Төлепберген Қайыпбергенов
Түсиниксизлер
Роман
Жақын жерден мени үйине киргизеди".
Келеси күни аўыл арасында арман-берман шабысқан атлылар-әм көбейди. Бул Гүлзийбаның кеўлине және де ғулғыла салды. Гилең жас жигитлер әлле қаяқларға кетиўге жыйналысып атырғанға усайды. Тезирек Ерназарға көринип, күтетуғынын айтып қалыўы керек.
Епке келгендей сыны дүзиў кийимлерин кийди. Айнала оның көзине үйреншикли, күтә әпиўайы болып көринетуғын еди, бүгин жол бойындағы бүршиги түсип үлгермеген жыңғылларға шекем оған усынылып турған буўат-буўат гүл болып, Ерназардың аўылына бас ийип узатты. Самал желбиретип гә қулағын, гә аўзын басқан тулымшақлары менен ойнап, дийдиленген үйине жетип те қалды. Кириўге келгенде еңсесинен нәмәлим бир салмақ басып, есик алдында гилт тоқтады. Иштен сөйлесик еситилди:
- Ене, мен балаңа Хийўадан хан зергери соққан билезик, жүзик әкел дедим.
- Әкелер, шырағым. Қараша ханның тусында, қатын ердиң тусында дейди. Әкелер, бахытлы келиншексең.
- Ене, ырасында да мен сизиң үйге бахыт болып келдим ғой-ә?
- Аўа, шырағым.
Гүлзийба ғырра изине айланып кетпекши болып турды да, иштен биреўдиң шығып, "тың тыңлаған кимсең?" деўинен қорқып тәўекел, жез ший есикти көтерди.
Ана табақ жуўып, қасында бес, алты жасар ақлығы Хожаназар қызыл нағыслы зереннен қатық ишип отыр еди. Албырағанынан төрде бөпесин емизип терис қарап жатырған Рабийбини аңғармай тек ананың қолынан алды. Қумар аналық Гүлзийбаны бурыннан таныйтуғын еди, онын сынын дүзеп, орасан сулыў қыз болғанын көрип, түргеле сала оған төсек салды. Қыз бундай ҳүрмет болады деп ойламаған еди, қысына-қымтырыла төсектиң шетине дизесин басып, аманат ғана отырғаннан кейин, терис қарап бир шығанақлаған ҳалында жатырған Рабийбини енди аңғарып, ишинен қуўанды. "Палкер дурыс айтыпты, аўырыў екен!" деген қыялын еситтирип қойыўдан қорқып, қан қызыл ернин қымды. Ана қызының қысыныспаға түскенин сезди:
- Еркин отыра бер, қызым, ҳәзир шай қайнатаман.
Рабийби басын бурды.
Белиниң жиңишкелиги, бет-әлпетиниң сүўен жақлылығы, мүшелериниң иләнәзиклиги менен сулыў көринетуғын келиншек, бир қапталдағы төсекте таўыстай болып отырған Гүлзийбаның толық денелилиги, дөңгелек айға тақәббил бет алмасының қаймағы алынбаған сүттей ақлығы менен оғыры гөззал көринип отырғанын жақтырмай, мурнын гиржийтти.
- Ҳәй қыз, нәмнаған кемпирге шай қайнаттырғанша, өзиң қайнатып ишсеш!
Гүлзийба үнсиз түргелип даладан бир дәсте отынды сулыўлап пуштарлап әкелди.
От мазлап жанған гезде Мәўлен сары кирди. Оның шырайында әлле нәрсеге тәшўиш изи бар еди. Ана бир нәрсе деўин күтип бетине телмирди.
- Жеңге, - деди ол отырып үлгермей-ақ. - Билесиз, мен бир сумлық қыла алмайтуғын жигитпен. Бирақ, бир жаман хабар айтыўға ҳәм өтиниш қылыўға келдим.
- Жаман хабарды бөлисермиз, өтинишиңди орынлармыз.
