Baurzhan Momyshuly

Пайдалы білім нәсіп етсін!

Елге еңбек сіңіріп, халқыңа, ұлтыңа қызмет ету деген - ең алдымен, ана тіліңді, ата дәстүріңді отыңның басында сақтап, ұрпағыңның бойына сіңіру деген сөз. Осыны ұмытпаған адам өз халқының алдында жеген нанын, татқан тұзын ақтайды.

Бақаның бағын бергенше, сұңқардың сорын берсін. Бақа қанша бақытты болса да, шалшық көлден шықпайды. Сұңқар қанша сорлы болса да, биікте, көкте самғайды.

*Б. Момышұлы

“Жүрек төрінен орын алған теңдесіз тұлға Мұхаммед” Аудио кітап☝️☝️☝️Рамазан айында Бауыржан Момышұлы атамыздың парақшасының оқырмандарына Алланың разылығы үшін арнайы жасаған сыйлығым!

📌ӨЗІҢШЕ ЖОЛ ІЗДЕ

✅- «Көп жасағаннан сұрама, көпті көргеннен сұра» деген мақал бар. От басында отырып, көп жасаған не айтады? Ал көпті көргендер әртүрлі адамдармен жолығады, пікір алысады. Олардан бір нәрсе үйренеді, мүмкін басқаларға өзі де бір нәрсе үйретер.
Ешкім, қарағым, аспаннан түскен емес. Қаншама бай болсын, тамағы тоқ, киімі бүтін болсын, жұртпен араласып, құраласпаса, ештеңе білмейді. Ештеңе білмесе, көрмесе, онда творчество қайдан болсын? Қарым-қатынас - үлкен мектеп.
Өміріңде әртүрлі адаммен кездесесің. Оған баға беріп отырасың. Біреуінен жиренесің, біреуінен үйренесің. Түсінген кісіге екеуі де, үйрену де, жирену де - сабақ. Нағыз университет - өмір дейтініміз содан.
Максим Горький кітабын «Менің университеттерім» деп өте дұрыс, өте ақылды қойған. Ол «Менің университетім» демейді. Университет біреу, университеттер көп қой.
Мен, әрине, Максим Горький емеспін, бірақ көп кісілермен кездескенім рас. Көбінен үйренгенім де, кейбірінен жиренгенім де рас.
Бас штаб жанындағы әскери академияны қоспасам, менің программалы жоғары білімім жоқ. Әскери акдемияда әскери ғылым өтіледі. Ол - қоғамдық ғылым емес. Әдеби білімім болмаса да, жаманды-жақсылы жазушы атандым. Менің университетім - адамдармен қарым-қатынасым. Мысалы, Наталья Сац, Анна Панкратова, Алексей Сурков, Мұхтар, Қаныш, Ахмет, Ғабит, Сәбит, Ғабиден, т. б. кісілер маған көп нәрсе қалдырды. Олар - менің университеттерім. Түсіндің бе? Олардың бәрінен ұғымды, пайдалы нәрсе алдым. Олардың көп сырын осы уақытқа дейін түсінгем жоқ, түсінбеймін де. Неге десең, мен әскери кісімін.
«Ұстаз» деген кішкене әңгімем бар. Ол - өмірімнің курсы. Ал «Жонарқа» - мен үшін мектеп, «Москва үшін шайқас» - университет.
Парта, аудитория істің бастамасы ғана. Аудитория мен өмір екеуі екі басқа. Өмір - оқулықтан оқығаныңды, ұстаздарыңның айтқандарын ойша қорытып, дұрыс па, бұрыс па деп ойлануыңа, өзіңше жол іздеуіңе мәжбүр етеді. Шын күрескер, нағыз азамат болғың келсе, өзіңше жол ізде…

🖊️«МЕН - ХАЛҚЫМНЫҢ БАУЫРЖАНЫМЫН»

