидар» техникасы (практика-медитация)

Егер сізді мазалаған жағдайға әсер ету мүмкіндігіңіз болмаса, және ол жағдай сізге ауыр болса, «Теледидар» техникасын пайдаланып, күйзелісті жеңілдетуге болады.

Практиканың мәтіні:

1-бөлім

Ішкі ойларды тыныштандыру үшін терең тыныс алуды бастаңыз. Ыңғайлы күйде отырыңыз немесе жатыңыз. Ауызбен тыныс алып, мұрынмен тыныс шығарыңыз. Тек тыныс алуға назар аударыңыз. «Бір-екі» деп ішке тыныс алып, «үш-төрт» деп сыртқа тыныс шығарыңыз. Мазалаған ойдан алыстап, сабырға келіңіз. Өзіңіздің денеңізді сезініңіз – саусақ ұшынан басыңыздың төбесіне дейін босаңсытыңыз. Ойша денеңізді қарап шығып, қаншалықты босаңсығаныңызды тексеріңіз. Тыныс алуды ұмытпаңыз.

2-бөлім

Көзіңізді ақырын жұмыңыз. Теледидар қарап отырғаныңызды елестетіңіз және қолыңызда пульт бар. Экранда сіздің жағдайыңыз жайлы фильм немесе бағдарлама көрсетілуде. Өзіңізді сырттан көріп отырғаныңызды елестетіңіз. Алдыңғы бөлімдегі тыныс алу ырғағын жалғастырыңыз. Сіз сабырмен қарайсыз, экрандағы сурет біртіндеп күңгірттеніп, түс жоғала бастайды. Көрініс ақ-қара түске ауысып, бұлыңғырланады, адамдар мен оқиғаларды ажырату қиынға айналады.

3-бөлім

Антенна бұзылып қалғанын сезінесіз және тыныс алуды жалғастырасыз. Қолыңыздағы пультпен басқа бағдарламаны іздейсіз. Сізге жағымды әрі қызықты болуы мүмкін басқа көріністі табуға тырысыңыз. Бұл жаңа бағдарламада күйзеліспен байланысты ешнәрсе болмауы керек. Жақсы естелікке толы бағдарламаны тапсаңыз, мысалы, демалыстағы немесе достармен кездесудегі сәттерді, сол көріністі анықтаңыз. Сурет түрлі-түсті, айқын әрі позитивті болуы маңызды.

4-бөлім

Өміріңіздегі жағымды сәттерді сырттай бақылап қараңыз. Көрініс қызықты болғанша бақылай беріңіз. Бұл жерде де өзіңізді сырттай көріп тұрғаныңызды ұмытпаңыз. Көріністі ғана емес, адамдардың дауыстарын, әуенді немесе басқа дыбыстарды естуге тырысыңыз. Позитивті көңіл-күйді әрдайым қосу үшін денеңіздегі «құпия нүктені» табыңыз, мысалы, құлақтың ұшын. Сол нүктені ұстап, сол сәттегі сезімдеріңізді есіңізде сақтаңыз.

Тынысыңызды біртіндеп қалпына келтіріп, көзіңізді ашып, босаңсу күйінен шығыңыз.

Бұл жаттығуды дұрыс орындасаңыз, өзіңізді жеңіл сезінетініңізге сенімдімін.

Күйзеліс кезінде «құпия нүктеге» басып, позитивті эмоцияларды қосуға болады.

https://t.me/psy_consultt

САБАҚТАР. ДҰРЫС СҰРАҚТАР

Неге екені белгісіз, көпшілік «сабақта көмектесу» деген баланың тапсырмасын орындап беру немесе ең болмағанда, оны бірге шешу деп ойлайды.

Асылында, ата-ананың сауатты көмегі мүлде басқаша. Бұл – дұрыс сұрақтар қоя білу.

Мысалы: – Бұны шешу үшін қандай әрекет жасадың?

– Қандай ойың бар? Тағы қандай әдістер болуы мүмкін?

Немесе:

– Сыныпта осындай тапсырмаларды шештіңдер ме?

Себебі мұғалімнің үйге мүлде жаңа тақырыптағы тапсырма беруі өте сирек кездеседі. Көп жағдайда мұғалім сыныпта осыған ұқсас тапсырманы, мысалы, алма емес, алмұртпен талқылаған болуы мүмкін. Балаңыз назар аудармаған, түсінбеген немесе ұмытып қалған шығар. Дұрыс сұрақтар қою оның орнына тапсырманы орындағаннан гөрі әлдеқайда пайдалы.

Сонымен қатар, ата-ананың көмегі оқу процесін ұйымдастыруды да қамтиды: оқу орнын дайындау, жарықтандыру, күн тәртібін ұйымдастыру.

Егер балаңыз сабақты кешкі сағат 10-да орындауға отырса, басына жақсы ойлар келмейтіні түсінікті. Егер сіз оған мектептен кейін демалуға, өз-өзіне келуге көмектессеңіз және сабақтарын белгілі бір уақытта орындауға үйретсеңіз, бұл онымен бірге тапсырмаларды шешкеннен әлдеқайда тиімді болар еді.

Софья Пименова

Ата-аналарға арналған психология

https://t.me/psy_consultt

Интроверт – бұл адам, әдетте, жалғыздықты немесе тыныш ортаны жақсы көреді. Ол сыртқы дүниенің әсерінен шаршап, күш жинау үшін тынығуды қалайды. Интроверттер көп адамдармен көп уақыт өткізгенде шаршайды.

Экстраверт – керісінше, көп адамдармен араласуды, қарым-қатынас жасауды ұнатады. Ол сырттан қуат алады, қоғамда болу оның күш-қуатын арттырады, сол себепті көпшілік ортамен болатын жағдайларға жақсы бейімделеді.

Амбиверт – бұл екі сипаттың араласуы. Амбиверттер кейде интроверт сияқты тыныштықты қалайды, ал кейде экстраверт сияқты көпшілікпен араласуды ұнатады. Олардың көңіл-күйіне, жағдайға байланысты қандай да бір типке жақындауы мүмкін.

https://t.me/psy_consultt

Сіздермен "СТОП ой" техникасымен бөлісемін. Бұл техника мазасыз ойлардан арылуға көмектеседі.

1. Қағаз алып, сізді мазалап жүрген ойды (негативті сенімді) жазасыз.


2. Қағазды аударып, оның орнына болатын ойды (позитивті сенімді) жазасыз.


3. 10 секундты белгілейсіз. Алдымен бастапқы жазған ойыңызды (негативті сенімді) оқып, "СТОП" деп айтып, үстінен сызып тастайсыз.


4. Қағазды аударып, позитивті ойды 30 секунд бойы оқисыз. Бәрін егжей-тегжейлі, бейнелерді көз алдыңызға елестетесіз.



Бұл техника ойды ауыстыруды үйретеді, яғни жағымсыз ойларды жағымды ойлармен алмастырады. Күніне 2 рет орындау ұсынылады.

https://t.me/psy_consultt