Асқар бий ҳәзир Фазылға күш берип, "аға бий"диң жигитлерин жыйнатып атыр. Еситиўимше, орыс патшалығына қарсы, урысқа баратуғын қусайды. Ерназар аға бий қайда десем, Хийўаға бас ўәзир шақыртып кетти, деди. Сол ушын сизге асықтым. Орысларға қарсы урысқа барсамбекен? Бәлким, Ерназарды үлкен әскербасы қылыўға я ҳамал бериўге шақыртқан шығар. Қолына лийкин тийсе, мени бир ҳамаллы қылсын, жеңге.
Қумар аналық оның көзлерине қарап отырып күлди.
- Шыным, Қумар жеңге, - деди ол егитилип. - Ҳамал маған емес-тә, ағайинлерге керек екен. Солардың алдында абырайың болады. "Аға бий"диң ендиги зыяпатында дүрреши болып, Ерназардың жек көргенлерин өлгейлиден ураман.
Ана оның дузсыз гәплерине ашығырақ жуўап қайтармақшы еди, өзине ҳай берди. "Ҳәр нәрсениң изине бағыў керек".
- Ерназар келе берсин, көрермиз.
Мәўлен сары қайта-қайта миннетдаршылық билдирип үйден шығып кетти.
Ерназар Хийўаға кеткели аўыл арасындағы шаўқымлардан хабарлы ана, әлле қандай күтилмеген ҳәдийсениң жүз беретуғынын сезип, улының тезирек қайтыўын асығыслық пенен күтип жүр еди. Мәўленниң Асқар бийдиң ҳәрекети жөниндеги хабары кеўлин қабартса да, Ерназарға Хийўа ханы ҳамал берер деп болжаўы, оның да болжаўын тастыйықлады. "Қәне, усыннан Ерназаржаным хан пәрманы менен бас бийлик алып қайтса!
(Даўамы бар)
Канал: t.me/BaxitliSaribaev
01. 01
Түсиниксизлер
Роман
Жақын жерден мени үйине киргизеди".
Келеси күни аўыл арасында арман-берман шабысқан атлылар-әм көбейди. Бул Гүлзийбаның кеўлине және де ғулғыла салды. Гилең жас жигитлер әлле қаяқларға кетиўге жыйналысып атырғанға усайды. Тезирек Ерназарға көринип, күтетуғынын айтып қалыўы керек.
Епке келгендей сыны дүзиў кийимлерин кийди. Айнала оның көзине үйреншикли, күтә әпиўайы болып көринетуғын еди, бүгин жол бойындағы бүршиги түсип үлгермеген жыңғылларға шекем оған усынылып турған буўат-буўат гүл болып, Ерназардың аўылына бас ийип узатты. Самал желбиретип гә қулағын, гә аўзын басқан тулымшақлары менен ойнап, дийдиленген үйине жетип те қалды. Кириўге келгенде еңсесинен нәмәлим бир салмақ басып, есик алдында гилт тоқтады. Иштен сөйлесик еситилди:
- Ене, мен балаңа Хийўадан хан зергери соққан билезик, жүзик әкел дедим.
- Әкелер, шырағым. Қараша ханның тусында, қатын ердиң тусында дейди. Әкелер, бахытлы келиншексең.
- Ене, ырасында да мен сизиң үйге бахыт болып келдим ғой-ә?
- Аўа, шырағым.
Гүлзийба ғырра изине айланып кетпекши болып турды да, иштен биреўдиң шығып, "тың тыңлаған кимсең?" деўинен қорқып тәўекел, жез ший есикти көтерди.