📌КЕЗ КЕЛГЕН ЖАЗУШЫ

✅Баукең ұйықтайтын бөлмесінде жауар бұлттай түнере қабақ түйіп, ойға шомып отыр екен. Қырынбапты. Көйлегінің жағасы алқа-салқа, үстіңгі түймелері салынбаған. Бөлме іші жиналмаған. Есіме Бекбосын атамның: «Адам қартайғанда өзі ғана емес, күнделікті түтынып жүрген мүліктері де қартаяды» - деген сөзі түсіп, еріксіз езу тарттым. Баукең ішкі ойымды сезіп қалғандай:
- Әр жолығыстың әртүрлі маңызы бар, - деп сұқ саусағын шошайтты. - Ана сусар бөрік шифоньердің үстінде неге жантайып жатыр, неге өз орнына қойылмаған? Сырын аша білсең, бұл оқырман үшін қызық деталь. Әр көрініс ой тудырады. Мысалы, мен көйлекшең жатырмын. Театрға бармаймын. Галстук тағып, сызылып не керек? Жиналыста не мейрамханада отырғаным жоқ. Осындай әр детальды таба сұрыптай білсең, ұтасың. Соған көбіміз түсінбейміз.
Сұрыптау - жазушы өнеріне қатысты. Әркім оттай береді. Соның керегін ғана сұрыптап алу керек. Стенограмма - не литература. Жазушыға сөзбе- сөз тізіп жазу қажет емес. Мың сөзден сұрыптап ұғымды бір сөз ала білуің керек. Журналистердің көбі бұған шорқақ. Ал жазушылар керекті жерінде, керекті кезінде/ сүқ саусаған шошайта көрсетті/ журналист жүгін арқалай алады. Кейбіреу әліне қарамастан: «Газетке жазып жүрмін. Не, мен одан кеммін бе? Мен де жазушы боламын» - дейді. Бұл оның басты қатесі. В. И. Ленинге: «Сіздің мамандығыңыз кім?» дегенде, «журналистпін» деген. Ол кісі жазушымын деп еш уақытта ойламаған. Оны кейбіреулер формальды жауап бере салған деп түсінеді. Бұл дұрыс емес. Ол кісі жауапты ойланып берген.
B. И. Ленин роман, повесть, әрі-еріден кейін очерк жазған жоқ. Ол кісі саяси пікірталасын жазып, Маркс ілімін дамытты.
Кейбіреу В. И. Лениннің журналистпін дегенінің негізін түсінбей, өзінше менсінбегенсиді. Түсінген адамға оның сыры тереңде. Мысалы, ол ойын халыққа дәл, анық жеткізу үшін журналистиканы құрал етті.
Михаил Кольцов өзін жазушымын деп санаған емес. Кітабын оқып шық. Кез келген жазушы олай жаза алмайды. Ол халықаралық деңгейдегі журналист.
Ұлы Илья Эренбург те: «мен жазушы емеспін, журналистпін» деген. Михаил Кольцов секілді ол да неміс, ағылшын, испан тілін білген. Осы екі ұлы кісі өздерін жазушы боламыз деп ойламаған, айтқан да емес. Ал әрқайсысы өз орнында тұрып, жазушыдан кем емес. Кез келген жазушы оларға қызығады.

📌«МЕН - ХАЛҚЫМНЫҢ БАУЫРЖАНЫМЫН»

📸Бауыржан Момышұлы атамыздың сирек кездесетін суреті.

📌НАҒЫЗ ҒАЛЫМ МІНЕЗІ

✅ «Алматы» шипажайы. Мезгіл кіші бесін. Аспанды сұр бұлт тұмшалап алған. Күздің салқын самалы еркелей қойны-қонышыңа еніп, мойныңа асылып мәз. Баукең екеуміз жасыл аллеямен жоғары-төмен қыдырыстап
жүрміз.
- Ақжан Машанов деген ағаңды білуші ме едің?
- Әл-Фараби бабамыздың еңбектерін бірінші зерттеуші кісі ғой. Қазақ ССР-і Ғылым академиясының мүше-корреспонденті.
- Дұрыс. Сол кісі де осы шипажайда демалып жатыр. Кешкілік серуенде екеуміз оңаша сырласып жүрміз. Ақаңның ғылымға шын берілгенін мына айтқан шағын
болады.
Ауыл ақсақалы кітап қолтықтап келе жатқан жастан:
- Сені қызықтыратын нәрсе мал ма, әлде ғылым ба? - деп сұрапты. Сонда жас жігіт:
- Әлбетте, мені қызықтыратын нәрсе - ғылым. Ол өзімен достасқан жанды тек жақсылыққа жетелейді. Ертеңін ойлаған адам ғылым иесімен, бүгінін ойлаған адам мал иесімен дос болады, - депті. Жас жігіттің / менің шамалауымша, ол Ақаңның өзі болуы да мүмкін/ осы жауабын ауық-ауық шәкірттерімнің естеріне сап, ой бөлісіп отырамын…
Тағы бірде:
- Бауыржан, жоғары оқу орнында оқытушы болып істейтін көршім: «Әл- Фараби туралы жазып жүрген кітабыңыздың бір жеріне менің де аты- жөнімді қосып қойсаңызшы, тарихта қалайын» деп өтінді" - деп әңгіме айтты.
- Қостыңыз ба?
- Оған былай дедім: «Сен өтірік айтасың, ұрлық жасайсың, ал Әл-Фараби бабамыз өтірік айтпаған, ұрлық жасамаған. Қалай қосамын? Олай етсем, ұлы баба аруағынан ұят болмай ма?»
Қандай әділ жауап, ә?! Мен жорта, не дер екен деп:
- Бүгінгі Әл-Фараби менмін! - дедім даусымды көтеріп.
- Болсаң, боларсың, Бауыржан, саған айтар дауым жоқ. Себебі, Әл-Фараби ештеңеден қорықпаған, - деді шын көңілімен. Күліп жібердім де: - Көке, естуімше, Қанекең /Қаныш Сәтпаев бірде туған аулына барып, ауылдастарымен кездесіпті. Сонда бір танысы аяқ-қолын жерге тигізбей мақтаса керек. Ол кісі сабыр сақтап, ыңғайсыздана езу тартып: «Мені бекер мақтайсыз, мен өзімнен үлкен ағамның ширегіне де келмеймін» -деген екен. Қанекең айтпақшы, маған Әл- Фарабимін деу-астамшылық, - дедім. - Бізге ол кісінің лайықты ұрпағы бола алсақ та жетіп жатыр…
Ақаң қуанғаннан мені құшақтай алды. Нағыз ғалым мінезі…

