Сөз маржаны

СЫЙЛАСЫҚ ҚАЙДА?

Жақында Ақсүнгүл апаның баласы үйленди. Келиншек Нөкисте оқып атырған екен. "Сырға салыў шәрт емес," деп, өзи қәлеўи менен келген. Қызды қуўып келген қуўғыншылар шай ишип, еки аўқатын жеп, жеңге көйлеклерин алып қайтты. Кетеринде "еки күннен кейин "чай питьё"ға келип, қызымыздың кийимлерин әкелемиз," деп айтып кетти.
Жасы үлкенлер барып, қыздың үйинен "арқаламай"ын арқалап келгеннен кейин, Ақсүнгүл апаның үйи "чай питьё"ға таярлана баслады. Он шақлы кило шыққандай қой сатып алып, бас-сыйрағынан холодец иследи, өкпе-баўыры менен ишек-қарнынан салат иследи. Гөшиниң шетинен алып, сомса-беляши писирди. Қулласы, жаңа жылдың утыры болғаннан кейин дастурханды байрамға ылайық жаяйық деп, ҳәммесин қолдан таярлап, тек тортқа буйыртпа берди.
Түске таман дастурхан тайын болды. Қасық-вилка, фужер-стакан, салфеткалар да дастурханнан өз орнын тапты. Белгиленген ўақыт бойынша, саат түски 2 ден өте қонақлар төрт жеңил машина болып келди. Бир талай үлкен чемоданлары бар.
Ақсүнгүл апа туўысқанлары, қызлары, қоңсылары болып қонақларды сазлы музыка менен кеўилли күтип алды. Келгенлердиң ҳәммеси "Мени көрдиң бе?" деп турған сулыў нашарлар екен. Қонақ бөлмеге баслап келген Ақсүнгүл апа аманласып болғаннан кейин отыра бериўлерине рухсат етти. Қызлар сырт кийимлерин шешер шешпестен "вайфай бар ма, паролин айтып жибериң," деп сыртқа өрип шықты. Ақсүнгүл апаның кишкентай қызы Гүлдана бир-еки телефонға пароль терип әкеп берди. Басқалар солардан сканер етип алып, ҳәммеси телефонға қарай баслады.
Қолға суў алынып болған соң шай келди.

ҚАЗАНҒА ТЕЗЕК САЛЫЎ ҲАҚҚЫНДА ҲИКАЯ

Тоқсаныншы жыллардың басында, Мойнақ районының Шағырлық аўылына тойға баратын болдық. Әкемниң бала үстинде қайтыс болған алдынңы әйелиниң иниси баласын үйлендирип той бережағын айтып, өзи арнайы келип айтты. Үзилип қалған араны жалғамақ нийети бар екенлигин атап айтты.
Ақылласа келип, тойға әке-шешем, ағам-жеңгем, және мен баратын болдық. Жолға шығар гезде кишкентайы аўырып қалған жеңгем бара алмай қалды да, төртеўимиз жолға шықтық.
Бизлерди хандай көтерип, ҳүрмет пенен күтип алды. Әсиресе, әке-шешеме, деген ҳүрметлери шексиз болды. Күндизги бет-ашардан кейин оларды бөлек үйге алып кетти. Арнайы қонақ асы таярлапты. Ағам екеўмизди басқа үйге жиберди. Усы кезде қызық болды. Бизди күтиўге қойған жигит шала кәйип екен. Бир нәрселер айтып отырып шығып кетип, содан қайтып оралмады. Шай қуйып отырған келиншек те аяқ астынан жоқ болып кетти. Ағам екеўмиз ғана қалдық. Кешки тойға дейин еле бираз ўақыт бар. Далада қалғандай болған ағам қатты намысланды. Әри-бери күтип едик, ҳешким келетуғын түри жоқ. Соннан сыртқа шықтық. Той болып атырған үй жақ баса-бас. Қазан қайнап тур. Бизлер қоңсы үйдемиз.
- Баўыржан, сен ана қораға кирип, бир қысым тезек алып кел, - деди ағам.
- Тезек? Не ушын?
- Ана қайнап атырған қазанның үстине салып жиберемиз.
- Қой, қазанға тезек салғаны неси? - Шоршып кеттим.
- Салғанда... Енди салмаймыз ғой тек... Мақул, - деди мениң дым түсинбей турғанымды көрип. - Ендеше, сол жерге бар да, "қазанға тезек саламыз," деп айт. Пилдей КазГУ диң студентине барып - барып "қазаныңа тезек саламан," деп айтыў қолайсыз ғой.
"Бармайман," деўге ағамның түрин көрип тағы батына алмадым.
- Яқшы, - деп қазан-ошақ бетке бардым. Қазанның қасында келиншеклер топ болып тур. Хызметте жүрген жигитлер де баршылық. Жыллы шырай менен қараған келиншекке қазанға тезек салатыным туўралы мыңғырладым. Ол алды менен мениң ким екенимди сорап алды. Сосын:
- Бригад қайнаға-аў, мына жийенлерге кеўил бөлинбей қалыпты ғой, - деди күлимсиреп. - "Қазанға тезек саламан," дейди мына қәйним.
- Бул ким? Ҳәй, инишек, кимниң баласысаң?
- Бабажанның.
- Ўайбу, жийен екенсең ғой. Ҳәс... масқара болайын деп қалыппызғо. Ой әкеңниң... Пәленше қайда? "Жиенлерге қара," деп едим ғой...
Аяқ астынан бәри бүлинди де қалды... Жасы үлкенлердиң бир затлар есине түсип кеңк-кеңк күлип атыр. Бийи келип маңлайымнан сүйди.
Сол екен, бәри бизиң асты - үстимизге түсип атыр. Ең керекли қонақ болып шыға келдик. Той ийеси де жуўырып келип, кеширим сорады.
Сөйтсек, бизди күтиўге тапсырған киси мас болып уйықлап қалыпты. Шай қуйып отырған келиншек те өз жөнине кеткен. "Келиншектиң жүгин қарайман," деп тайып турған. Сәлден соң қызып алған ағам дайыларын бираз шаршатты. Тезек салыў туўралы әңгиме тез тарап кетти. Биреў әкеме барып айтқан, ол киси қолын бир силтеп.
- Дайыларының аўылына келип атыр ғой, билгенлерин ислесин! - депти. Кейин анықласам бул сөзлер нәзер аўдарылмай қалғанда жийенлер қолланатуғын тактика екен ғой. Әлбетте, еси аўысып кеткен биреў болмаса, қазанға тезек салмайтуғыны анық. Бирақ қолына тезек услап барып, қорқытатынлар болған бурынлары. Биз сол дәстурди, жаңалаппыз.
Енди шерек әсирден соң қазанға тезек саламан деп шошаңлайтуғын жийен де, оны түсинип қоллайтын дайы да, қалмайтуғын шығар. Ҳәтте, жабайылық десе де таң қалмайман.
Меники - тек сондай салттың болғанын хатқа тусириў ғана.

Бауыржан Бабажан улы.

https://t.me/Soz_marjani