Ана табақ жуўып, қасында бес, алты жасар ақлығы Хожаназар қызыл нағыслы зереннен қатық ишип отыр еди. Албырағанынан төрде бөпесин емизип терис қарап жатырған Рабийбини аңғармай тек ананың қолынан алды. Қумар аналық Гүлзийбаны бурыннан таныйтуғын еди, онын сынын дүзеп, орасан сулыў қыз болғанын көрип, түргеле сала оған төсек салды. Қыз бундай ҳүрмет болады деп ойламаған еди, қысына-қымтырыла төсектиң шетине дизесин басып, аманат ғана отырғаннан кейин, терис қарап бир шығанақлаған ҳалында жатырған Рабийбини енди аңғарып, ишинен қуўанды. "Палкер дурыс айтыпты, аўырыў екен!" деген қыялын еситтирип қойыўдан қорқып, қан қызыл ернин қымды. Ана қызының қысыныспаға түскенин сезди:
- Еркин отыра бер, қызым, ҳәзир шай қайнатаман.
Рабийби басын бурды.
Белиниң жиңишкелиги, бет-әлпетиниң сүўен жақлылығы, мүшелериниң иләнәзиклиги менен сулыў көринетуғын келиншек, бир қапталдағы төсекте таўыстай болып отырған Гүлзийбаның толық денелилиги, дөңгелек айға тақәббил бет алмасының қаймағы алынбаған сүттей ақлығы менен оғыры гөззал көринип отырғанын жақтырмай, мурнын гиржийтти.
- Ҳәй қыз, нәмнаған кемпирге шай қайнаттырғанша, өзиң қайнатып ишсеш!
Гүлзийба үнсиз түргелип даладан бир дәсте отынды сулыўлап пуштарлап әкелди.
От мазлап жанған гезде Мәўлен сары кирди. Оның шырайында әлле нәрсеге тәшўиш изи бар еди. Ана бир нәрсе деўин күтип бетине телмирди.
- Жеңге, - деди ол отырып үлгермей-ақ. - Билесиз, мен бир сумлық қыла алмайтуғын жигитпен. Бирақ, бир жаман хабар айтыўға ҳәм өтиниш қылыўға келдим.
- Жаман хабарды бөлисермиз, өтинишиңди орынлармыз.
Асқар бий ҳәзир Фазылға күш берип, "аға бий"диң жигитлерин жыйнатып атыр. Еситиўимше, орыс патшалығына қарсы, урысқа баратуғын қусайды. Ерназар аға бий қайда десем, Хийўаға бас ўәзир шақыртып кетти, деди. Сол ушын сизге асықтым. Орысларға қарсы урысқа барсамбекен? Бәлким, Ерназарды үлкен әскербасы қылыўға я ҳамал бериўге шақыртқан шығар. Қолына лийкин тийсе, мени бир ҳамаллы қылсын, жеңге.
Қумар аналық оның көзлерине қарап отырып күлди.
- Шыным, Қумар жеңге, - деди ол егитилип. - Ҳамал маған емес-тә, ағайинлерге керек екен. Солардың алдында абырайың болады. "Аға бий"диң ендиги зыяпатында дүрреши болып, Ерназардың жек көргенлерин өлгейлиден ураман.
Ана оның дузсыз гәплерине ашығырақ жуўап қайтармақшы еди, өзине ҳай берди. "Ҳәр нәрсениң изине бағыў керек".
- Ерназар келе берсин, көрермиз.
Мәўлен сары қайта-қайта миннетдаршылық билдирип үйден шығып кетти.
Ерназар Хийўаға кеткели аўыл арасындағы шаўқымлардан хабарлы ана, әлле қандай күтилмеген ҳәдийсениң жүз беретуғынын сезип, улының тезирек қайтыўын асығыслық пенен күтип жүр еди. Мәўленниң Асқар бийдиң ҳәрекети жөниндеги хабары кеўлин қабартса да, Ерназарға Хийўа ханы ҳамал берер деп болжаўы, оның да болжаўын тастыйықлады. "Қәне, усыннан Ерназаржаным хан пәрманы менен бас бийлик алып қайтса!
(Даўамы бар)
Канал: t.me/BaxitliSaribaev
01. 01