Qzq Purism 𐰴𐰕𐰴:𐰯𐰆𐰺𐰃𐰕𐰢

Мысал:

Телегей беті теңселді, тербелген бейне бесіктей. Толқынды толқын оятты, Қалмасын деп есітпей (Ә.Тәжібаев, Перне.).

Теңіз жайдың оғын қағып алып, тулаған телегейінде сөндірді (I.Жансүгіров, Әңгім.).

Өте көп, мол.

Өткен бесжылдықтары телегей табыстың тағы да бір көрнектісі – халықтың тұрмысы мен мәдениетін көтеру жолында жасалған жұмыстар (Р.Бердібаев, Достық.).

Ақ жарылсам телегей тасытып сыр, Суық хабар бой билеп, жасытып тұр. Семейдегі Олжабай жүдеу күйі Ыза кернеп, жанымды ашытып тұр (К.Салықов, Жезкиік).

Қазақ әдеби тілінің сөздігі. Он бес томдық. 14-том. / Құраст.: М.Малмақов, Қ.Есенова, Б.Хинаят және т.б. – Алматы, 2011. 800 б.;

Сен менің телегейленген теңізімсің, мен – саған байланысқан балықпын, – дейді жігіт хатында (Қ.Тайшықов, Октябрь.).

Қазақ әдеби тілінің сөздігі. Он бес томдық. 14-том. / Құраст.: М.Малмақов, Қ.Есенова, Б.Хинаят және т.б. – Алматы, 2011. 800 б.;

с ы н. 1. Ұшы-қиыры жоқ, көз жеткісіз.

көшенің орта тұсындағы шұңқырлау жерге өткен түнде жауған қалың жаңбырдан кейін телегей-теңіз су жиылып, кішігірім көл пайда болыпты да, жақын үйлердің қаз, үйректері кеш болса да мекендеріне қайтпай, сол суды бауырларына басып, кәні боп жатыр екен (Ә.Нұршайықов, Жер туралы.).

Тамшыдан тасып дария – Көп түкіріп көл болды. Таудан аққан бұлағым – Телегей-теңіз сел болды (К.Әзірбаев, Таңд. шығ.).

2. Орасан көп, есепсіз.

Баубек Мұқаннан артық білсе, ал біздер Иманжановтың өзінің телегей-теңіз білімділігінің куәгері болып едік (М.Әлімбаев, Қалам қайраты).

Төңірегі тұтасқан егін. Биылғы жылы егін телегей-теңіз болып бітік шығыпты. Тіпті теміржолдың бойы тұтасқан егін (С.Мәуленов, Жер нәрі).

Қазақ әдеби тілінің сөздігі. Он бес томдық. 14-том. / Құраст.: М.Малмақов, Қ.Есенова, Б.Хинаят және т.б. – Алматы, 2011. 800 б.;

Зарлаған аш-арықтың қырғынын көрерім қалды ма? Жетім-жесір, қарып-қасердің телегей теңіз жасын көрерім қалды ма? (М. Әуезов).
Кеңесбаев І. Фразеологиялық сөздік. - Алматы: "Арыс" баспасы, 2007. - 800 б.;

Мұхит пен Шыңғыстар бар ма?
Дариялар ше? 😏

Turkismliq söylek:
қарындас сіз сондай сайқалсыз

Дәуірбек Сапи:
Шапалақ пен үстіңнен арыз дайын тұрады ғой

#комменттерден

Мысал:

Айдан ару нәрсе жоқ, түнде бар да күндіз жоқ.
Қайыржан К., Сөз - сандық: Қазақтың көне сөздері. - Алматы: "Өнер" баспасы, 2013. - 480 бет.