📌«МЕН - ХАЛҚЫМНЫҢ БАУЫРЖАНЫМЫН»

«Менің қолжазбамның оқырмандарына. «Көп жасағаннан сұрама, көпті көргеннен сұра»,- дейді халық даналығы.
Жіп қылдан тұрады, дене тканьнан құралады. Даналық - өткеннің тәжірибесін қорытатын, қазіргі жағдайды зерделі талдайтын және болашақты көре білетін творчестволық ойдың қаймағынан тұрады.
Кірпішсіз сарай сала алмайсың. Ұшқынсыз от тұтанбас. Мейірім болмаса сүйе де алмайсың. Ашу-ызасыз жек көру мүмкін емес.
Мәжбүр етпей, мойын ұсынбас, мейірім болмай жақсы көре де, беріле де алмайсың.
Бұйрық - алғыр басшының ой-арманы. Әскерсіз - қолбасшы қауқарсыз, басшысыз - әскер әлсіз.
Сын ерді шыңдайды, қорқақты қинайды. Азаматқа өмірден де ар қымбат, өлімнен ұят күшті. Қорқақ - дөрекі әрі ақымақ. Мейірімсіздердің жаны нәзік емес, оларға құдық та түпсіз терең. Батырға
сырдың суы сирағынан келмейді, қорқаққа батпақ та кедергі, шалшық та бөгет.
Атқа мініп жүре алмайтынға жуас ат та асау, жебе де қысқа, тартпа да бос, ердің үсті де қолайсыз, тізгін де ұзын көрінеді - барлық сылтауды жайып салады.
Шошқа бағушы арғымақты тұрқына қарап ажырата алмайды, оған қашар да - ат. Құм ішіндегі дәнді қырағы көз ғана шалады. Кебект ұннан елеп, айырады, су көмір арқылы таза сүзіледі. Алғырлық ойдың ішкі мазмұнын нұрландырып тұрады.
Қанатты сөздің қарапайым сөзден айырмасын сергек құлақ, алғыр ой ажыратады.
Басқаны «жақсыға» білгенше, өзіңді «орташаға» біл. Ақылгөйлік кейде өнегесіздікке тірейді.
Тәртіп кейде тәртіпсіздікті тудырады.
Tер төккенше тыраштану - пара-пар… Тым ерекше құштарлық кейде жалқаулыққа - бейжайлықпен бірдей дерлік.
Тым адалдық жалғандықпен пара-пар. Егер өткенді үнемі еске түсіріп тұратын ақ нәрсеге жамалған жамаудай көзге бадырайып тұрғаннан гөрі дұрысы бүлінген дүниені бүлдіріп тастаған жөн. Жарықты бөгде затпен бітегеннен гөрі сынғанды сындырып тастаған жақсы.
Егеp тirici сөгілмей жыртылса, оны қалдықпен жамағаннан гөрі мүлдем жыртып тастаған жөн. Бетіне түкіріп, қайтып сүйгеннен гөрі мүлдем безіп кеткен жақсы.
Екіжүзділіктің балын татқаннан әділдіктің ащы уын ішкен артық.
Қарттықтың әдемілігінен көңіл қайтқанша махаббаттың арманынан ләззат алған дұрыс.
Өтіріктің қанатын қомдағанша, ауыртпалықтың жүгінен бүгілген артық. Мақтаныш - ерлік анасы.
Айбарлы адам жасық жанға дос емес…Өзін сыйламаған басқаны сыйлауға қабілетсіз.
Барлық халық барлық ұлы және тамаша нәрселерді жасауға қабілетті.
Өзінің ұлтын сыйламаған, ұлтын мақтаныш тұта да алмайды, ол сөз жоқ арамза, тексіз әрі қаңғыбас.