Шілденің дәл осындай бір к ө з е л таңы әлі есімде (Х.Әбішев, Аспан сыры); Түз кезіп, үйден безіп күш құраған Өр елдің өжет туған к ө з е лд ер і (Ғ.Орманов, Таңд.);

Ол да бір матор жігіт еді (Сем., Абай).
– Қандай матор , қандай сұлусыз сіз, Мағыш! - деді (М. Әу, Абай жолы, II, 450).;

Пайда жоқ иіскесе де, жаласа да, Қойып-ақ әр жеріне қараса да. Маймылға көзілдірік ем болады, Адамның көздеріне жарасса да (А.Байтұрсынов, Шығ.);

К ө р к і ң е тоймай, көгілдір қудай құлпырған, Қолымнан жүген, шылымым түсіп ұртымнан, Қара алмас көзден «қарағым» дегенді оқып қап, Алтайы көрген шөгелдей төте ұмтылғам (Ж.Жақыпбаев, Ләйлә);

Бір жүрген қасымдағы сайқалым -ай, Дүние өте шықты шайқалып-ай (Гур., Маңғ.);

Ел ішінде тілді бозбалалардың көзі түсе бастап, шетелдерге де « Сәрсенбайда бек к ө р к е м бір ақын қыз бар» деген лақап жайыла бастады (М.Дулатов, Шығ.). Тіліне қу түлкінің тез алдандың, Ойламай таңдағыны, тез құп алдың. Тап-таза ат, к ө р к е м көрік бәрі кетіп, Өміріңше құтыла алмас отта қалдың (М.Жұмабаев, Шығ.). Көздің жауын алар к ө р к е м астананың әр таңы, Сонда әсем өміріңді алдыңа әкеп тартады (Ғ.Қайырбеков, Құрдас.);

Үйленіп жатыр, үй салып жатыр жас жандар,
Иленіп жатыр, иленіп жатыр лайлар.
Қашалып жатқан, жасалып жатқан тастар бар,
Жасанып жатқан, жасарып жатқан шырай бар (1,134).

Апыр-ай, тату жұбайлар!
Ақтармай сезген сыр, ой бар.
Айтқызбай білген сыңай бар,
Ашқызбай көрген шырай бар (2,312). Б.Қалиев, Ж.Түймебаев, Ш. Құрманбайұлы, С.Исакова. "Мұқағали тілі" сөздігі. – Алматы, 2017;

Назын – (Қост., 06.) сұлу.
Мына әйел бала өте назын екен (Қост., Об.).
Қазақ тілінің аймақтық сөздігі /Құраст. Ғ.Қалиев, О.Нақысбеков, Ш.Сарыбаев, А.Үдербаев және т.б. – Алматы: «Арыс» баспасы, 2005. - 824 бет;

Бүгін интернет күні емес екен 🤓

Дұрыс ұстамай тұрғасын жауып тыстадым. Ренжімеңіздер 🤝

Егер Сіздерде интернет жақсы ұстап тұрса, чатта дауысчат ашық. Кіріп емін-еркін сөйлесе бере аласыздар 🤝👌

500+ оқырман жиналуына орай дауысчат? 🎄🍓

Бір тақырып өздеріңізден.

P/s: Кішкене ұзақ созылып жеттім ғо 🤓😅

🗓 Осымен 2024 жыл аяғына жетіп қалды. Бұл жыл қай жағынан алып қарасақта өте ауыр, қыйын болды. Бәрін ашып айтпасам да білесіздер.
Ал арнама келсем бұл жыл Меніңше жақсы өнімді болды. Біраз жер астында көміліп жатырған сөздер ақтарылып, қазып алынып, көз бетіне бейімделіп шығарылды. Аздау көрінуі мүмкін, бірақ архаизм тауып, бейімдеу оңай деп кім айтты?! 😌
Сол үшін барлық админдерге, Төл балама сөздерді тауып беріп отырған көмекшілерге Алғысым шексіз 🙌.

"Қызық пуризм" арнасының жазылып не жазылмай сығалап оқыйтын тұрақты оқырмандарыма, арна посттарын таратып отыратындарға, сын көзбен де қарап & сынайтындарға да, жалпы барлығына Алғыс айтамын. Арнаның дамуы әрине Сіздердің Қазақы-Төл Сөздерге қызығушылықтарыңызға байланысты.

🎄Алдағы жыл игілігі мол, табысты, өнімді болуын тілеймін. Іске асыра алмай жүрген жақсы ойларымызды келер жылда орындап бастайық 🤝

Интерактив пе, бір нәрсе (біреуден көрдім).
Арна бойынша сұрақтарың болса комментте қарымта беремін